دیدگاه و واکنش کلینی در خصوص رخداد غیبت با توجه به فضای گفتمانی عصر وی

نویسندگان

دانشگاه ازاد اسلامی

چکیده

شیخ‌ کلینی که در دوران غیبت صغرا می‌زیسته است، به‌سبب نوع نگاهش به امامت و در مواجهه با رخداد غیبت، برخوردی عادی و همراه با آرامش از خود بروز می‌دهد که آن، هم در تألیف کتاب کافی بازتاب یافته است و هم در عدم مراجعۀ کلینی به نواب امام ‌زمانZ. کلینی که در عقل‌گرایی و اعتقاد به همراهی امام با کتاب و سنت و عدم تجاوز امام از آن دو، با جریان هشام ‌بن ‌حکم قرابت دارد، عدم دسترسی تعلیمی به امام، برای او ایجاد بحران و اضطراب نمی‌کرده است. وی با تبیین مفهومی عام با نام حجت که جامع مفهوم پیامبر2 و امامR بوده و همچنین با بیان جایگاه تکوینی حجت، این اعتقاد را بیان می‌کند که وجود امام(حجت) تکویناً ضرورت دارد و نه لزوماً تعلیماً و لازمۀ این ضرورت، دسترسی مستقیم به امام نیست که بدین وسیله، بحران عدم دسترسی به امام را که برای بسیاری از شیعیان آن دوران مطرح بوده، مدیریت کرده و پاسخ می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Kulaynī’s Viewpoint and Reaction about Occultation Event with Respect to His Time’s Discourse

نویسندگان [English]

  • Seyyed Hadi Dadgar
  • Mohsen Ehteshaminia
University of Azad Islamic
چکیده [English]

Shaykh Kulaynī, who was a contemporary of "Minor Occultation" (al-Ghaybat al-Ṣughrā) period, reacted normally and comfortably toward Occultation event as a result of his viewpoint and attitude to imamah which has been reflected in the authorship of al-Kāfī and in light of the fact that he does not refer to Imam Zaman’s Deputies. Kulaynī who is near to Hishām Ibn Ḥakam`s trend in his tendency to rationalism and believing in Imam’s accompaniment with Quran and tradition, did not worry and felt no stress because of lack of didactic access to Imam. He illustrated that "imam’s Ḥujjah" is necessary creationally, not doctrinally by establishing a general concept named Ḥujjah which includes the Prophet and Imam concepts and also, by illustrating the creational position of Ḥujjah, demonstrates this belief that the requisite of this necessity is not having direct access to imam through which he manages and responds to the crisis of inaccessibility to Imam which was many shia people’s problem.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Occultation
  • Kulaynī
  • al-Kāfī
  • Ḥujjah
  • rationalism
  • Quranism
  1.                                          

    1. قرآن کریم.
    2. ابن ‌ابی‌الثلج‌ بغدادی و دیگران، محمد، تاریخ اهل ‌بیت‌k نقلا عن الائمه‌k، تحقیق سید محمدرضا جلالی‌حسینی، قم: آل‌البیتk، 1410ق.
    3. ابن ‌بابویه، محمد، کمال‌الدین و تمام النعمه، تحقیق علی‌اکبر غفاری، چ۲، تهران: اسلامیه، 1395ق.
    4. ابن‌ شهرآشوب، محمد، معالم العلماء، نجف: مطبعه حیدریه، 1380ق.
    5. اخوان، محمد، «کلینی و عقل‌گرایی»، آینه پژوهش، شمارۀ 81، 1382ش، ص17ـ31.
    6. اشعری، علی، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
    7. ببریان، مرضیه، پایان‌نامه قرآن در روایات کافی، تهران: دانشکده اصول دین، 1379ش.
    8. پاکتچی، احمد، «حدیث»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی ج۲۰، زیر نظر کاظم موسوی‌بجنوردی، تهران: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1391ش.
    9. ــــــ ، «کتاب العقل داوود بن ‌محبر، کوششی در جهت تحلیل کتاب و بازسازی یک نظریه»، پژوهشنامه فلسفه دین، شمارۀ 1، 1382ش، ص۱۵۳ـ۱۷۲.
    10. ــــــ ، «گرایش‌های فقه امامیه در سدۀ دوم و سوم هجری قمری»، نامه فرهنگستان علوم، شمارۀ 4، بی‌تا، ص۱۱ـ۲۸.
    11. ــــــ ، «تاریخ فرق و مذاهب کلامی در ایران ذیل مجموعه تاریخ جامع ایران»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی ج۱۴، زیر نظر کاظم موسوی‌بجنوردی، چ۲، تهران: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1394ش.
    12. پاکتچی، احمد، «شیعه در ایران ذیل مجموعه تاریخ جامع ایران»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی ج20، زیر نظر کاظم موسوی‌بجنوردی، چ۲، تهران: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1394ش.
    13. خصیبی، حسین، الهدایة الکبری، بیروت: البلاغ، 1419ق.
    14. ــــــ ، ــــــ ، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی، خطی به شمارۀ 2973.
    15. سعد بن عبدالله ‌اشعری، المقالات والفرق، چ۲، بی‌جا: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1360ش.
    16. سیدوکیلی، سید هادی، «جایگاه عقل از منظر محدثان امامیه؛ شیخ کلینی و شیخ صدوق»، پژوهش‌های اعتقادی کلامی، شمارۀ 4، 1390ش، ص151ـ172.
    17. شهرستانی، محمد، الملل والنحل، تحقیق محمد بدران، قم: الشریف الرضی، 1364ش.
    18. شوشتری، نورالله، الصوارم المهرقة فی نقد الصوارق المحرقه، تحقیق جلال‌الدین‌ حسینی، تهران: مطبعة النهضه، 1367ق.
    19. صفار، محمد، بصائر الدرجات فی فضائل آل‌محمد2، چ۲، قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی‌النجفی، 1404ق.
    20. ‌طوسی، محمد، الفهرست، تحقیق عبدالعزیز طباطبایی، قم: مکتبة المحقق الطباطبایی، 1420ق.
    21. العمیدی، ثامرهاشم حبیب، دفاع عن الکافی، قم: مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، 1415ق.
    22. کلینی، محمد، الکافی، چ۲، تهران: اسلامیه، 1362ش.
    23. گرامی، سید محمدهادی، «تطور گفتمان تفویض در سدۀ دوم هجری و طیف مفضل‌ بن‌ عمر»، تاریخ و تمدن اسلامی، شمارۀ 15، 1391ش[الف]، ص۲۷ـ۵۸.
    24. ـــــ ، نخستین مناسبات فکری تشیع، تهران: دانشگاه امام‌ صادق‌R، 1391ش[ب].
    25. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، تحقیق جمعی از محققان، چ۲، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
    26. مزی، جمال‌الدین، تهذیب الکمال، تحقیق بشار عواد معروف، بیروت: مؤسسة الرساله، 1407ق.
    27. ‌مفید، محمد، اوائل المقالات، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید، 1413ق.

    نجاشی، احمد، رجال النجاشی، چ۶، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1365ش.