جایگاه سند در اعتبارسنجی شیخ صدوق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ دکتری، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

اعتبارسنجی‌ روایات در اعصار مختلف با تفاوت‌هایی همراه بوده است. متأخران شیعه از زمان علامه حلی، اولین مرحله از بررسی روایات را سنجش سندی قرار داده‌اند، همین امر موجب ضعف تعداد قابل توجهی از روایات شده است؛ ازاین‌رو محدثان متقدم، به تساهل در بررسی‌های سندی روایات متهم گردیده‌اند. پژوهش حاضر با روش توصیفی‌تحلیلی، میزان و نحوۀ به‌کارگیری بررسی‌های سندی را در نزد شیخ صدوق مورد مطالعه قرار داده است. در نزد صدوق، بعد از بررسی‌های کتاب‌شناسی، سنجش سندی بر سنجش متنی اولویت داشته است. وی در بررسی‌های سندی، به اتصالات سند، مذهب، وثاقت و عدم انفراد راوی توجه کرده است. وی کذب و وضع را سبب بی‌اعتباری روایت دانسته، اما سایر ضعف‌های سندی را تنها در صورت تعارض موجب طرد روایت برشمرده است. در صورت حکم بر صحت سند حتی در حالت تعارض نیز حکم بر طرد روایت نداده و آن را با تغییر دلالی پذیرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The position of the sanad in the validation of Sheikh Ṣadūq

نویسندگان [English]

  • Ma′sūmi Ṫahirīyān Ghādī 1
  • Siyyid Muḥsin Mūsawī 2
1 Ph.D of Quran and Hadith Sciences, University of Mazandaran, Babolsar, Iran
2 Assistant Professor of Department of Quran and Hadith Studies, University of Mazandaran, Babolsar, Iran
چکیده [English]

Introduction
Validation of traditions in different ages has been associated with differences. The late Shiites since the time of ′Allāmi Ḥillī have considered the first stage of examining hadiths to be Isnad evaluation, this has caused the weakness of a significant number of hadiths. Therefore, the early traditionists have been accused of tasāhul in Isnad investigations of hadiths (1). One of the prolific predecessors who has many hadith works in the 4th century is Sheikh Ṣadūq, who is also accused of not paying attention to the traditions sanad in the hadiths. Therefore, examining the position of the sanad in the validation of Sheikh Ṣadūq becomes important.
Materials and Methods
The present study has studied the extent and manner of using sanad reviews in the presence of Sheikh Ṣadūq with a descriptive-analytical method. For this purpose, the Rijāl opinions and the validation of Sheikh Sadūq were extracted from the books of Rijāl al-Najāshī (2), al-Fihrist Sheikh Ṭūsī (3), al-Rijāl Ibn Al-Ghaḍā′irī (4), Kitāb Man lā Yahḍuruhu al-Faqīh (5), Iˈtiqādāt al-Imamīyyah (6), aL-Khisāl (7), aL-Amālī (8), ˈUyūn Akhbār al-Rizā (9), ‘Ilal al-Sharī’ah (10), Kamāl al-Dīn wa Tamām al-Ni′mah (11), Fazāil al-Ashhur al-Thalāthah (12), aL-Tawhīd (13), Maˈānī al-Akhbār (14). and by analyzing them, the method of validating a sanad with Sheikh Sadūq was obtained.
Results and Discussion
Giving importance to the sanad has been one of the imperatives of Hadith for Sheikh Ṣadūq This is evident in his adherence to not mixing the traditions sanad in similar traditions, choosing the most correct Isnad, and mentioning the sanad in full in most of his traditions. The existence of the title of a Rijāl and hadith critic for Ṣadūq is another confirmation of the influence of the Isnad topics in the validation of the tradition in the eyes of this hadith scholar. Its feedback is evident in the distinction of narrators, the unification of different things and the distinction of commonalities, the validation and weakening of traditions, the expression of sect, and the anonymity of the narrator in the Ṣadūq sanads. The way of the involvement of Rijālī information in the validation of Ṣadūq can be traced in two areas: Isnad factors of the validity of hadiths to Ṣadūq and Isnad factors that undermine the validity of hadiths. Ṣadūq sees the weakness of a sanad in Irsāl and Inqiṭā’ of sanad, the impossibility of meeting the narrator and the person narrated from him, And the individuality of tradition from an unreliable person, the individuality of tradition from a reliable person in case of conflict, considers the narrator's lying (absolutely) and other weakness of Rijāl or the corruption of religion under the condition of conflict.  On the opposite side, the plurality of transmitters, the connection of the Isnad, mentions correct sanads as one of the Isnad factors of the validity of hadiths. In the performance of Ṣadūq, after bibliographic reviews, sanad assessment has priority over textual assessment. So that in case of textual conflict between two traditions with a valid sanad, he has not ruled that any of the conflicting parties is not correct and he has tried to accept the parties of the conflict by interpreting and carrying a narrative on the question of negation, specialization, etc.
Conclusion
In cases where it is clear to Ṣadūq that the tradition is falsified, he completely rejects the tradition and avoids quoting it؛ However, if it is not certain that the tradition is falsified, the weakness of the sanad alone is not the reason for rejection. In some cases, the weakness of the sanad causes the tradition to be rejected if an unreliable person is alone in narrating it, and in the second case, the tradition with a weak sanad is in conflict with the traditions with a valid sanad but without preference. Preferences such as permission and mention of the cause have been compensating for the weakness of the narrative sanad in the position of conflict. This has caused some weak narrators, narrators of the Sunni or corrupt sect to be present in the authentic sanads, but at the same time, in cases of conflict, it has been specified to reject the traditions of Sunni narrators and have a corrupt sect.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sheikh Ṣadūq
  • Validation
  • Sanad of Hadiths
  • Rijāl
  • Sources

مراجع

ابن‌بابویه، م. (١٤14ق). اعتقادات الامامیه. قم: کنگرۀ شیخ مفید.
ـــــــــ (۱۳۷۶ش). الامالی. تهران: کتابچی.
ـــــــــ (١٣٩٨ق). التوحید‏‏ (ه. حسینی، محقق). قم: النشر الاسلامی.
ـــــــــ (١٣٦٢ش). الخصال (ع. غفاری، محقق). قم: النشر الاسلامی.
ـــــــــ (١٣٨٥ش). علل الشرائع. قم: کتاب‌فروشی داوری.
ـــــــــ (١٣٧٨ق). عیون أخبار الرضا (م. لاجوردی، محقق). تهران: نشر جهان.
ـــــــــ (١٣٩٦ق). فضائل الأشهر الثلاثة (غ. عرفانیان یزدی، محقق). قم: کتاب‌فروشی داوری.
ـــــــــ (١٤١٣ق). کتاب من لا یحضره الفقیه (ع. غفاری، محقق). قم: النشر الاسلامی.
ـــــــــ (۱۳۹۵ق). کمال الدین و تمام النعمه (ع. غفاری، محقق). تهران: اسلامیه.
ـــــــــ (١٤٠٣ق). معانی الأخبار (ع. غفاری، محقق). قم: النشر الاسلامی.
ابن الغضائرى‏، ا. (۱۳۶۴ق). الرجال ابن الغضائری. قم‏: مؤسسۀ اسماعیلیان.
باقری، ح. (1393ش). منبع معتبر و نشانه‌های آن نزد محدثان متقدم امامی: نگاهی به جایگاه منبع مکتوب در حدیث‌پژوهی قدما. پژوهش‌های قرآن و حدیث، ۴۷ (۱)، ۱ـ۲۶. doi:10.22059/JQST.2014.51931
برقی، ا. (۱۳۸۳ق). رجال البرقی. تهران‏: انتشارات دانشگاه تهران‏.
جلالی، م. (1393ش). روش ابن‌بابویه در نقد حدیث: بررسی مهم‌ترین شاخصه‌های رویکرد نقادانه شیخ صدوق به حدیث. مطالعات اسلامی علوم قرآن و حدیث، شمارۀ ۹۳، ۶۵ـ۹۰. doi:10.22067/NAQHS.V46I2.14554
جمعی از نویسندگان (١٣٩٥ش). جستارهایی در مدرسۀ کلامی قم. زیر نظر م. سبحانی، به‌کوشش ح. طالقانی. تحقیق پژوهشکده کلام اهل‌بیتk. قم: دارالحدیث.
خرمی، م. (1382ش). روش‌شناسی شیخ صدوق در تدوین حدیث. رسالۀ دکتری. دانشگاه تهران.
رحمان ستایش، م. و غلامعلی، م. (1394ش). نقد پندارۀ رویگردانی محدثان شیعه از اسناد. تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شمارۀ ۲۷، ۱۳۱ـ۱۵۴. doi:10.22051/TQH.2015.2058
شاه‌حسینی، ع. (1389ش). معیار اعتبارسنجی روایات از منظر قدما. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکده علوم حدیث قم.
شهیدی، ر. (1386ش). ملاک‌های قدما در ارزیابی و نقد حدیث در آیینۀ فهرست‌های رجالی، حدیث و اندیشه، شمارۀ 3، ۱۳۷ـ۱۵۴.
شوشتری، م. (1394ش). روش‌شناسی شیخ صدوق در کتاب من لایحضره الفقیه. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
شوشتری، م. (۱۴۱۰ق). قاموس الرجال. قم: النشر الاسلامی.
صحرایی اردکانی، ک.، میرجلیلی، ع، و حاضری جیفه، ع. (۱۳۹۹ش). سند و اسناد در کتب حدیثی شیعه در سه قرن اول، کتاب قیم، ۱۰ (22)، ۲۳۵ـ۲۵۹.
طاهریان قادی، م.، موسوی، م.، ربیع نتاج، ع.، تقی‌زاده طبری، م. (۱۳۹۹ش). تحریر دیدگاه شیخ صدوق در وحدت "معاذ بن مسلم" و "معاذ بن کثیر". نشریه کتاب قیم، 10 (23)، ۲۶۱ـ۲۷۹. 10.30512/KQ.2021.12788.2518doi:
طاهریان قادی، م.، موسوی، م.، تقی‌زاده طبری، م.، و ربیع نتاج، ع. (1398ش). دلایل اعتماد شیخ صدوق به روایات ابوسمینه (با نگاهی به بازیابی منابع مکتوب روایات این راوی در آثار شیخ صدوق). نشریه مطالعات اعتبارسنجی احادیث شیعه، ۱ (2)، ۹ـ۳۶. doi:10.22034/HS.2021.13157
طوسی، م. (۱۳۹۰ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار (ح. الموسوى‏ خرسان، محقق). تهران‏: دارالکتب الاسلامیة.
ـــــــــ (١٤١٤ق). تهذیب الاحکام (ح. الموسوى‏ خرسان، محقق). تهران‏: دارالکتب الاسلامی.
ـــــــــ (١٣٨١ق). الرجال. نجف: انتشارات حیدریه.
ـــــــــ (بی‌تا). الفهرست. ‏نجف: المکتبة المرتضویة.
ـــــــــ (1417ق). عدة الاصول (م. انصاری قمی، محقق). قم: ستاره.
غروی نائینی، ن.، و جاویدانی، ن. (1384ش). نگاهی به روش تدوین سند در کتاب من لایحضره الفقیه. مطالعات اسلامی علوم قرآن و حدیث، شمارۀ 68، ۸۷ـ۱۱۶.
غفاری، ع.، و بلاغی، م. (١٣٦٧ش). ترجمۀ کتاب من لایحضره الفقیه‏‏؛ نوشتۀ محمد بن علی بن بابویه. تهران: نشر صدوق.
کرمی، م. (1386ش). نقد و بررسی روش‌های فقه‌الحدیثی شیخ صدوق در کتاب معانی الاخبار. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه رازی.
کشى، م. (١٣٤٨ش). ‏رجال الکشی. ‏مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد.
کلینى، م. (١٤٠٧ق). الکافی. (ع. غفارى و م. آخوندى، محققان). تهران‏: دار الکتب الاسلامیه.
مجلسی، م. (۱۴۱۴ق). لوامع صاحبقرانی. قم: اسماعیلیان.
معارف، م. (١٣٨٨ش). تاریخ عمومی حدیث با رویکرد تحلیلی. تهران: کویر.
موسوی، م.، و خرمی، م. (1393ش). اختلاف حدیث و رفع آن در آثار شیخ صدوق. سفینه، شمارۀ ۴۴، ۱۱ـ۳۸.
نجاشی، ا. (١٤٣٩ق). رجال النجاشی (فهرست أسماء مصنفی الشیعة) (م. شبیری زنجانی، محقق). قم: النشر الاسلامی.
نصیری، ع. (1396ش). ناکارآمدی تقسیم رباعی احادیث با توجه به کاستی‌های منابع رجالی. آموزه‌های حدیثی، شمارۀ ۲، ۳ـ۳۲.
References
A Group of Writers under the Supervision of Muḥammad Taghi Sobhānī. with the Efforts of Hassan Tālighanī. (2016). Inquries about the Theological School of Qom. Research: Aḥl Al-Bayt Kalām Research Institute (AS). Qom: Dār Al-Ḥadith. (In Persian).
Bagheri, H. (2014). Authentic Source and its Evidences to Early Imāmī Hadīth Scholars: The Position of “Written Sources” in Hadīth Studies of Early Scholars. Pajuhesh-ha-ye Quran va Hadith, 47 (1), 1-26. doi: 10.22059/JQST.2014.51931
Barqī, A. (1963) Rijāl Al-Barqī, Tehran: University Press. (In Persian).
Ghaffārī, A., & Balāghī, M. (1988). Translator, Kitāb Man lā Yahḍuruhu al-Faqīh; Written by Muhammad ibn Ali ibn Babiwayh. Tehran: Sadūq Pubhishing. (In Persian).
Gharavi Naīnī, N., & Javidāni, N. (2005). Looking at the method of compilation of sanad in Man lā Yahḍuruhu Al-Faqīh. Islamic Studies of Qur'an and Hadith Sciences, 68 (29),87-116. (In Persian).
Ibn Al-Ghaḍāirī, A. (1944). Al-Rijāl Ibn Al-Ghaḍāirī. Qom: Ismāiliān Institute.
Ibn Bābiwayh, M. (Sheikh Sadūq) (1983). Al-Khisāl, Research: ′A.A Ghaffārī. Qom: Islamic Publication. (In Persian).
---------- (1997). Al-Amālī. Tehran: Kitābchī. (In Persian).
---------- (1958). ′Uyūn Akhbār Al-Rizā, Research: M. Lājavardī. Tehran: Jahān Publishing. (In Persian).
---------- (2006). ′Ilal Al-Shari′a. Qom: Dāvarī Bookstore. (In Persian).
---------- (1975). Kamāl Al-Din wa Tamām Al-Ni′ma. Research: A.A Ghaffārī. Tehran: Islāmīyih. (In Persian).
---------- (1976). Fazāil Al-′Ashhur Al-Thalāthah. Research: Q.R ̒Irfāniān Yazdi. Qom: Dāvarī Bookstore. (In Persian).
---------- (1977). Al-Tawhid. Research: H. Husseinī. Qom: Islamic Publication. (In Persian).
---------- (1982). Maˈānī al-Akhbār. Research: A.A. Ghaffārī. Qom: Islamic Publication. (In Persian).
---------- (1992). Kitāb Man lā Yahḍuruhu Al-Faqīh. Research: A.A. Ghaffāri. Qom: Islamic Publication. (In Persian).
---------- (1993), Al-I′tiqādāt Al-Imāmīya. Qom: Sheikh Mufīd Congress. (In Persian).
Jalālī, M. (2013). Ibn Babouyeh's method in criticizing hadith: examining the most important characteristics of Sheikh Sadūq's critical approach to hadith. Islamic Studies of Qur'an and Hadith Sciences, 46 (93), 65-90. doi: 10.22067/NAQHS.V46I2.14554. (In Persian).
Karmi, M. (2006). Criticism and analysis of Sheikh Sadūq's jurisprudence methods in Ma'ani al-Akhbar. Master's thesis, Razi University. (In Persian).
Kāshshī, M. (1969). Rijāl al-Kashī. Mashhad: University of Mashhad. (In Persian).
Khorramī, M. (2013). Methodology of Sheikh Sadūq in compilation of hadith. doctoral dissertation. University of Tehran. (In Persian).
Kuliynī, M. (1986). Al-Kāfī, Research: A.A. Ghaffarī & M. Akhūndī. Tehran: Islamic Books. (In Persian).
Majlisī, M. (1993). Lawāmiuˈ Sāhib qarānī. Qom: Ismāiliān. (In Persian).
Mauˈārif, M. (2009). General history of Hadith with an analytical approach. Tehran: Kawīr. (In Persian).
Mousavi, S. and Khorrami, M. (2013). The difference of hadith and its resolution in the works of Sheikh Sadūq. Safina, 44 (27), 11-38. (In Persian).
Najāshī A. (2017), Rijāl al-Najāshī. Research: M. Shubiyrī Zanjānī, Qom: Islamic Publication. (In Persian).
Nasīrī, A. (2016). The ineffectiveness of the fourfold division of hadiths according to the shortcomings of religious sources. Hadith teachings, 1 (2), 3-32. (In Persian).
Raḥmān Sitāyish, M., & Qulām ′Alī, M., (2014). A Critical study of the Notion of Shiite Hadith Scholars’ Turning Away from Isnad (sanadation), Researches of Quran and Hadith Sciences, 12 (3), 131-154. doi: 10.22051/TQH.2015.2058. (In Persian).
Saḥrayī Ardakān, k., Mirjalīlī, A., & Hazerie jīfe, A. (2019). Reference and citation in Shia Hadith books in the first three centuries A.H. Ketab-E-Ghayyem, 10 (22), 235-259. (In Persian).
Shah Hosseini, A. (2019). The Validation Criteria of Narratives from the Perspective of the Ancients. Master's Thesis. Faculty of Hadith Sciences. Qom. (In Persian).
Shahidi, R. (2016). Ancient criteria in evaluating and criticizing hadith in the mirror of Rijali lists. Hadith and Thought, 3 (17), 137-154. (In Persian).
Shūshtarī, M. (nd.). Ghāmūs Al-Rijāl. Qom: Islamic Publication. (In Persian).
Shushtri, M. (2014). Sheikh Sadūq's methodology in his book Kitāb Man lā Yahḍuruhu Al-Faqīh. Mashhad: Islamic Research Foundation, 2014. (In Persian).
Ṫaherīyān Ghādī, M., & Partners (2018). Investigate the reasons for the trust of Sheikh Sadūq to the traditions of ˈAbu samineh and retrieve the written sources of traditions of this narrator in the works of Sheikh Sadūq. Validation Studies of Shia hadiths, 1 (2), 261-279. doi: 10.22034/HS.2021.13157. (In Persian).
Ṫaherīyān Ghādī, M., & Partners (2019), Explaining Sheikh Sadūq's point of view on the unity of "Mu′āż bin Muslim" and "Mu′āż bin Kathīr". Kitāb-E-Ghayyim, 10 (23). doi: 10.30512/KQ.2021.12788.2518. (In Persian).
Ṫūsī, M. (1970). Al-Istibsār fi makhtalaf al-akhbār. Research: H. al-musavī khorsān. Tehran: Islamic Books. (In Persian).
----------. (1993). Tahdhīb al-ahkam. Research: H. al-musavī khorsān, Tehran: Islamic Books. (In Persian).
----------. (1961). Al-Rijāl. Research: J. Al-Qayyūmī Al- Isfahānī, Qom: Islamic Publication. (In Persian).
----------.  (nd.). Al-Fihrist, Najaf: Library Al-Mortazavīyi. (In Persian).
----------. (1996). Al-̒Iddah al-̒Usūl. Research: M.R. Ansāri Qomī. Qom: Star. (In Persian).

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار