نگرشی نو به گونه‌شناسی وضع در حوزۀ حدیث

نویسنده

دانشگاه قم

چکیده

از جمله پژوهش‌های مهم در روزگار معاصر، بررسی جریان وضع و جعل است. از آنجایی که حدیث در شکل‌گیری و جهت‌دهی به زندگی افراد ریشه دوانده است و نقش مهمی را ایفا می‌کند، احادیث موضوع نیز نقش مخربی داشته و انسان را از هدف معین خویش دور می‌سازد. در همین راستا بازشناسی احادیث موضوع و آگاهی بخشی نسبت به آن امری لازم است. در این مقاله، سعی در واکاوی گونه‌های وضع و تبیین قالب‌هایی است که واضعانِ حدیث اهداف خود را در آن پیاده کرده‌اند. گونه‌هایی که واضع با استمداد از آن خواسته است ذهن مخاطب را به هدف ناصحیح خویش سوق دهد. در این نگاشته که با روش تحلیل و رویکردی ذهنی به احادیث پرداخته شده است به هشت مورد از گونه‌های وضع اشاره می‌شود. این موارد عبارت‌اند از: وضع در قالب استتار، وضع در قالب حکم شرعی، وضع در قالب جهت‌دهی، وضع در قالب رفع ابهام، وضع در قالب ترکیب، وضع در قالب سبب نزول، وضع در قالب تقلید و وضع در قالب تبیین مراد آیه.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A new Viewpoint to the Typology of the Fabrication in the Field of Hadith

نویسنده [English]

  • Mohammad Hosayn Shirafkan
University of Qom
چکیده [English]

One of the most important contemporary research is the study of Hadith Fabrication. Since the hadiths are rooted in the formation and direction of an human's life and play an important role in it, the fabricated hadiths also have a destructive role and diverting people from their divine intended purpose. In this regard, it is necessary to recognize fabricated hadiths and raise awareness about them. In this article, we try to analyze its types and explain the templates in which fabricators have implemented their goals. The genres that the fabricator has sought to direct the audience's mind to its incorrect goal.
In this article, which deals with hadiths by the method of analysis and mental approach, eight types of fabrications are mentioned. These cases are: fabrication in the form of camouflage, fabrication in the form of religious ruling, fabrication in the form of direction, fabrication in the form of ambiguity, fabrication in the form of composition, fabrication in the form of occasion of revelation, fabrication in the form of imitation and fabrication in the form of explaining the meaning of the verse.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Typology
  • Fabrication of Hadith
  • Template of Fabrication
  1.  

    1. قرآن کریم.

    2. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، الموضوعات من الأحادیث المرفوعات، ریاض: مکتبة اضواء السلف، 1418ق.

    1. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، تحقیق علی شیری، بیروت: دارالفکر، 1415ق.
    2. ابن ماجة، ابو عبدالله محمد بن یزید القزوینی، سنن ابن ماجه، بیروت: دارالمعرفه، 1419ق.
    3. ابو حاتم، محمد بن‌ حبان‌، صحیح ابن حبان، بیروت: مؤسسة الرساله، 1414ق.
    4. ابو داود، سلیمان بن اشعث، سنن ابی داود، مصر: دارالحدیث، 1999م.

    7. ابوریة، محمود، اضواء علی السنة المحمدیة، قم: مؤسسۀ انصاریان، 1416ق.

    1. احمد بن حنبل، مسند احمد، بیروت: دار صادر، بی‌تا.
    2. اصفهانی، ابوالقاسم الحسین بن محمد بن المفضل، محاضرات الأدباء و محاورات الشعرء والبلغاء، تحقیق عمر الطباع، بیروت: دارالقلم، 1999م.
    3. الآبی، ابوسعد منصور بن الحسین، نثر الدر فی المحاضرات، تحقیق خالد عبدالغنی محفوط، چ۱، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1424ق.
    4. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، دارالفکر، افست دارالطباعة العامرة باستانبول صحیح البخاری، دارالفکر، افست دارالطباعه، بی‌تا.
    5. بیهقی، احمد ابن حسین، السنن الکبری، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1424ق.
    6. ترمذی، محمد بن عیسی بن سوره، سنن ترمذی، بیروت: دارالفکر، 1403ق.
    7. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدر ک علی الصحیحین، تصحیح عبدالسلام بن محمد علّوش، بیروت: دارالمعرفه، 1418ق.
    8. خطیب بغدادی، احمد بن علی، الرحلة فی طلب الحدیث، چ۱، بیروت: دار الکتب العلمیة، ۱۳۹۵ق.

    16. ــــــ ، تاریخ مدینة السلام[تاریخ بغداد]، تحقیق بشار عوّاد معروف، بیروت: دارالغرب الاسلامی، 2001م.

    1. زین‌الدین بن علی شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، قم: چاپ عبدالحسین محمدعلی بقّال، 1408ق.
    2. سمرقندی، نصر بن محمد بن أحمد أبو اللیث، تفسیر السمرقندی المسمى بحر العلوم، تحقیق محمود مطرجی، بیروت: دارالفکر، 1416ق.
    3. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، تحقیق احمد عمر‌هاشم، بی‌جا: دارالکتب العربی، 1409ق.
    4. ـــــ ، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى، 1404ق.
    5. شوشتری، محمدتقی، الاخبار الدخیلة، علق علیه عل‌ اکبر غفاری، تهران: بی‌نا، 1390.
    6. صالحی شامی، محمد بن یوسف، سبل الهدى والرشاد فی سیرة خیر العباد، تحقیق:عادل احمد عبد الموجود و علی‌محمد معوض، الطبعة الأولى، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1414ق.
    7. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1417ق.
    8. طبرسى، احمد بن على، الاحتجاج على أهل اللجاج، مشهد: نشر مرتضی، 1403ق.

    25. طبرى، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفة، 1412ق.

    26. عاملی، بهاءالدین، الوجیزة فی علم الدرایة، قم: بصیرتی، 1398ق.

    1. عبدالقادر، علی حسن، نظرة عامة فی تاریخ الفقه الاسلامی، قاهره: بی‌نا، 1965م.
    2. عسقلانی، احمد بن علی بن حجر ابوالفضل الشافعی، الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق علی‌محمد البجاوی، چ۱، بیروت: دارالجیل، 1992م.
    3. عسقلانی، احمد بن علی بن حجر ابوالفضل، فتح الباری شرح صحیح البخاری، تحقیق محب‌الدین الخطیب، بیروت: دارالمعرفة، بی‌تا.
    4. علی الحلبی، علی حسن و همکاران، موسوعة الاحادیث و الآثار الضعیفة و الموضوعة، ریاض: بی‌نا، ۱۴۱۹ق.
    5. عینی، بدرالدین محمود بن احمد، عمدة القاری شرح صحیح البخاری، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    6. عظیم‌آبادی، محمد شمس الحق، عون المعبود شرح سنن أبی داود، الطبعة الثانیه، بیروت: دارالکتب العلمیه، ۱۹۹۵م.
    7. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، چ۱، قم: اسوه، 1414ق.
    8. فلاّته، عمر، الوضع فی الحدیث، بیروت: مؤسسه مناهل العرفان، 1401ق.
    9. قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، مصر: دار الطباعة العامره، 1329ق.
    10. قمی، شیخ عباس، سفینة البحار، قم: اسوه، 1414ق.
    11. مجلسى، محمدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، چ۲، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، 1403ق.
    12. مسعودی، عبدالهادی، آسیب‌شناسی حدیث، تهران: مرکز تحقیق و توسعۀ علوم انسانی، 1389.
    13. مظفر نجفى، محمد حسن، دلائل الصدق لنهج الحق‏، قم: مؤسسة آل البیت، 1422ق.
    14. نسائی، احمد ابن شعیب، سنن النسائی، الطبعة الأولى، بیروت: بی‌نا، 1348ق.
    15. نووی، أبو زکریا یحیى بن شرف بن مری، شرح النووی على صحیح مسلم، چ۲، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1392ق.
    16. نیشابوری، مُسلم بن حجّاج، صحیح مسلم، چ۱، بیروت: مؤسسة عزالدین و دارالفکر، 1407ق.

    43. هیثمی، ابوالحسن نورالدین على بن ابى‌بکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1408ق.

    1. هیثمى، ابو العباس ابن حجر، الصواعق المحرقة على اهل الرفض و الضلال والزندقة، تحقیق عبدالرحمن بن عبدالله ترکى و کامل محمد خراط، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1997م.