نگاهی نو به حدیث توریث انبیا

نویسندگان

دانشگاه کاشان

چکیده

حدیث توریث انبیا یکی از مواضع اختلاف و چالش میان حدیث‌پژوهان فریقین است. یکی از راویان برجستۀ حدیث مزبور ابوبکر است که پس از رحلت پیامبر2 و مطالبۀ فدک توسط حضرت فاطمهB، با نقل این روایت از پیامبر2، از برگرداندن فدک به آن حضرت خودداری نمود. علمای شیعه به‌منظور ابطال احتجاج خلیفۀ اول، به‌طور کلی روایت وی و سایر راویان این حدیث را در مجامع عامه مجعول دانسته‌اند؛ در مقابل، حدیث‌پژوهان عامه با صحیح خواندن حدیث ابوبکر، نادرستی اجتهاد حضرت فاطمهB را نتیجه گرفته‌اند. ما در این پژوهه روشن شده است که هر دو گروه در این راه به خطا رفته‌اند. به نظر می‌رسد بر اساس برخی شواهد قطعی، روایت توریث انبیاء جعلی نیست و ابوبکر آن را از پیامبر2 شنیده است و افزوده شدن عبارت «ما ترکناه صدقه» به حدیث، از قبیل ادراج در حدیث و کم شدن عبارت «إِنَّ الْعُلَمَاءَ وَرَثَهُ الْأَنْبِیاءِ...»، معلول بد شنیدن و یا تقطیع حدیث از جانب راوی است؛ اما اجتهاد او به عدم ارث‌گذاری پیامبران باطل است؛ چون فضای اصلی روایت، بحث از شأن پیامبری است که میراث پیامبری‌شان، آموزه‌های معرفتی و احکام دین است و نه مال دنیا.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A New Look at "Inheritance of the Prophets" Tradition

نویسندگان [English]

  • Parviz Rastegar
  • Ali Mohamad Aghaei
  • Mahdi Alvani
University of, Kashan
چکیده [English]

the Hadith of "the prophet's Inheritance" is one of the challengable discussions between scholars and hadith researchers. The tradition has been related in Shiism and Sunni hadith books. One of the prominent transmitter of the tradition is Abūbakr who after the Prophet's death and claiming the Fadak by Honor Fātimah (SA), by quoting this tradition from the Prophet (PBUH) and understanding that the prophets did not inherit, he refused to return Fadak to her. Shiite scholars for revoking the argumentation of first caliph, considered his tradition and another transmitters in Sunni hadith books forged. Vice versa, Sunni scholars with authorizing Abūbakr's tradition considered deducing of Honor Fātimah (SA) mistaken. In this research we clarify that both of them in this way went wrong. On the basis of some absolute proofs it seems tradition of "Inheritance of prophets" is not forged and Abūbakr has heard it from the Prophet but he has slipped in proving that the prophets did not inherit.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Inheritance of the Prophets Tradition
  • the Prophet
  • Abūbakr
  • Honor Fātimah (SA)
  • Forged Tradition

مراجع

  1.  

    1. قرآن کریم.
    2. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبةالله، شرح نهج‌البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، چ۱، قم: مکتبة آیةالله المرعشی النجفی، 1404ق.
    3. ابن بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تحقیق علی‌اکبر غفاری، چ۲، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1413ق.
    4. ابن تیمیه، تقی‌الدین احمد بن عبدالحلیم، مجموعه فتاوای ابن تیمیه، تحقیق عبدالرحمن بن محمد بن قاسم، مدینه: مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف، 1416ق.
    5. ابن تیمیه، تقی‌الدین احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنة النبویه، تحقیق محمد رشاد سالم، چ۲، قاهره: انتشارات مکتبة ابن تیمیه، 1409ق.
    6. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابه، تحقیق عبدالله بن عبدالمحسن الترکی، چ۱، قاهره: مرکز البحوث و الدراسات العربیة و الاسلامیه، 1429ق.
    7. ابن حنبل، احمد بن محمد، المسند، با شرح احمد محمد شاکر، چ۱، قاهره: دارالحدیث، 1416ق.
    8. ابن حیون، نعمان بن محمد، شرح الأخبار فی فضائل الأئمه الأطهارk، تحقیق محمدحسین حسینی جلالی، چ۱، قم: جامعۀ مدرسین، 1409ق.
    9. ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت: دار صادر، بی‌تا.
    10. ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، متشابه القرآن و مختلفه، با مقدمه علامه شهرستانی، چ۱، قم: انتشارات بیدار، 1410ق.
    11. ابن طیفور، احمد بن أبی طاهر، بلاغات النساء، چ۱، قم: الشریف الرضی، بی‌تا.
    12. ابن عطیه اندلسی، عبدالحق بن غالب، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، تحقیق عبدالسلام عبدالشافی محمد، چ۱، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1422ق.
    13. ابن قتیبه دینوری، تأویل مختلف الحدیث فی الردّ علی اعداء أهل الحدیث، بیروت: عالم الکتب، بی‌تا.
    14. ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق محمدحسین شمس‌الدین، چ۱، بیروت: دارالکتب العلمیه‌ـ منشورات محمدعلی بیضون، 1419ق.
    15. ابن کثیر قرشی، اسماعیل، البدایة والنهایه، تحقیق عبدالرحمن اللّاوقی‌ـ محمد غازی بیضون، چ۲، بیروت: دارالمعرفة، 1417ق.
    16. ابن ماجه، محمد بن یزید، سنن ابن ماجه، تعلیق محمد فؤاد عبدالباقی، بی‌جا: دارالفکر للطباعة والنشر و التوزیع، بی‌تا.
    17. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، تحقیق محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1408ق.
    18. ابوداود سجستانی، سلیمان بن اشعث، سنن أبی داود، تحقیق محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت: مکتبة العصریه، 1416ق.
    19. ابوریّه، محمود، أضواء علی السنة المحمدیة أو دفاع عن الحدیث، چ۱، بی‌جا: دارالکتاب الاسلامی، 1427ق.
    20. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمه، تحقیق‌ هاشم رسولی محلاتی، چ۱، تبریز: انتشارات بنی‌هاشمی، 1381ق.
    21. امین، سیده نصرت، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران: نهضت زنان مسلمان، 1361ش.
    22. انصاری، محمدباقر و رجایی، سیدحسین، صدای فاطمی فدک، چ۱۱، قم: انتشارات دلیل ما، 1389ش.
    23. آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایة الأصول، تحقیق مؤسسة النشر الاسلامی، چ۶، بی‌جا: مؤسسة النشر الاسلامی، 1422ق.
    24. آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق علی عبدالباری عطیه، چ۱، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1415ق.
    25. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، تحقیق شیخ قاسم الشماعی الرفاعی، چ۱، بیروت: دارالقلم للطباعة والنشر، 1407ق.
    26. ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، تحقیق صدقی محمد جمیل العطار، بیروت: دارالفکر للطباعة والنشر والتوزیع، 1414ق.
    27. جوهری بصری، احمد بن عبدالعزیز، السقیفة و فدک، تحقیق محمدهادی امینی، تهران:، مکتبة نینوی الحدیثه، بی‌تا.
    28. حاکم نیشابوری، ابوعبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق صالح اللحام، چ۱، بیروت: دارالعثمانیة للنشر، 1428ق.
    29. حسینی استرآبادی(میرداماد)، محمدباقر، الرواشح السماویه، تحقیق نعمت‌الله جلیلی و غلامحسین قیصریه‌ها، چ۱، قم: دارالحدیث للطباعة والنشر، 1422ق.
    30. حسینی شیرازی، سید محمد، تقریب القرآن إلی الأذهان، چ۱، بیروت: دارالعلوم، 1424ق.
    31. حلی، حسن بن یوسف، نهج الحق و کشف الصدق، چ۱، بیروت: دارالکتاب اللبنانی، 1982م.
    32. دارمی، عبدالله بن عبدالرحمن، سنن دارمی، بی‌جا: دار إحیاء السنه النبویه، بی‌تا.
    33. ذهبی، محمد بن احمد بن عثمان، السیرة النبویه، تحقیق حسام‌الدین القدسی، چ۲، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1409ق.
    34. ذهبی، محمد بن احمد بن عثمان، سیر أعلام النبلاء، تحقیق شعیب الارنؤوط، چ۴، بیروت: مؤسسة الرساله، 1406ق.
    35. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، چ۳، بیروت: دارالکتاب العربی، 1407ق.
    36. شرف‌الدین، سید عبدالحسین، ابوهریره، چ۵، بیروت: دارالزهراء للطباعة والنشر، 1406ق.
    37. ـــــــ ، النص و الإجتهاد، چ۱، بی‌جا: انتشارات اسوه، 1413ق.
    38. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الرعایة فی علم الدرایه، تحقیق عبدالحسین محمدعلی البقال، چ۲، قم: مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی، 1413ق.
    39. شیبانی، محمد بن حسن، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، تحقیق حسین درگاهی، چ۱، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، 1413ق.
    40. صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، چ۲، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی، 1365ش.
    41. صباحی، مهدی، مجموعه مقالات کنگره شیخ مفید، شمارۀ 82.
    42. صبحی صالح، علوم الحدیث و مصطلحه، چ۱، قم: منشورات ذوی القربی، 1428ق.
    43. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، شرح اصول الکافی، تحقیق محمد خواجوی، چ۱، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1383ش.
    44. صدرعاملی، سید حسن، نهایة الدرایه(شرح الوجیزة للشیخ البهائی)، تحقیق ماجد الغرباوی، بی‌جا: نشر المشعر، بی‌تا.
    45. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چ۵، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم: 1417ق.
    46. طباطبایی، محمدکاظم، منطق فهم حدیث، چ۱، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1390ش.
    47. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، با مقدمۀ محمدجواد بلاغی، چ۳، تهران: انتشارات ناصرخسرو، 1372ش.
    48. طبری آملی صغیر، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الامامه، تحقیق قسم الدراسات الاسلامیه مؤسسة البعثه، چ۱، قم: انتشارات بعثت، 1413ق.
    49. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق احمد قصیر عاملی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
    50. طیب، سیدعبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چ۲، تهران: انتشارات اسلام، 1378ش.
    51. عاملی، علی بن حسین، الوجیز فی تفسیر القرآن العزیز، تحقیق شیخ مالک محمودی، چ۱، قم: دارالقرآن الکریم، 1413ق.
    52. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، المحصول فی علم الأصول، ریاض: جامعة الامام محمد بن سعود الاسلامیه، 1400ق.
    53. ــــــ ، مفاتیح الغیب، چ۳، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1420ق.
    54. قاسم پور، محسن و ستار، حسین، فرهنگ اصطلاحات درایة الحدیث و رجال، چ۱، تهران: هستی‌نما، 1389ش.
    55. القدسی، احمد، انوار الأصول، چ۲، بی‌جا: انتشارات نسل جوان، 1416ق.
    56. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، چ۱، تهران: انتشارات ناصرخسرو، 1364ش.
    57. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، چ۴، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
    58. مازندرانی، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی الأصول و الروضه، تحقیق ابوالحسن شعرانی، چ۱، تهران: المکتبة الاسلامیه، 1382ق.
    59. مالک بن انس، الموطأ، تحقیق محمدفؤاد عبدالباقی، چ۴، قاهره: دارالحدیث، 1419ق.
    60. مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایة فی علم الدرایه، تحقیق محمدرضا مامقانی، چ۱، بیروت: مؤسسة آل البیتk لاحیاء التراث، 1411ق.
    61. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، تحقیق جمعی از محققان، چ۲، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
    62. ــــــ ، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تحقیق‌ هاشم رسولی محلاتی، چ۲، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1404ق.
    63. المحامی، احمد حسین یعقوب، نظریة عدالة الصحابة والمرجعیة السیاسیة فی الاسلام، قم: مؤسسۀ انصاریان، 1413ق.
    64. مدیرشانه‌چی، کاظم، درایة الحدیث، چ۶، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1386ش.
    65. مسلم، صحیح مسلم، تحقیق موسی شاهین لاشین و احمد عمر‌هاشم، چ۱، بیروت: مؤسسة عزالدین للطباعة والنشر، 1407ق.
    66. مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، تصحیح و تحقیق علی‌اکبر غفاری و محمود محرمی زرندی، چ۱، قم: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، 1413ق.
    67. مقاتل بن سلیمان بلخی، تفسیر مقاتل بن سلیمان، تحقیق عبدالله محمود شحاته، چ۱، بیروت: دار احیاء التراث، 1423ق.
    68. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، چ۱، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1374ش.
    69. میبدی، رشیدالدین، کشف الأسرار و عدة الأبرار، تحقیق علی‌اصغر حکمت، چ۵، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1371ش.
    70. نسایی، احمد بن شعیب، المجتبی من السنن، ریاض: بیت الأفکار الدولیة، بی‌تا.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار