نقش‌ جریان‌های سیاسی زیدیه در جعل و تحریف روایات مهدوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 استاد، گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران (نویسنده مسئول)

3 دانشیار، گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

 
بررسی نقش جریان‌های سیاسی مدعی مهدویت می‌تواند به مشخص کردن مجعولات واردشده ازسوی سیاسیون به روایات مهدوی کمک کند و به پالایش هرچه بیشتر روایات این حوزه بینجامد. ظهور مدعیانِ مهدویِ فراوان در زیدیه نشان از آن دارد که مهدویت در این جریان از کارکرد سیاسی پررنگی برخوردار بوده است. شواهدی از جعل و تحریف روایات مهدوی را می‌توان در این فرقه ردیابی نمود. مطالعۀ حاضر با بررسی منابع متقدم زیدیه و منابع حدیثی فریقین و مطالعۀ تاریخی سرگذشت مدعیان مهدویت در فرقۀ زیدیه، آن دسته از احادیث و ادعاهای مرتبط با مفاهیم و معارف مهدوی را که نیاز به تأمل داشته و محل بحث بوده، شناسایی کرده و با رویکرد تحلیلی‌توصیفی، به‌دنبال ردیابی روایات جعلی است که توسط جریان سیاسی زیدیه جعل یا مورد تحریف واقع شده‌اند. داده‌های این مطالعه که براساس تاریخ ظهور مدعیان مهدویت در زیدیه دسته‌بندی شده، بیانگر گونه‌های فراوانی از جعل و تحریف در روایات و معارف مهدوی است که جریان‌های‌‌ «زید ‌بن علی» و «نفس زکیه»، از مهم‌ترین آن‌هاست. در این میان نقش جریان «نفس زکیه» بسیار پررنگ‌تر است. همچنین دربارۀ روایات فضیلت آخرالزمانی طالقان و احادیثی با طَرف «اسمه اسم نبیٍ» گمان دست داشتن زیدیان در جعل آن می‌رود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The role of Zaidiyyah political currents in falsifying and distorting Mahdavi traditions

نویسندگان [English]

  • Seyyed Morteza Hosseini Shirg 1
  • Hassan Naghizadeh 2
  • Mohammad Hassan Rostami 3
1 Phd. student of Quran and Hadith Sciences, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
2 Professor of the Department of Quranic and Hadith Sciences, Ferdowsi University, Mashhad, Iran, (corresponding author)
3 Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Introduction
Mahdavi's traditions and concepts have been the focus of various political groups at the forefront of Islam. It seems that political currents claiming Mahdism have played a large role in falsifying and distorting Mahdavi traditions and concepts and have used the method of falsification as a way of political exploitation of Mahdavi traditions. It seems that at the end of the Umayyad period, most of the fake traditions and concepts found their way into Mahdavi traditions. During this period, various political groups such as the Abbasids, Kisaniyyas, Zaidis, etc. tried to take over the government, and one of the most important tricks of these political currents in order to legitimize themselves was resorting to Mahdavi concepts; In such a way that we see Mahdavi claims widely in all these currents. Many traditions have been narrated from the Prophet about the emergence of a man from his family as the Mahdi. In these traditions, the important feature of Mahdi is mentioned, that is, justice. These traditions existed among the people and many considered themselves waiting for the appearance of the promised Mahdi.
Among the political currents of the beginning of Islam, which tried to legitimize and gain power by using Mahdavi hadiths, we can mention various currents that emerged in Zaidiyyah. Many clues can be found that currents such as Nafs Zakiya, Yahya ibn Omar and Muhammad ibn Qasim have pursued their own political interests by using Mahdavi's teachings and hadiths. In the meantime, the flow of Zakiyah's soul, namely Muhammad ibn Abdullah ibn Hassan, has played a more prominent role in forging and distorting hadiths and teachings of Mahdism.
Materials and Methods
In this study, we have examined the advanced sources of Zaidiyyah, as well as the hadith sources of Fariqayn, and the historical study of the history of the claimants of Mahdism in the Zaydiyya sect, and we have identified those types of hadiths and claims related to Mahdavi concepts and teachings, which required reflection and discussion. We have investigated these traditions with descriptive and analytical methods. With the explanation that in order to find the Zaidian forgeries in the Mahdavi traditions, the answers to the above questions can be reached in two ways. First, the historical study of the most important movements of Zaidiyya and the examination of their claims, which are related to the discussion of Mahdism, are discussed. To move in this direction, the investigation of Islamic first-hand historical sources and sources like Muqatil al-Talbeen of Abul Faraj Esfahani (died 356 AH) and Haqiq al-Marafa fi ’Ilam Kalam of Ahmad ibn Sulaiman (died 556 AH), which are among the first-hand sources of Zaidiyyah, can be helpful. And the second way is to review the narratives that are somewhat doubtful and can be related to some of these currents. In fact, in this method, we are looking for clues that connect the hadith in question with a specific political current. Many examples of such hadiths can be found that are related to some political currents, so by using this clue, we can look for more evidence to prove the falsification or distortion of these items. Among the prominent examples of this type of traditions, we can mention the traditions related to the stammering of Mahdi Mououd's speech or the traditions of Yaran Taleqani of Mououd Mehdi, each of which is related to a specific political current.
Results and Discussion
The Mahdavi debates in Zaidiyyah are more than a religious issue, it is a political issue, and several political currents can be traced in this sect that started an uprising by taking advantage of the political color of these concepts. In the course of Zayd ibn Ali, although we do not witness falsification of hadith due to the fact that his followers do not believe in the absence of Zayd; However, we see the use of Mahdavi titles such as "Mahdi" and "Mansour" in order to make him superior and to insinuate that he is a Mahdi. In other schools of Zaidiyyah, such as Nafs Zakiyah, Yahya ibn Omar and Muhammad ibn Qasim, we witness the falsification and distortion of hadiths for political interests.
Conclusion
In the course of Muhammad ibn Abdullah ibn Hasan, nicknamed "Zakieh's soul", Mahdavi concepts play a prominent role. In many hadiths, traces of this trend can be seen, its falsification and distortion. In order to insinuate that he is a Mahdi, traditions have been forged in his name, father's name, nickname, mother's name and physical characteristics. The traditions that consider the name of the promised Mahdi's father to be the same as that of the Prophet's father are completely rejected from the point of view of the evidence, and these traditions cannot be cited. And due to the existence of several evidences, these kinds of traditions are not unrelated to some political currents, including the Nafs Zakiya current.
- On the other hand, the hadiths that only emphasized the same name of the promised Mahdi with the Prophet have been considered authentic by many hadith scholars of the Fariqayn in many cases.
- In the traditions that some of the promised companions of the end of time know from Taleghan, as well as the traditions that talk about the treasures of Taleghan, traces of Muhammad Ibn Qasim can be observed. We witness the appeal to the signs of emergence and the claim that some of these signs happened in the course of Yahya ibn Omar. In my opinion, the reason for resorting to the signs of emergence during Yahya's time should be considered that he was not the same name as the Prophet, contrary to many Mahdavi mutawatar hadiths.
Also, the falsification and distortion of traditions by "Ismuhu Ismu Nabi" cannot be unrelated to Yahya's movement; However, this claim needs to be studied and find more evidence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mahdism
  • Zaidiyyah
  • fabricated hadith
  • politics

مراجع

منابع
ابن‌ابراهیم، احمد. (۱۴۲۳ق). المصابیح‏ (عبدالله حوثیء، محقق). صنعاء: مؤسسة الامام زید بن علی‏.
ابن‌ابی‌اسامه، حارث بن محمد. (1413ق). بغیة الباحث عن زوائد. مدینه: مرکز خدمة السنة و السیرة النبویة.
ابن‌ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد. (1271ق). الجرح و التعدیل. حیدرآباد دکن: مجلس دائرةالمعارف العثمانیة.
ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم. (1417ق). الکامل فی التاریخ. بیروت: دارالکتاب العربی.
ابن‌بابویه، محمد بن على‏. (1395ق). کمال الدین و تمام النعمة. چ2. تهران: اسلامیه.
‌ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی. (1386ق). الموضوعات. مدینة النبی: المکتبة السلفیة.
ـــــــــ . (1406ق). الضعفاء والمتروکون. بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی. (1390ق). لسان المیزان. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
ابن‌حماد، نعیم. (1412ق). کتاب الفتن. قاهره: مکتبة التوحید.
ابن‌حنبل، احمد بن محمد. (1421ق). مسند الامام احمد بن حنبل. بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن‌خلدون، عبدالرحمن. (1408ق). دیوان المبتدأ والخبر فی تاریخ العرب والبربر. بیروت: دارالفکر.
ابن‌سلیمان، احمد. (1424ق). حقائق المعرفة فی علم الکلام‏. صنعاء: مؤسسة الامام زید بن علی‏.
ابن‌طاووس، علی بن موسی. (1416ق). التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن. قم: مؤسسة صاحب الأمرZ.
ابن‌عدی، ابو احمد. (1418ق). الکامل فی ضعفاء الرجال. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‌عراق ‌الکنانی، نورالدین. (1399ق). تنزیه الشریعة المرفوعة عن ‌الأخبار الشنیعة الموضوعة. بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن‌عساکر، علی بن الحسن. (1415ق). تاریخ دمشق. بیروت: دارالفکر.
ابن‌غضائری، احمد بن حسین‏. (1364ق). الرجال. قم: دارالحدیث‏.
ابن‌قولویه، جعفر بن محمد. (1356ش). کامل الزیارات‏‏. نجف اشرف: دارالمرتضویة.
ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر. (1408ق). البدایة و النهایة. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم. ‏(1414ق). لسان العرب‏، بیروت: دارالفکر.
ابوالفرج اصفهانی، علی بن الحسین. (بی‌تا). مقاتل الطالبیین. بیروت: دارالمعرفة.
ابوریّه، محمود. (1389ش). الاضواء علی السنة المحمدیه (سید محمد سید موسوی، مترجم). قم: ذوی القربی.
اربلی، علی بن عیسی. (1381ق). کشف الغمة فی معرفة الأئمة‏. تبریز: بنى‌هاشمى.
اشعری، ابوالحسن. (1400ق). مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین. ویسبادن آلمان: نشر فرانز شتایز.
اشعرى، سعد بن عبدالله‏. (1360ق). المقالات و الفرق‏. چ2. تهران: مرکز انتشارات علمى و فرهنگى‏.
البانی، محمد ناصرالدین. (1424ق). التعلیقات الحسان على صحیح ابن حبان و تمییز سقیمه من صحیحه، و شاذه من محفوظه، جده: دار با وزیر.
ـــــ . (1420ق). تخریج أحادیث فضائل الشام و دمشق لأبی الحسن علی بن محمد الربعی. بی‌جا: مکتبة المعارف.
ـــــ . (1412ق). سلسلة الأحادیث الضعیفة و الموضوعة و أثرها السیئ فی الأمة. ریاض: دارالمعارف.
بخاری، محمد بن اسماعیل. (1426ق). کتاب الضعفاء. بی‌جا: مکتبة ابن‌عباس.
بُستی، محمد بن حبان. (1408ق). الاحسان فی تقریب صحیح ابن حبان. بیروت: مؤسسة الرسالة.
ـــــ . (1396ق). المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین. حلب: دارالوعی.
بغدادی تمیمی، عبدالقاهر بن طاهر. (1977م). الفرق بین الفرق. بیروت: دارالآفاق الجدیدة.
بلاذری، احمد بن یحیى. (1417ق). جمل من أنساب الأشراف. بیروت: دارالفکر.
ترمذی، محمد بن عیسی. (1998م). سنن الترمذی. بیروت: دارالغرب الاسلامی.
جلالی، مهدی، و شاطری احمدآبادی، محمدحسن. (۱۳۹۳ش). بررسی اعتبار روایت المهدی فی لسانه رته و نقش جنبش محمد بن عبدالله حسنی در جعل آن. حدیث‌پژوهی، شمارۀ 11: 139ـ158.
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله. (1411ق). المستدرک على الصحیحین. بیروت: دارالکتب العلمیة.
حسین، جاسم‏. (1385ش). تاریخ سیاسى غیبت امام دوازدهمZ (محمدتقی آیت‌الله، مترجم). تهران: امیرکبیر.
حمیری، نشوان بن سعید. (1948م). الحور العین. قاهره: مکتبة الخانجی.
خطیب بغدادی، ابوبکر احمد بن علی. (1422ق). تاریخ بغداد. بیروت: دارالغرب الاسلامی.
دارقطنی، علی بن عمر. (1403ق). الضعفاء و المتروکون. مدینه: مجلة الجامعة الاسلامیة، مدینه منوره، جزء (2): العدد 60.
دانی، ابوعمرو. (1416ق). السنن الواردة فی الفتن و غوائلها والساعة و أشراطها. ریاض: دارالعاصمة.
دیاری بیدگلی، محمدتقی، و سجادی، مریم سادات. (1397ش). نقش زیدیه و خلفای عباسی در جعل و تحریف احادیث مهدویت با رویکردی به اندیشه و آثار علامه شهید مطهری، حدیث‌پژوهی، شمارۀ 19: 150-127.
ذهبی، شمس‌الدین. (1427ق). سیر أعلام النبلاء. قاهره: دارالحدیث.
ـــــ . (1382ق). میزان الاعتدال فی نقد الرجال. بیروت: دارالمعرفة للطباعة و النشر.
ـــــ . (1419ق). تذکرة الحفاظ. بیروت: دارالکتب العلمیة.
رافعی قزوینی، عبدالکریم. (1408ق). التدوین فی أخبار قزوین. بیروت: دارالکتب العلمیة.
ربعی، علی بن محمد. (1950م). فضائل الشام و دمشق. دمشق: مطبوعات المجمع العلمی العربی.
سجستانی، ابوداود سلیمان بن الاشعث. (بی‌تا). سنن أبی داود. بیروت: المکتبة العصریة.
سیوطی، جلال‌الدین. (1417ق). اللآلىء المصنوعة فی الاحادیث الموضوعة. بیروت: دارالکتب العلمیة.
شامی، فضیلت. (1367ش). تاریخ زیدیه در قرن دوم و سوم هجری (محمد ثقفی و علی‌اکبر مهدی‌پور، مترجمان). شیراز: دانشگاه شیراز.
طبرانی، سلیمان بن احمد. (بی‌تا). المعجم الاوسط. قاهره: دارالحرمین.
ــــــ . (1415ق). المعجم الکبیر. چ2. قاهره: دارالنشر مکتبة ابن تیمیه.
ــــــ . (1405ق). المعجم الصغیر. عمان و بیروت: المکتب الاسلامی دار عمار.
طبری، محمد بن جریر. (1387ق). تاریخ الطبری، چ2. بیروت: دارالتراث.
طبرى آملى، محمد بن جریر‏. (1413ق). دلائل الامامة. قم: بعثت.
طوسی، محمد بن حسن. (1373ش). رجال الطوسی‏. قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین‏.
ــــــ . (1420ق). فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الاصول. قم: ستاره.
عده‌ای از علما. (1423ق). الاصول الستة عشر‏. قم: مؤسسة دارالحدیث.
عراقی، زین الدین. (1416ق). ذیل میزان الاعتدال. بی‌جا: دارالکتب العلمیة.
قاری، علی بن محمد. (1422ق). مرقاة المفاتیح شرح مشکاة المصابیح. بیروت: دارالفکر.
قاضی، وداد. (1974م). الکیسانیه فی تاریخ و الادب. بیروت: دارالثقافه.                             
کشّى، محمد بن عمر. (1409ق). رجال الکشی- إختیار معرفة الرجال. مشهد: مؤسسة نشر دانشگاه مشهد.
گنجی، محمد بن یوسف. (1362ش). البیان فی أخبار صاحب الزمانZ. تهران: دار إحیاء تراث أهل البیت.
موتسکی، هارالد، حدیث اسلامی؛ خاستگاه‌ها و سیر تطور، مقالۀ «تاریخ‌گذاری روایات آخرالزمان» (مرتضی کریمی‌نیا، مترجم)، قم: دارالحدیث.
مزی، یوسف بن عبدالرحمن. (1400ق). تهذیب الکمال فی أسماء الرجال. بیروت: مؤسسة الرسالة.
مسعودی، علی بن حسین. (1409ق). مروج الذهب و معادن الجوهر. چ2. قم: دارالهجرة.
مناوی قاهری، محمد المدعو. (1356ق). فیض القدیر شرح الجامع الصغیر. مصر: المکتبة التجاریة الکبرى.
نجاشی، احمد بن على. (1365ش). رجال النجاشی‏. قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین بقم.
نعمانی، ابن أبی زینب‏. (1397ق). الغیبة. تهران: نشر صدوق.
نوبختی، حسن بن موسی. (1386ش). فرق الشیعه (محمدجواد مشکور، مترجم). تهران: علمی و فرهنگی.
هارونی حسنی، یحیی بن الحسین. (1435ق). الافادة فی تاریخ الائمة السادة. صعده: مکتبه اهل البیتk.
هیثمی، نورالدین. (1414ق). مجمع الزوائد و منبع الفوائد. قاهره: مکتبة القدسی.
یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله. (1995م). معجم البلدان. بیروت: دار صادر.
 
References
Abu al-Faraj Esfahani, A. (Beta). Magatehlo Taliban. Beirut: Dar al-Maramah. [In Arabic].
Aburiah, M. (1969). Al-Adhawa Ala Al-Sunnah Al-Muhammadiyya (Syed Mohammad Seyed Mousavi, translator). Qom: Dhu al-Qurabi، [In Persian].
Albani, M. (1991).Selsela al-Ahadit al-Mozoae, Riyadh: Dar al-Maarif. [In Arabic].
------------. (1999). Fazaehel al-Sham and Damascus. Biju: Al-Ma'arif Library. [In Arabic].
------------. (2003). Al-Taliqat Al-Hassan ebne Heabban, Jeddah: Dar Ba Wazir. [In Arabic].
Ash'ari, A. (1979). Magalat eslamiien. Wiesbaden, Germany: Franz Steiss Publishing. [In Arabic].
Ash'ari, S. (1941). Almagalat and Alferag. Ch2. Tehran: Center for Scientific and Cultural Publications. [In Arabic].
Baghdadi Tamimi, A. (1977). Al-Farg bain al-Ferag. Beirut: Dar al-Afaq al-Jadidah. [In Arabic].
Balazuri, A. (1996). Ansab al-Ashraf. Beirut: Dar al-Fakr. [In Arabic].
Bukhari, B. (2005). Al- Zoafa, Unplaced: Ibn Abbas library. [In Arabic].
Busti, M. (1976). Al- Majrohin. Halab: Dar Al-Wai. [In Arabic].
-----------. (1987). Al-Ihsan. Beirut: Risala Foundation. [In Arabic].
Dani, A. (1995). Al-Sunan. Riyadh: capital city. [In Arabic].
Darqutani, A. (1982). Al- Zoafa. Madinah: Al-Jamaa Al-Islamiyya Journal, Madinah Manurah, Part 2: No. 60. [In Arabic].
Dhahabi, S. (1962). Mizah al-Eatedal. Beirut: Dar al-Marafa for printing and publishing. [In Arabic].
-----------. (1998). Tazkertol hoffaz. Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya. [In Arabic].
-----------. (2006). Saire aalam al-nobala. Cairo: Dar Al Hadith. [In Arabic].
Diari Bidgoli, M, Sajjadi, M. (2017). The role of Zaidiyyah and the Abbasid caliphs in forging and distorting the hadiths of Mahdism with an approach to the thought and works of Allameh Shahid Motahari, Hadith Research, No. 19, 127-150. [In Persian]. doi: 10.22052/0.19.127
Erbili, A. (1961). Kashf al-Ghamma. Tabriz: Bani Hashemi. [In Arabic].
Ganji, M. (1908). Al-Bayan fi Akhbar Saheb al-Zaman. Tehran: Ahl al-Bayt Heritage Revival Center. [In Arabic].
Gazi, V. (1974). Al-Kisanieh in history and literature. Beirut: Dar al-Thaqafa. [In Arabic].
Hakem Nishaburi, M. (1411 AH). Al-Mustadrak Ali Sahihin. Beirut: Dar al-Kutub al-Alamiya. [In Arabic].
Hamiri, N. (1948). Al-Hoor Al-Ain, Cairo: Al-Khanji Library. [In Arabic].
Haruni Hosni, Y. (2013). Al-Afada. Saada: School of Ahl al-Bayt. [In Arabic].
Haythami, N. (1993). Majma al-Zava'ed. Cairo: Al-Qudsi Library. [In Arabic].
Hossein, J. (2016). The Political History of the Absence of the Twelfth Imam (Muhammad Taghi Ayatullah, translator). Tehran: Amir Kabir.[In Arabic].
Ibn Abi Hatam, A. (1854).al- Jarh al-Tadil. Hyderabad, Deccan: The Ottoman Encyclopaedia Council. [In Arabic].
Ibn Abi Osamah, H. (1992).Bagit al-Bahes. Madinah: Center for the service of the Sunnah and the Prophet's life. [In Arabic].
Ibn Adi, A. (1997). al- Kamel. Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya. [In Arabic].
Ibn Asaker, A. (1994). History of Damascus. Beirut: Dar al-Fekr. [In Arabic].
Ibn Babwaih, M. (1975). Kamaluddin and Tamma Al-Neemat. Ch2. Tehran: Islamia.  [In Arabic].
Ibn Ghazaeri, A. (1944).al-Rejal ,Qom: Dar al-Hadith.  [In Arabic].
Ibn Hajar Asqalani, A. (1970). Lesan al-Mizan. Beirut: Al-Alami Publishing House.  [In Arabic].
Ibn Hammad, N. (1991). Al-Fattan. Cairo: Al-Tawheed School.  [In Arabic].
Ibn Hanbal, A. (2000). Musnad. Beirut: Risala Foundation. [In Arabic].
Ibn Ibrahim, A. (2002). Al-Masabih (Abdullah Houthi, researcher). Sana'a: Imam Zayd Ibn Ali Foundation.  [In Arabic].
Ibn Juwzi, A. (1966).al- Mozoat. Madinah al-Nabi: al-Maqabah al-Salafiyyah.  [In Arabic].
------------. (1985).al- Zoafa. Beirut: Dar al-Kutub al-Alamiya.  [In Arabic].
Ibn Kathir, I. (1987).al- Bedaia. Beirut: Dar Ehiya al-Trath al-Arabi.  [In Arabic].
Ibn Khaldoun, A. (1987). Diwan al-Mubtada and al-Khobar. Beirut: Dar al-Fekr.  [In Arabic].
Ibn Manzoor, M. (1993). Lesan al- Arab, Beirut: Dar al-Fakr.  [In Arabic].
Ibn Quliwih, J. (1937). Kamel al-Ziyarat. Najaf Ashraf: Dar al-Mortazawieh. [In Arabic].
Ibn Suleiman, A. (2003).Haqaiq al- Marefat. Sana'a: Imam Zayd Ibn Ali Foundation. [In Arabic].
Ibn Tawoos, A. (1995). Al-Tashrif Balmenn fi Al-Tafrif Balfatn. Qom: Sahib Al-Amr Foundation.  [In Arabic].
Ibn-Iraq Al-Kanani, N. (1978). Tanziyyah al-Sharia. Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya.  [In Arabic].
Iraqi, Z. (1995).Zail al-Mizan al-Eatedal. Biju: Dar al-Ketab al-Alamiya.  [In Arabic].
Jalali, M, Shatri Ahmedabadi, M. (2013). Examining the validity of al-Mahdi's narrative in the language of Rete and the role of Muhammad ibn Abdullah Hosni's movement in falsifying it. Hadith Research, No. 11, 158-139 [In Persian].
Kashshi, M. (1988). Rijal al-Kashi. Mashhad: Mashhad University Publishing House.  [In Arabic].
Khatib Baghdadi, A. (2001). History of Baghdad. Beirut: Dar al-Gharb al-Islami.  [In Arabic].
Manavi Qahiri, M. (1937). Faiz al-Qadir. Egypt: Al-Kubarah Commercial Library.  [In Arabic].
Masoudi, A. (1988). Moruj al-Dhahab. Ch2. Qom: Dar al-Hajra.  [In Arabic].
Mezi, Y. (1979). Tahzeeb al-Kamal fi Asma al-Rijal. Beirut: Risala Foundation.  [In Arabic].
Motsky, H. (1970) Islamic Hadith; Origins and the course of evolution, the article "Historizing Narratives of the Apocalypse" (Morteza Kariminia, translator), Qom: Dar Al Hadith. [In Persian].
Najashi, A. (1937). Rijal al-Najashi: Al-Nashar al-Islami Foundation, affiliated to the Jamia Al-Madrasin of Boqm.  [In Arabic].
Nobakhti, H. (2016). Firaq al-Shia (Mohammed Javad Mashkoor, translator). Tehran: Scientific and Cultural. [In Persian].
Nomani, I. (1976). Algibat, Tehran: Sadouq Publishing.  [In Arabic].
Qari, A. (2001). Marqaat Al-Mufatih. Beirut: Dar al-Fekr. [In Arabic].
Rafei Qazvini, A. (1987). Al-Tadawin fi Akhbar Qazvin. Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya.  [In Arabic].
Robii, A. (1950). Faza'i al-Sham and Damascus. Damascus: Al-Majma Al-Alami Arabi Press.  [In Arabic].
Sajestani, A. (Beta). Sunan Abi Dawood ,Beirut: Al-Ashriya Library.  [In Arabic].
Shami, v. (1998). The history of Zaidiyyah in the second and third centuries of Hijri (Mohammed Thaqfi and Ali Akbar Mehdipour, translators). Shiraz: Shiraz University. [In Persian].
Some scholars. (2002). Al-Asul al-Sata Ashar. Qom: Dar al-Hadith Foundation.  [In Arabic].
Suyuti, J. (1996).Al-Lali al-Masnoa, Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya .  [In Arabic].
Tabarani, S. (1984). al-Mujajm al-Saghir Amman and Beirut: Dar Ammar Islamic Library.  [In Arabic].
----------. (1994). Al-Mu'jam Al-Kabir, Ch2. Cairo: Ibn Taymiyyah Publishing House.  [In Arabic].
----------. (Beta). Al-Mujajm al-Awsat Cairo: Dar al-Harameen.  [In Arabic].
Tabari Amoli, M. (1992). Dlael al- Imamate. Qom: Ba'ath.  [In Arabic].
Tabari, M. (1967). Tarikh al-Tabari, Ch2. Beirut: Dar Altrath.  [In Arabic].
Tirmidhi, M. (1998). Sunan al-Tirmidhi, Beirut: Dar al-Gharb al-Islami.  [In Arabic].
Tusi, M. (1980). Rijal al-Tawsi ,Qom: Al-Nashar al-Islami Publishing House affiliated to the University of Madrassin.  [In Arabic].
----------. (1999).Alfehrest. Qom: Star.  [In Arabic].
Yaqut Hamvi, Y. (1995). Al-Baldan, Beirut: Dar Sader. [In Arabic].

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار