نقد آراء مستشرقان دربارۀ صحیفه المدینه

نویسندگان

چکیده

با توجه به اهمیت وثیقه المدینه به‌عنوان اولین قرارداد اجتماعی مکتوب از سوی مسلمانان و ارتباط مفاد آن با جنبه‌های مختلف زندگی، بسیاری از پژوهشگران مسلمان و مستشرقان با گرایش‌های مختلف به مطالعۀ آن پرداخته‌اند. در عین حال برخی از مناقشات مسشرقان با محتوای وثیقه و شواهد تاریخی سازگار نیست. بیشترین مناقشات در خصوص آن، به تاریخ‌گذاری وثیقه، حضور قبایل سه‌گانۀ یهود در آن و جایگاه پیامبر2 و قدرت اجرایی او در به‌کارگیری مفاد وثیقه مربوط می‌شود. بیشتر مستشرقان تلاش می‌کنند ارتباط نداشتن یهود با رسول خدا2 را به هر شکل و صورتی اثبات کنند تا جنگ پیامبر2 با آن‌ها را جنگی تجاوزگرانه گزارش کنند. در این پژوهش، تلاش شده است ضمن بیان مهم‌ترین دیدگاه‌ها دربارۀ صحیفه، برحسب مسائل مطرح‌شده مانند اعتبار صحیفه، تاریخ‌گذاری صحیفه، حضور قبایل یهودی در صحیفه و جایگاه پیامبر2 و اصطلاح امت به مناقشات مطرح‌شده دربارۀ این سند حدیثی پاسخ داده شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A

چکیده [English]

B

  1.  

    1. قرآن کریم.
    2. ابن أبی الحدید، عزالدین ابوحامد عبد الحمید بن هبةالدین المعتزلی، شرح نهج‌البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، الطبعة الاولی، بیروت: دار إحیاء الکتب العربیه، 1959م.
    3. ابن ابی‌حاتم، ابومحمد بن ابی‌حاتم الرازی، تفسیر ابن ابی‌حاتم، تحقیق أسعد محمد الطیب، صیدا: المکتبة العصریة، بی‌تا.
    4. ابن ابی‌شیبة، عبدالله بن محمد، المصنف، الطبعة الاولی، بی‌جا: دار الفکر، 1409ق.
    5. ابن حنبل، ابو عبدالله احمد بن محمد، المسند، بیروت: دار صادر، بی‌تا.
    6. ابن زنجویه، حمید بن مخلد الأردی، الأموال، تحقیق شاکر ذیب فیاض، الریاض: مرکز الملک فیصل للبحوث والدراسات الاسلامیه، 1986م.
    7. ابن سعد، محمد، الطبقات الکبرى، تحقیق احسان عباس، بیروت: دار صادر، بی‌تا.
    8. ابن سیدالناس، محمد بن عبدالله بن یحیى، عیون الأثر فی فنون المغازی والشمائل والسیر، بیروت: مؤسسة عزالدین، 1986م.
    9. ابن شبة، ابوزید عمر بن شبة النمیری البصری، تاریخ المدینة المنورة، تحقیق محمد فهیم شلتوت، قم: دار الفکر، 1410ق.
    10. ابن عبدالبر، ابوعمر یوسف بن عبدالله، الاستذکار، تحقیق سالم محمد عطا محمد علی معوض، الطبعة الاولی، بیروت: دارالکتب العلمیه، 2000م.
    11. ابن کثیر، السیرة النبویه، تحقیق مصطفى عبدالواحد، بیروت: دارالمعرفه، 1971م.
    12. ـــــــ ، البدایه والنهایه، تحقیق احمد ابو ملحم بالاشتراک، الطبعة الثانی، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1407ق/1987م.
    13. ابن هشام، ابومحمد عبدالملک، السیرة النبویه، تحقیق محمد محیی‌الدین عبدالحمید، 1383ق/1963م.
    14. ابو یعلى، احمد بن علی بن المثنى، مسند ابو یعلى، تحقیق حسین سلیم أس، بی‌جا: دار المأمون للتراث، بی‌تا.
    15. بلاذری، احمد بن یحیى، فتوح البلدان، قاهره: الجنة البیان العربی، 1956م.
    16. بیهقی، ابوبکر احمد بن الحسین، السنن الکبرى، بیروت: دارالفکر، بی‌تا.
    17. جمیل، محمد فارس، النبی و یهود المدینة، الریاض: مرکز الملک فیصل، 1422ق/ 2002م.
    18. جیورجیو، کونستانسفیرجیل (وزیر خارجیة رومانیا). نظرة جدیدة فی سیرة رسول الله، تعریب محمد التونجی، الطبعة الاولی، بیروت: الدار العربیة للموسوعات، 1983م.
    19. حسین، فالح، بحث فی نشأة الدولة الاسلامیة، بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة، 2010م.
    20. حمیدی، خالد بن صالح، نشوء الفکر السیاسی الاسلامی من خلال صحیفة المدینة، الطبعة الاولی، بیروت: دارالفکر، 1994م.
    21. حمیدالله، محمد، مجموعة الوثائق السیاسیه ص1، محمد الخضری، نورالیقین فی سیرة سید المرسلین تحقیق محمد عبدالله ابوصعیلیک، الطبعة الاولی، الاردن: مکتبة المنار، 1408ق/1988م.
    22. رزق الله، مهدی، السیرة النبویة فی ضوء المصادر الأصلیه، الطبعة الاولی، الریاض: مرکز الملک فیصل، 1412ق/1992م.
    23. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الرسل والملوک، چ۱، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1407ق.
    24. ــــــ ، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، قاهره: دار الفکر، 1995م.
    25. طوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن، التبیان فی تفسیر القرآن، چ۱، تحقیق احمد حبیب قصیر العاملی، مکتب الاعلام الاسلامی، دار إحیاء التراث العربی، 1409ق.
    26. ــــــ ، تهذیب الأحکام، تحقیق حسن الخرسان، الطبعة الرابع، طهران: دارالکتب الاسلامیه، 1365ق.
    27. عاملی، جعفر مرتضى، الصحیح من سیرة النبی الأعظم2، الطبعة الرابع، بیروت: دار السیرة، 1995م.
    28. ــــــ ، وسائل الشیعه، قم: مؤسسة آل البیتk لاحیاء التراث، 1414ق.
    29. علی، صالح احمد، «تنظیمات الرسول2 الاداریة فی المدینه»، مجلة المجمع العلمی العراقی، المجلد السابع عشر، بغداد، 1969م.
    30. ــــــ ، محاضرات فی تاریخ العرب، الموصل: بی‌نا، 1981م.
    31. عمری، أکرم ضیاء، المجتمع المدنی فی عهد النبوة خصائصه وتنظیماته الأولى، الطبعة الاولی، المدینة المنورة، بی‌نا، 1983م.
    32. ــــــ ، السیرة النبویة الصحیحة، دانشگاه قطر: مرکز بحوث السنة والسیرة، 1991م.

    3۳. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی، تحصیح علی‌اکبر غفاری، الطبعة الثالث، طهران: دار الکتب الاسلامیة، 1388ق.

    3۴. مقریزی، تقی‌الدین احمد بن علی، إمتاع الأسماع بما للنبی2 من الأحوال والأموال والحفدة والمتاع، چ۱، منشورات محمدعلی بیضون، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1999م.

    3۵. منغم، إمیل در، حیاة محمد، ترجمه به عربی: عادل زعیتر، الطبعة الثانی، بیروت: مؤسسة العربیة للدراسات والنشر، 1988م.

    3۶. میانجی، علی الاحمدی، مکاتیب الرسول2، الطبعة الاولی، بی‌جا: دار الحدیث، 1998م.

    ۳۸. هیثمی، نورالدین علی بن ابی‌بکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1988م.

    4۰. وات، مونتگمری،. الفکر السیاسی الاسلامی(المفاهیم الأساسیة)، ترجمۀ صبحی حدیدی، الطبعة الاولی، بیروت: دارالحداثة، 1981م.

    4۲. ـــــــ ، محمد فی المدینة، ترجمة شعبان برکات، بیروت: منشورات المکتبة العصریه، 1952م.

    4۳. ولفنسون، اسرائیل، تاریخ الیهود فی بلاد العرب فی الجاهلیة و صدر الاسلام، قاهره: انتشارات الاعتماد، 1927م.

    ۴۴. ولهاوزن، یولیوس، تاریخ الدولة العربیة، ترجمه از زبان آلمانی به عربی: محمد عبدالهادی ابوریده، القاهره، 1968م.

    ۴۵. ـــــــ ، الدولة العربیة وسقوطها، ترجمة یوسف العش، دمشق: انتشارات دانشگاه سوریه، 1956م.

    1. یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب بن جعفر بن وهب، تاریخ الیعقوبی، بیروت: دار صادر، 1960م.
    2. Lewis, Bernard, The Arabs In History, London, 1964.
    3. Levy Reuben, The Social Structure of Islam, Cambridge, 1962.
    4. Watt, Montgomery, Islamic Political Thought – Basic Concepts, Edinburgh, 1969.
    5. --------, Muhammad Prophet and Statesman, Oxford, 1961.
    6. --------, Islam and The Integration of Society, London, 1966.
    7. Wellhausen, J., The Arab Kingdom And Its Fall Beirut, 1963.