تعدیل شخصیت رجالی معلی بن خنیس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم قرآن و حدیث، گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشکده علوم انسانی حضرت نرجس، دانشگاه ولی عصر رفسنجان، رفسنجان، ایران

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

از موالیان و اصحاب امام صادقR معلی بن خنیس از جمله افرادی است که مورد اتهام عده‌ای قرار گرفته و روایات ضد و نقیضی دربارۀ او در دست است. برخی از رجالیون متقدم و متأخر معتقد به وثاقت معلی بن خنیس هستند و برخی رأی بر عدم وثاقت او داده‌اند. برخی نیز راه توقف را در پیش گرفته‌اند. از جمله کسانی که به اعتبار معلی بن خنیس معتقدند می‌توان به شیخ طوسی، آیت‌الله خویی، مسلم داوری و دیگران اشاره کرد. در مقابل، عالمانی چون نجاشی و ابن‌غضائری رأی بر عدم وثاقت معلی بن خنیس داده‌اند. عده‌ای همچون علامه مجلسی و علامه حلی نیز با توجه به تعارض موجود بین قائلین به وثاقت و عدم وثاقت و عدم امکان ترجیح یکی از دو قول، توقف کرده و نظری ابراز نکرده‌اند؛ در این میان معلی یکی از شیوخ مشایخ ثقات شمرده شده است که توثیقات عام رجالیون شامل وی نیز می‌گردد. بنابراین تضعیف او نقض این قاعدۀ رجالی به شمار خواهد رفت. ازاین‌رو شایسته است دلایل و استدلالات طرفین مدعا را مورد نقد و بررسی قرار داد تا دیدگاه و اعتقاد صواب تمییز داده شود. در این مقاله، سعی بر این است که با بررسی اقوال بزرگان و اخبار در دسترس، وثاقت او مورد بررسی قرار گیرد تا در حد امکان، چهرۀ واقعی او از نظر وثاقت شناخته شود. برای این منظور از کتاب‌های رجالی راویان حدیث معتبر شیعه بهره گرفته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ta'dīl of Rijālī Personality of Mu'alla ibn Khunays

نویسندگان [English]

  • Mahdi Esmaeili Sadrabadi 1
  • Mojtaba Shirani 2
1 Assistant Professor of Ulum Quran and Hadith, Vali-e-Asr University of Rafsanjan .Rafsanjan. Iran
2 PhD student of Ulum Quran and Hadith, University of Tehran. Tehran. Iran
چکیده [English]

Mu'alla ibn Khanīs, one of the slave and companions of Imam Sādiq (pbuh), is among those who have been accused by some and there are contradictory traditions about him. Some early and later scholars of rijāl believe in the reliability of Mu'alla ibn Khunays, and some have voted for his unreliability. Some have preferred not to judge in this regard. Among those who believe in the reliability of Mu'alla ibn Khunays, we can mention Shaikh Tūsī, Ayatollah Khūī, Muslim Dāvarī and others. In contrast, scholars such as Najāshī and ibn al-Ghaḍāʿirī have voted against the unreliability of Mu'alla ibn Khunays. Some people, such as ʿAllāma Majlisī and ʿAllāma Ḥillī, have not expressed any opinion due to the conflict between those who believe in reliability and unreliability and the impossibility of preferring one of the two promises; Among these, Mu'alla ibn Khunays is considered one of the great and renowned one of Thiqāt, who is also included in the general tauthīqāt of the rijāls. Therefore, the rejection of his reliability will be regarded breach of this rijālī rule. Therefore, it is appropriate to review the reasons and arguments of the plaintiff parties in order to distinguish the right point of view and belief. In this article, an attempt is made to examine his credibility by examining the opinions of the elders and the available news in order to recognize his true face in terms of credibility as much as possible. For this purpose, the rijālī books, the narrators of authentic Shiite hadith, have been used.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tawthīq
  • Jarḥ
  • Rijāl
  • Hadith
  • Mu'alla ibn Khunays
  1.  

    1. قرآن کریم.
    2. ابن‌اثیر، علی بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، قم: مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان، 1367ش.
    3. ابن‌بابویه قمی، ابوجعفر محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1417ق.
    4. ابن‌فهد، احمد بن محمد، المهذّب البارع فی شرح مختصر النافع، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین، بی‌تا.
    5. امین، سید حسن، اعیان الشیعه، چ۵، بیروت: دار التعارف للمطبوعات، 1420ق.
    6. برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، چ۲، قم: دار الکتب الاسلامیه، 1371ش.
    7. ــــ ، رجال البرقی، قم: مؤسسة القیوم، 1419ق.
    8. تمیمی سمعانی، عبدالکریم بن محمد بن منصور، الأنساب، تحقیق عبدالله عمر البارودی، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1408ق.
    9. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم: مؤسسة آل ‌البیت، ۱۴۱۴ق.
    10. حلی، حسن بن سلیمان، مختصر بصائر الدرجات، نجف: منشورات المطبعة الحیدریه، 1370ق.
    11. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، تحقیق سید محمدصادق بحرالعلوم، چ۲، قم: مؤسسۀ نشر الفقاهه، ۱۴2۲ق.
    12. خاقانى، على بن حسین، رجال الخاقانى‌، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، مرکز النشر، 1362ش.
    13. داوری، مسلم، اصول علم الرجال بین النظریة و التطبیق، قم: نشر مؤلف، ۱۴۱۶ق.
    14. زمانی محبوب، حبیب، «بازخوانی سند نوروز در روایات اسلامی؛ مطالعۀ موردی: روایت معلی بن خنیس»، مجلۀ تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، شمارۀ 25، 1395ش، ص۲۹ـ۴۴.
    15. شمشیری و همکاران، رحیمه، «تحلیل گزارش‌های متعارض مدح و ذم معلی بن خنیس و ارزیابی علل تضعیف او»، مجلۀ علوم حدیث، شمارۀ 79، 1395.
    16. شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
    17. صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات‏، تحقیق محسن کوچه‌باغی، قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی‏، 1404ق.
    18. طوسی، محمد بن حسن، التهذیب، قم: دار الحدیث، 1380ش.
    19. ـــــ ، رجال طوسی، تحقیق سیدصادق آل بحرالعلوم، نجف: منشورات المکتبة الحیدریه، 1381ق.
    20. ـــــ ، الغیبه، تحقیق محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، نجف: مطبعة النعمان النجف، 1385ق.
    21. ـــــ ، الغیبه، تحقیق عبادالله طهرانی و علی احمد ناصح، مؤسسة معارف اسلامیه، 1411ق.
    22. ـــــ ، الفهرست، تحقیق عبدالعزیز طباطبایی، قم: مکتبة المحقق الطباطبائی‏، 1420ق.
    23. غضائری، احمد بن حسین بن عبدالله، الرجال، قم: دار الحدیث، 1422ق.
    24. قمی، عباس، منتهی الآمال، چ۴، قم: انتشارات کمال الملک، 1391ش.
    25. کشی، اختیار معرفة الرجال، مشهد: دانشگاه فردوسی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی،1348ش.
    26. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1383ش.
    27. ــــ ، الروضة من الکافی‏، ترجمۀ سید‌هاشم رسولی، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه‏، 1364ش.
    28. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1384ش.
    29. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الاختصاص، قم: منشورات مکتبة بصیرتی، بی‌تا.
    30. ـــــ ، الارشاد، قم: کنگرۀ شیخ مفید، 1413ق.
    31. موسوی خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، چ۵، قم، مرکز نشر الثقافة الاسلامیه، 1413ق.
    32. نجاشی اسدی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم: انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1418ق.
    33. نوری، خاتمة المستدرک، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، 1375ش.