تقطیع روایت در کتاب من لا یحضره الفقیه؛ مصادیق، انگیزه‌ها و آسیب‌ها

نویسندگان

دانشگاه کاشان

چکیده

تقطیع در لغت به معنای قطعه قطعه کردن و در اصطلاح اهل حدیث، نقل بخشی از روایت و ترک بخشی دیگر از آن است. این پدیده که از آغاز دوران نقل حدیث وجود داشت و با شروع تدوین جوامع موضوعی رواج بیشتری یافت، با عکس‌العمل‌های مثبت و منفی مواجه بوده و برخی آن را مجاز و برخی دیگر آن را برنتابیده‌اند؛ از جمله کسانی که در اثر حدیثی خود به تقطیع پرداخته، محدث نام‌آور، شیخ صدوق در کتاب من لا یحضره الفقیه است. تأثیرپذیری محدثان و فقیهان از این کتاب بر کسی پوشیده نیست. بررسی میزان فراوانی روایات تقطیع‌شده در این اثر حدیثی، علل و انگیزه‌های مؤلف برای تقطیع روایات و اینکه آثار این تقطیع‌ها چه بوده است، موضوعات و پرسش‌هایی است که در این پژوهش به آن‌ها پرداخته شده است. نتایج تحقیق که اغلب با روش مقایسۀ روایات متحد با یکدیگر به دست آمده، نشان می‌دهد که از مجموع 5920 روایت موجود در این کتاب، حداقل 626 مورد روایت تقطیع‌شده وجود دارد که حدود 5/10درصد کل روایات را شامل می‌شود. اکتفا به موضع حاجت، تبویب موضوعی روایات، اختصار کتاب و عقیده یا فتوای خاص مؤلف، بخشی از علل و انگیزه‌های تقطیع روایت در این کتاب بوده است. همچنین از این میان مشخص شد که تقطیع در حدود 100 روایت که معادل 8/15درصد کل روایات تقطیع‌شده است، مخل معنای صحیح یا کامل می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Segmentation of Traditions in "Kitāb Man lā Yaḥḍuruh al-Faqīh": Instances, Motivations and Harms

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Ali Akbarian
  • Hamid Reza Fahimitabar
  • Mohsen Qhasempour
University of Kashan
چکیده [English]

Segmentation (Taqṭī`) literally means to cut something into pieces. According to hadith terminology it means to transmit a part of a tradition and leave the other part. This phenomenon which existed within the early period of hadith transmission, and became more prevailing with the beginning of codifying thematic hadith collections, faced both positive and negative reactions. Some scholars considered it as permissible while some others opposed it. Among those who practiced segmentation in his hadith book, mention can be made of the renowned Shi'a traditionist Shaykh Ṣadūq in his work Kitāb Man lā Yaḥḍuruh al-Faqīh. The influence of this book upon the traditionists and jurists is obvious. Investigating the frequency range of the segmented traditions in this hadith work, as well as the compiler's reasons and motivations for segmenting the traditions and the surface of the results of these segmentations, are issues and questions addressed in this research. The research results, mostly achieved through the method of comparison of the uniform (muttaḥid) traditions with one another, indicate that out of 5920 traditions available in this book, at least 626 segmented ones exist that constitute 10.5 percent of its total traditions. Sufficing to the position of needed content (i.e. that piece of text which is required), thematic classification of the traditions, conciseness aim in this book, and the compiler's particular beliefs or fatwas, are some of the reasons and motivations for segmentation of traditions in this book. It has also been concluded that the segmentation of some 100 traditions that equal 15.8 percent of the whole segmented traditions has disturbed the correct or perfect meaning (of the tradition)

کلیدواژه‌ها [English]

  • Segmentation of Tradition
  • Conciseness in Text
  • Uniform Traditions
  • Hadith Comprehension
  • Kitāb Man lā Yaḥḍuruh al-Faqīh
  • Shaykh Ṣadūq

مراجع

  1.  

    1. قرآن کریم.
    2. ابن بابویه، محمد بن علی(شیخ صدوق)، الخصال، قم: انتشارات جامعۀ مدرسین، 1362ش.
    3. ـــــــ ، المقنع، مؤسسه امام مهدی(عج)، قم، 1415 ق.
    4. ـــــــ ، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم: دار الشریف الرضی، 1406ق.
    5. ـــــــ ، من لا یحضره الفقیه، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1413ق.
    6. ابن طاووس، علی بن موسی، کشف المحجة لثمرة المهجة، قم: بوستان کتاب، 1375ش.
    7. ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغة، قم: مکتبة الاعلام الاسلامی، 1404ق.
    8. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دارالفکر، 1414ق.
    9. ابو بکر، احمد بن علی(خطیب البغدادی)، الکفایة فی علم الروایة، چ۲، بیروت: دارالکتب العربی، 1406ق.
    10. ابو عمرو، عثمان بن عبدالرحمن الشهرزوری(ابن الصلاح)، علوم الحدیث، بی‌جا: مکتبة الفارابی، 1404ق.
    11. العاملی، زین‌الدین بن علی(شهید ثانی)، الرعایة فی علم الدرایة، قم: مکتبة آیة‌الله مرعشی نجفی، 1408ق.
    12. اهوازی، حسین بن سعید، الزهد، قم: المطبعة العلمیة، 1402ق.
    13. بحرالعلوم، سید مهدی، الفوائد الرجالیه، تهران: مکتبة الصادق، 1405ق.
    14. ـــــــ ، مصابیح الاحکام، قم: منشورات میثم تمار، 1427ق.
    15. بحرانی، یوسف بن احمد(آل عصفور)، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1405ق.
    16. برقی، احمد بن محمد، المحاسن، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1371ق.
    17. بستانی، فؤاد افرام، فرهنگ ابجدی، ترجمۀ رضا مهیار، تهران: انتشارات اسلامی، 1375ش.
    18. بشیر علی، عمر، منهج الامام الاحمد فی اعلال الاحادیث، بی‌جا: وقف السلام، 1425ق.
    19. جزائری دمشقی، طاهر، توجیه النظر الی اصول الاثر، حلب: مکتبة المطبوعات الاسلامیة، 1416ق.
    20. حجت کوه‌کمری، سید محمد، المحجة فی تقریرات الحجة، قم، 1421ق.
    21. ـــــــ ، النجم الزاهر فی صلاة المسافر، تبریز: نشر طلوع، 1410ق.
    22. حر عاملی، محمد، تفصیل وسائل الشیعه، قم: مؤسسة آل البیت، 1409ق.
    23. خمینی، سید روح‌الله، القواعد الفقهیة و الاجتهاد و التقلید(الرسائل)، قم: انتشارات اسماعیلیان، بی‌تا.
    24. خویی، سید ابوالقاسم، التنقیح فی شرح العروة الوثقی، قم: بی‌نا، 1418ق.
    25. ـــــــ ، موسوعة الامام الخوئی، قم: مؤسسة إحیاء آثار الامام الخوئی، 1418ق.
    26. سبحانی، جعفر، الرسائل الاربع، قم: بی‌نا، 1415ق.
    27. شبیری زنجانی، سید موسی، کتاب النکاح، قم: مؤسسۀ پژوهشی رأی‌پرداز، 1419ق.
    28. شوشتری، محمدتقی، النجعة فی شرح اللمعة، تهران: کتابفروشی صدوق، 1406ق.
    29. طوسی، محمد بن الحسن، الفهرست، قم: مکتبة المحقق الطباطبایی، 1420ق.
    30. ـــــــ ، تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
    31. عریضی، علی بن جعفر، مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها، قم: مؤسسة آل البیت، 1409ق.
    32. فیض کاشانی، محمدمحسن، الوافی، اصفهان: کتابخانۀ امیرالمؤمنینR، 1406ق.
    33. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1407ق.
    34. مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، قم: مؤسسة آل البیت، 1411ق.
    35. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
    36. مجلسی، محمدتقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه(ط- القدیمة)، قم: مؤسسۀ فرهنگی کوشانپور، 1406ق.
    37. محقق داماد، سید محمد، کتاب الصلاة، چ۲، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1416ق.
    38. مدرسی یزدی، سید عباس، نموذج فی الفقه الجعفری، قم: کتابفروشی داوری، 1410ق.
    39. مسعودی، عبد الهادی و جدیدی نژاد، محمدرضا، الأسس الحدیثیة و الرجالیة عند العلامة المجلسی، قم: انتشارات دارالحدیث، 1427ق.
    40. مسعودی، عبدالهادی، آسیب‌شناخت حدیث، قم: انتشارات زائر، 1389ش.
    41. موسوی قزوینی، سید علی، ینابیع الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1424ق.
    42. میرداماد، محمدباقر، الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیة، قم: دارالخلافة، 1311ق.
    43. نجاشی، احمد بن علی، الرجال، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1365ش.
    44. نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی ثوبه الجدید، قم: مؤسسة دائرةالمعارف فقه اسلامی، 1421ق.
    45. نراقی، مولی احمد، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، قم: مؤسسة آل البیت، 1415ق.
    46. نرم‌افزار الشاملة(منابع اهل سنت).
    47. نرم‌افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
    48. نرم‌افزار جامع فقه اهل بیتk، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
    49. نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: مؤسسة آل البیت، 1408ق.
    50. وحید بهبهانی، محمدباقر، الحاشیة علی مدارک الاحکام، قم: مؤسسة آل البیت، 1419ق.
    51. ــــــــــ ، مصابیح الظلام، قم: مؤسسة الوحید البهبهانی، 1424ق.
    52. همدانی، آقا رضا، مصباح الفقیه، قم: مؤسسة الجعفریة لاحیاء التراث، 1416ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار