تحلیل و بررسی غلوِ ابوسمینه؛ از راویان احادیث مهدوی و اعتبار یا بی اعتباری روایاتش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم و قرآن و حدیث، گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار، گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ایران،

3 استادیار، گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

باورداشت مهدوی از اساسی‌ترین معارف اسلامی است. در سند احادیث مهدوی، راویانی وجود دارند که غالی معرفی شده‌اند و اثبات غلو ایشان، یکی از عواملی است که اعتبار احادیث در این عرصه را تهدید می‌کند. اما طبق فرمایش حضرات معصومk ذکر فضایل، غلو محسوب نمی‌شود؛ همچنین غلو در فضایل به‌صورت مسئله‌ای نسبی درآمده و چه بسا که در کتاب‌های رجالی، گروهی از راویان، غالی یا متهم به غلو معرفی شده‌اند، درحالی‌که با بررسی روایاتِ موجودِ آنان در کتب و تفاسیر روایی درمی‌یابیم که هیچ باوری که نشانگر غلو باشد، نداشته‌اند. ابوسمینه از جمله این راویان است که از راویان پرشمار احادیث بوده و راویانی ثقه احادیثی بسیار از او نقل کرده‌اند. همچنین روایات مهدویِ موجودِ وی در تفاسیر روایی شیعه عاری از غلو است. در این میان کلام شیخ طوسی مبنی بر استثنای روایات مشتمل بر غلوِ او توسط محدثان، در کنارِ سابقۀ رجالیان متقدم شیعه در روی برنتافتن از تمام احادیث یک راوی با وجود ضعیف انگاشتن او، مؤیدی بر پذیرفتن اعتبار احادیث مهدویِ او بنا بر مستنداتِ موجود در تفاسیر روایی شیعه است.


کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Abū Sumaina's Ghuluww, Narrator of Mahdawi Traditions, and Validating of his Traditions

نویسندگان [English]

  • Sayede Sakine Moosawi 1
  • Mohammad Mahdi Taghdisi 2
  • Sayede Fateme Hosayni Mirsayfi 3
1 Ph.D. Student of Ulum Quran and Hadith, Islamic Azad University of yadegar emam,Tehran,Iran
2 Assistant Professor of Ulum Quran and Hadith, Islamic Azad University of yadegar emam,Tehran,Iran
3 Assistant Professor of Theology and Islamic Teachings, Islamic Azad University of yadegar emam,Tehran,Iran
چکیده [English]

Belief in Mahdism is one of the most basic Islamic teachings. In the Isnad of Mahdawi hadiths, there are narrators who have been introduced as Ghālī, and if their exaggeration is proven, it is one of the factors that threaten the validity of hadiths in this field But according to the order of the Infallibles (as), mentioning virtues is not considered exaggeration. Exaggeration in virtues has also become a relative issue, and it is possible that in the books of Riālī, a group of narrators have been introduced as exaggerators or accused of exaggeration. Abu Sumaina is one of these narrators who is one of the numerous narrators of hadiths and many trustworthy narrators have narrated many hadiths from him. Also, his existing Mahdawi narrations in the interpretations of Shiite narrations are free of exaggeration. In the meantime, Sheikh Tūsi's statement regarding the exception of narrations containing his exaggeration by narrators, along with the history of the early Shiite rijal Scientists in not rejecting all the hadiths of a narrator, despite considering him weak, confirms the acceptance of the validity of his Mahdavi hadiths according to the documents in the commentary.



کلیدواژه‌ها [English]

  • Exaggeration (Ghuluww)
  • Mahdism
  • Interpretive Traditions
  • Validity
  • Abu Sumaina

مراجع

  1.  

    1. قرآن کریم، ترجمۀ محمدمهدی فولادوند، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، 1418ق.
    2. ابن‌غضائرى، احمد بن حسین‏، الرجال، تحقیق محمدرضا حسینى جلالى، قم: دار الحدیث، 1422ق.
    3. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1405ق.
    4. اشعری قمی، سعد بن عبدالله، المـقالات و الفـرق، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۰.
    5. بحرانى، ‌هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة البعثة، 1415ق.
    6. برقى، احمد بن محمد، کتاب الرجال، تهران: دانشگاه تهران، 1342ش.
    7. بسام، مرتضی، زبدةالمقال من معجم الرجال، لبنان: دار المحجةالبیضاء، 1426ق.
    8. بهبودی، محمدباقر، معرفةالحدیث و تاریخ نشره و تدوینه و ثقافته عند الشیعةالامامیه، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، 1362ش.
    9. تفرشی، مصطفی بن الحسین، نقد الرجال، قم: مؤسسةآل البیتk لاحیاء التراث، 1377ش.
    10. تمیمى آمدى، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم‏، تصحیح مهدی رجائی، قم: دار الکتاب الاسلامی‏، 1410ق.
    11. ثامری ندافی، مظاهر، آراء و اندیشه‌های کلامی محمد بن علی ابوسمینه، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما: سید علیرضا حسینی، رشتۀ علوم حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث، 1391.
    12. حر عاملى، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعةإلى تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسةآل البیتk، 1409ق.
    13. حسینی، سید علیرضا، «جستاری در آموزه‌های امامتی سه تن از راویان متهم به غلو و نشانه‌های باورپذیری آن‌ها»، امامت‌پژوهی، شمارۀ 20، 1395، 85ـ132.
    14. ـــــــ ، اعتبارسنجی احادیث شیعه: زیرساخت‌ها، فرایندها، پیامدها، تهران: سمت، 1397.
    15. حلی، حسن بن علی بن داود، الرجال لابن داوود، تهران: دانشگاه تهران، 1342.
    16. حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، قم: اسماعیلیان، 1415ق.
    17. خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بی‌جا: بی‌نا، 1413ق.
    18. دیاری بیدگلی، محمدتقی، «آسیب‌شناسی روایات تفسیری»، مطالعات تفسیری، شمارۀ 6، 1390، 45ـ84.
    19. ـــــــ ، «رد پای غالیان در روایات تفسیری»، پژوهش دینی، شمارۀ 19، 1388.
    20. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دار الشامیه، 1412ق.
    21. صفری فروشانی، نعمت‌الله، «جریان‌شناسی غلو»، علـوم‌ حـدیث، شمارۀ 1، ۱۳۷۵، 108ـ126.
    22. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسةالأعلمی للمطبوعات، 1390ق.
    23. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح فضل‏الله یزدى طباطبایى، تهران: ناصرخسرو، 1372ش.
    24. طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، تحقیق احمد حسینى اشکورى، تهران: مرتضوی، 1375.
    25. طوسی، محمد بن الحسن، فهرست کتب الشیعةو أصولهم و أسماء المصنفین و أصحاب الأصول، عبدالعزیز طباطبایی، قم: مکتبةالمحقق الطباطبائی‏، بی‌تا.
    26. ـــــــ ، تهذیب الاحکام، تحقیق حسن الموسوى‏ خرسان، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
    27. ـــــــ ، رجال الطوسی، تحقیق جواد قیومى اصفهانى، قم: مؤسسةالنشر الاسلامی‏، 1373ش.
    28. ـــــــ ، التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح احمد حبیب عاملی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
    29. علامه حلی، حسن بن یوسف، رجال العلامةالحلی، محمدصادق ‏بحرالعلوم، قم: الشریف الرضی، 1402ق.
    30. علیاری تبریزی، علی بن عبدالله، بهجةالامال فی شرح زبدةالمقال، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
    31. عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، تهران: مکتبةالعلمیةالاسلامیه، 1380ق.
    32. غنوی، امیر، «آموزه‌های مهدویت در کلام رسول خدا2»، مشرق موعود، شمارۀ24، 1391،24ـ45.
    33. فائق، طاهره و دیگران، «نقش اسناد روایات در تمییز مشترکات و توحید مختلفات»، کتاب قیّم، شمارۀ 13، 1394، ۱۱۷ـ۱۳۸.
    34. الفضلی، عبدالهادی، اصول علم الرجال، لبنان: مرکز الغدیر للدراسات والنشر والتوزیع، 1430ق.
    35. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق طیب موسوی جزائری، قم: دار الکتاب، 1363ش.
    36. کرمی، محسن، «نگاهی تحلیلی به رفتار احمد بن موسی در تبعید برخی از راویان»، دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث، شمارۀ 1، 1397.
    37. کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفةالرجال، بیروت: مؤسسةآل البیتk لاحیاء التراث، بی‌تا.
    38. کلینی، محمد بن یعقوب‏، الکافی، تصحیح على‌اکبر غفارى و محمد آخوندى، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
    39. کـمره‌ای، میرزا خلیل، آراء ائمة الشیعة فی الغلاة، تهران: حیدری‌، ۱۳۵۱.
    40. مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال فی احوال الرجال، قم: مؤسسةآل البیتk لاحیاء التراث‏، 1416ق.
    41. مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، تحقیق محمدرضا مامقانی، قم: مؤسسةآل البیتk لاحیاء التراث‏، بی‌تا.
    42. ــــــ ، مقباس الهدایة، تلخیص علی‌اکبر غفاری، تهران: جامعةالامام الصادقR، 1369ش.
    43. مجلسى، محمدتقى، روضةالمتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، تحقیق حسین موسوى کرمانی و على پناه‏اشتهاردى، قم: مؤسسۀ فرهنگى اسلامى کوشانبور، 1406ق
    44. مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعةلدرر أخبار الأئمةالأطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، 1403ق.
    45. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم: مؤسسةالنشر الاسلامی، 1365ش.
    46. وحید بهبهانی، محمدباقر بن محمد اکمل، تعلیقةعلی منهج المقال، بیروت: مؤسسةآل البیتk لاحیاء التراث، بی‌تا.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار