تحلیل انتقادی از رویکرد فیض کاشانی در جمع روایات متعارض در تفسیر صافی

نویسندگان

1 دانشگاه پیام نور

2 دانشگاه تهران

چکیده

صافی از تفاسیر روایی با رویکرد اجتهادی‌ـ تأویلی است. فیض‌کاشانی روایات این تفسیر را از برخی منابع امامیه گزینش‌کرده که در بین آن‌ها، روایات مختلف و گاه متعارض نیز یافت ‌می‌شود. وی به‌دلیل اعتقاد به‌ عدم وجود تعارض واقعی در کلام معصومانR، در صورت مشاهدۀ اختلاف در روایات، با تکیه بر برخی مبانی و با روش‌هایی، سعی‌ در رفع ‌آن می‌نماید. مهم‌ترین اقدام فیض برای رفع تعارض از روایات، جمع بین آن‌هاست. او سعی ‌می‌کند تا محمل‌هایی برای جمع روایات بیابد که از جملۀ آن‌ها آیات قرآن، روایات معصومانk، قواعد عقلی، علم لغت، اختلاف درجات مخاطبان، تعدد مصادیق، جدا بودن تفسیر از تأویل، و تمسک به تأویلات عرفانی‌است؛ و اگر جمع میسر ‌‌نبود، در صورت وجود مرجّح، روایتی را ترجیح‌ داده، یا اگر مورد‌ قبول نداند، رد می‌کند. به‌رغم نگرش فیض در جمع روایات که از مبانی وی در رویارویی با تعارض اخبار برمی‌آید، در مواردی هم طبق قاعدۀ خود با روایات متعارض، برخورد ننموده، یا اظهار نظری نکرده ‌است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critical Analysis of al-Fayḍ al-Kāshānī's approach in collecting conflicting traditions in "al-Sāfī"

نویسندگان [English]

  • Nafise Kowsari Nia 1
  • Mahin Sharifi 1
  • Rahmatullah Abdullah Zadeh Arani 1
  • Abdollahi Faghizadeh 2
1 University of Payame Noor
2 University of Tehran
چکیده [English]

Al-Safi is traditional interpretations type with Ijtehadī - Ta'wīlī approach. al-Fayḍ al-Kāshānī chooses the traditions of this interpretation by some imam resources including also different and sometimes conflicting traditions. Because of his believe in that there is no real conflict in the words of Imams (pbuh), when he saw the conflict in traditions, he tries to remove it by relying to some basics and with some practices. The most important action of al-Fayḍ al-Kāshānī for remove the conflicts on Hadith was adding them. He tries to find litters to create consensus the traditions together including in Quran verses, intellectual rules, vocabulary science, differences in audience ratings, multiplicity of instances, separation of interpretation from Ta'wīl, and turn to mystical interpretations; and if could not make a consensuses, if there is a preference, he would prefer a tradition, or if he can't accept it, so would refuse it. Despite Fayḍ's view point in adding the traditions that is raised from facing to news conflict, also in some cases don't act like his conflict traditions formula, or has not commented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conflicting Traditions
  • Causal Add
  • Traditional Interpretation
  • al-Fayḍ al-Kāshānī
  • al-Sāfī

مراجع

  1.  

    1. قرآن کریم.
    2. استرآبادى، محمد بن ‌قاسم، تفسیر منسوب‌ به امام عسکرىR، قم: مدرسۀ امام مهدىZ، 1409ق.
    3. ایازی، سید محمدعلی، مقالۀ «فیض کاشانی و روش‌های تفسیری او»، مجلۀ رهنمون، شماره‌های 23 و 24، 1386ش، ص۳۵ـ۷۰.
    4. بیضاوی، عبدالله بن عمر، تفسیر انوار التنزیل و اسرار التأویل، چ۱، بیروت: دار احیاء ‌التراث ‌العربی، 1418ق.
    5. تستری، محمدتقی، الأخبار الدخیلة، تحقیق علی‌اکبر غفاری، چ۱، تهران: مکتبة الصدوق، بی‌تا.
    6. خراسانی، محمدکاظم، کفایة‌ الأصول، چ۱، قم: مؤسسة آل‌البیت، 1409ق.
    7. دیاری بیدگلی، محمدتقی، پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر، چ۲، تهران: نشر سهروردی، 1383ش.
    8. ربانی، محمدحسن، دانش درایة الحدیث، چ۶، مشهد: نشر دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1389ش.
    9. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، چ۳، بیروت: دارالکتب ‌العربی، 1407ق.
    10. سبحانی، جعفر، حدیث‌شناسی، ترجمۀ محسن احمدوند، چ۱، قم: نشر صحیفۀ خرد، 1387ش.
    11. ــــــ، عصمة ‌الانبیاء فی‌القرآن ‌الکریم، چ۳، قم: مؤسسۀ امام صادقR، 1425ق.
    12. ــــــ، منشور جاوید، چ۲، قم: مؤسسۀ امام صادقR، 1382ش.
    13. شعرانی، ابوالحسن، پژوهش‌های قرآنی علامه ‌شعرانی، تحقیق محمدرضا غیاثی کرمانی، چ۲، قم: بوستان کتاب، 1386ش.
    14. صدر، محمدباقر، علم اصول، ترجمۀ نصرالله حکمت، چ۳، تهران: نشر امیرکبیر، 1395ش.
    15. صدرالدین شیرازی، محمد، تفسیر القرآن‌ الکریم، چ۲، قم: نشر بیدار، 1361ش.
    16. طباطبایی، محمدحسین، البیان فی ‌الموافقة بین الحدیث و القرآن، چ۱، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، 1427ق.
    17. ــــــ، المیزان فی تفسیر القرآن، چ۲، بیروت: مؤسسۀ اعلمی، 1390ق.
    18. عبدالله‌زاده آرانی، رحمت‌الله، نقد و بررسی مبانی و روش تفسیری فیض در تفسیر قرآن، رسالۀ دکتری، علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس، 1386ش.
    19. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، چ۲، قم: نشر هجرت، 1409ق.
    20. فقهی‌زاده، عبدالهادی، علامه مجلسی و فهم حدیث، چ۱، قم: نشر بوستان کتاب، 1389ش.
    21. فیض کاشانی، محمد بن ‌مرتضی، الاصول الاصیلة، چ۱، تهران: مدرسۀ عالی شهید مطهری، 1387ش.
    22. ــــــ، الصافی، چ۲، تهران: مکتبة الصدر، 1415ق.
    23. ــــــ، الوافی، چ۱، اصفهان: مکتبة الامام امیرالمؤمنینR، 1406ق.
    24. ــــــ، تفسیر صافی، ترجمۀ عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، چ۱۰، قم: نوید اسلام، 1392ش.
    25. ــــــ، عین الیقین، چ۱، بیروت: نشر دار الحوراء، 1428ق.
    26. قبادی، مریم، فرهنگ توصیفی علوم حدیث، چ۱، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1394ش.
    27. قربانی، زین‌العابدین، علم حدیث، چ۲، قم: نشر انصاریان، 1376ش.
    28. قمی، علی بن ‌ابراهیم، تفسیر القمی، چ۳، قم: نشر دارالکتب، 1404ق.
    29. کلینی، محمد بن ‌یعقوب، الکافی، چ۴، تهران: نشر دارالکتب ‌الاسلامیه، 1407ق.
    30. لسانی، محمدعلی و عبدالله‌زاده آرانی، رحمت‌الله، «نقد و بررسی مبانی فیض کاشانی در تأویل آیات قرآن»، مقالات و بررسیها، دفتر88، تابستان 1387ش، ص۸۷ـ۱۰۶.
    31. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الأئمة الأطهار، چ۲، بیروت: نشر دار احیاء ‌التراث ‌العربی، 1403ق.
    32. مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، چ۵، قم: نشر اسماعیلیان، بی‌تا.
    33. معارف، مجید، شناخت حدیث: مبانی فهم متن، اصول نقد سند، چ۲، تهران: نشر نبأ، 1388ش.
    34. معرفت، محمدهادی، التفسیر والمفسرون فی ثوبة القشیب مشهد: جامعة الرضویة للعلوم ‌الاسلامیة، 1418ق.
    35. ــــــ، تفسیر و مفسران، چ5، قم: مؤسسۀ التمهید، 1388ش.
    36. مکارم شیرازی و همکاران، ناصر، تفسیر نمونه، چ۱۰، تهران: دارالکتب ‌الاسلامیه، 1371ش.
    37. میرجلیلی، علی‌محمد، وافی، مبانی و روش‌های فقه‌الحدیثی در آن، چ۱، تهران: مدرسۀ عالی شهید مطهری، 1387ش.
    38. نقیبی، ابوالقاسم، اقوال العلماء فی ترجمة مولی‌ محسن فیض ‌کاشانی، چ۱، تهران: مدرسۀ عالی شهید مطهری، بی‌تا.
    39. هاشمی، سیده فاطمه، بررسی صحت و اعتبار تفسیر منسوب به امام عسکریR، چ۲، مشهد: نشر آستان‌ قدس ‌رضوی، 1387ش.
    40. هاشمی، محمود، بحوث فی علم الاصول: تقریرات خارج اصول شهید محمدباقر صدر، چ۳، قم: مؤسسۀ دایرةالمعارف فقه اسلامی، 1417ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار