بازشناسی مفهوم «أنا قَتیلُ العَبرَة» از رهگذر خوانش انتقادی رویکردهای تبیینی اندیشمندان و واکاوی پیوند «اشک‌ریزی ـ خردورزی»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، تهران، ایران

چکیده

مفهوم‌شناسی پاره‌گزارۀ روایی «أنا قَتیلُ العَبرة» گرچه از دیرباز محل التفات اندیشوران حدیث‌پژوه بوده و به‌ گاهِ مواجهه با آن به تحلیل نوع اضافۀ «عَبرة» اشاره داشته‌اند، اما این رهیافت‌ها اغلب تک‌بُعدی بوده، عاری از غرض‌یابی و تحلیل چرایی کاربست «عَبرة» در عوض «بُکاء» یا «دَمعة» در نظر می‌آیند. ازاین‌روست که واکاوی مفهوم «عَبرة» در جهت بازشناسی مفهوم دلالی «أنا قَتیلُ العَبرة» در وهلۀ نخست از اهمیت عطف‌توجه قرار می‌گیرد. بدین منظور نوشتار حاضر به‌شیوۀ کتابخانه‌ای در گردآوری مطالب، و با روش توصیفی‌تحلیلی در پی نمایان‌سازی این مهم، ابتدا با زبان‌شناسی تاریخی و ریشه‌شناسی مادۀ «ع‌ ب ‌ر» که در گونه‌های نگارشی «عَبرة/ عِبرة» با تطور معنایی از مفهوم بنیادین همراه بوده، خوانش نخستین در بازشناسی مفهوم پاره‌گزاره را پی‌ جسته است. ثمرۀ این خوانش، در ارزیابی رهیافت‌های اندیشوران در تبیین مفهوم «قَتیلُ العَبرة» مورد استفاده بوده؛ اما آنچه در وهلۀ پسینی رسالت این بازشناسیِ مفهومی را بر عهده داشته، خوانش روایی مؤلفۀ «تبیین اهداف قیام امام حسین» و واکاوی پیوند «اشک‌ریزی، پندپذیری» است. هدف قیام در ساحت اجتماعی، اصلاح جامعه و هدف فردی، عبرت‌آموزی مخاطب از این قیام با عبور از مرحله‌ای در درون، به اظهار برونی اشک بر آن است. و حاصل تتبع در مؤلفۀ اشک‌ریزی نیز نمایانگر آن است که «عَبرة» به نوع ویژه‌ای از اشک اشاره دارد که بر محور «اشکِ نافع ـ گریۀ قلبی» استقرار یافته، به‌طوری‌که صاحبانِ لُبّ بر پایۀ پیوند «اندیشه‌ورزی ـ عبرت‌گیری/ پندپذیری» بدان تمسک می‌جویند. بر این اساس مفهوم دلالی گزاره‌های مشتمل بر «قَتیلُ العَبرة» چنین بازخوانی می‌گردد: من کشته شدم تا صاحبانِ خرد با تأثر، عبرت و پندگیری از داستان قیام من، اشکِ نافع ریزند و از رهگذر این گریۀ قلبی، اصلاح رفتارهای فردی‌اجتماعی حاصل آید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Re-recognition the Concept of "ana qatīl al-'abarat" Through Critical Study of Explanatory Approaches of Scholars and Exploring of the Relationship Between "Shedding Tears and Thinking"

نویسندگان [English]

  • Mohsen Khatami 1
  • Tahere sadat Tabatabaei Amin 2
1 M.A of Hadith Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Quran & Hadith Sciences, University Sciences and Education Quran Karim, Tehran, Iran
چکیده [English]

Introduction
The expression "ana qatīl al-'abarat" is a narrative text applied by Imam Hussain (as) as a special adjective and epithet about himself. The semantics of this narrative proposition has long been considered by hadith researchers but these efforts are frequently devoted to the superficial dimension of the concept of qatīl al-'abarat. In these views, there is no mention of the purpose and analysis of the use of "'abarat", instead of "bukā’" or "dam'at". However, the word 'abarat has important points that a superficial look at its concept leads to a one-dimensional understanding of the phrase "ana qatīl al-'abarat".
Methods
To understand the text of the narrative more precisely and beyond superficiality, the following article focuses on three parts:
The first part is devoted to the analysis of the concept of 'abarat, which in order to achieve its exact concept, the discussion of historical linguistics and etymology of the word "'a,ba,ra", in the written forms of  'abarat/ 'ibrat, has been considered.
The second part evaluates the opinions of the thinkers in explaining the meaning of "ana qatīl al-'abarat", which some of the results of the first part have been used here.
In the third section, the narrative study of the component of "explaining the aims of Imam Hussein's uprising" and analyzing the relationship between "Shedding Tears and accept advice" is of interest. In order to organize these three sections, the present paper is written in a library method in collecting materials and a descriptive-analytical method in removing the ambiguity of the conceptual concept of "ana qatīl al-'abarat". The most important content in these chapters is the following:
Results

a) semantics of the "'a,ba,ra", with the axis of rooting in Semitic languages

In this section, to recognize the semantic relationships affecting the concept of qatīl al-'abarat the concepts of the article 'a,ba,ra, in Hebrew, Aramaic Targum, Syrian, Arabic, etc. The focus of this study was considered.
A general view of the concepts of the 'a,ba,ra article in these languages show the connection between conceptual continuity in Arabic with other Semitic languages.
The general attitude towards the concepts of 'a,ba,ra in these languages indicates a strong connection between Arabic and other Semitic languages. The primary concept of 'a,ba,ra in most of these languages is based on the meaning of "passing, passage". In Arabic, the word 'abra is one of the words which, although its meaning evolved from the original concept, its conceptual origin returns to the original meaning (to pass). Because It is a kind of passing along with sadness and advice that passes through the depths of human being and flows over the eyes.

B) evaluating the views of thinkers in explaining the meaning of "ana qatīl al-'abarat".

In this section, the approaches of scholars in explaining the meaning of "ana qatīl al-'abarat" have been evaluated. These votes are divided into five categories:

qatīl al-'abarat, adding cause to effect 2. qatīl al-'abarat, refers to the pressure and sadness of the day of martyrdom 3. killed to attract divine mercy 4. killed for the unshed cry of the oppressed 5. killed for the tears that have already flowed. The similarity of these approaches is that there is no mention of the purpose and analysis of the use of "'abra", instead of "bukā’" or "dam'at". It is also understood from the appearance of this hadith that Imam Hussain (as) seeks to express the purpose of his martyrdom, Therefore, considering that the scholars have not addressed the true cause of martyrdom and have not paid attention to the concept of " 'a,ba,ra" and " 'abrat", and " 'ibrat", it has caused some ambiguities in the concept of narration.
C) Conceptual components of "ana qatīl al-'abarat".

In this section, other words of Imam Husayn (as) are discussed in explaining the purpose of the uprising and the ultimate cause of martyrdom to achieve the purpose of "qatīl al-'abarat". In order to organize the discussion, two stages are placed of consideration: first, explaining the objectives of the uprising of Imam Hussain (as), and second, exploring the feasibility of the link of "weeping - wisdom."
In the first stage, the goals of the uprising of Imam Hussein (as) were tracked at both social and individual levels. The goal of the uprising in the social sphere was "reforming society and enjoining good and proscribing evil" and the individual point: "learning from the Imam's rise through the passage of the internal stage, to the outer declaration by tear".
This reading, which is deduced from the narrations of Imam al-Husayn, indicates that the individual characteristic points are in harmony with the semantic findings of "'abrat", and "'ibrat”.
In the second stage, the components of weeping and learning are the place of attention, in which the study of heart cry and useful tears are investigated, and the relationship between "bukā’" - 'abrat" and wisdom. The result of the discussion at this stage implies that 'abrat refers to a special type of tears that, as a result of being advised, passes through the from the depth of human existence being and flows through the eye.
'abrat is based on the "heart cry and useful tears" and its distinction with "bukā’" is revealed.
Conclusion
The result of all findings is based on the concept of the meaning of the phrase "qatīl al-'abarat" is reread as follows: I was killed so that the wise could shed beneficial tears by being influenced, instructed, and getting advice by my uprising, and through this heartfelt cry, individual-social behaviors could be corrected.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Understanding Hadith
  • Qatīl al-'abarat
  • Crying
  • wisdom
  • Semitic Languages
قرآن کریم.
ابن‌اثیر، م. (1367ش). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. چ۴. قم: مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن‌حیون، ن. (1409ق). شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهارk (م. حسینی جلالی، محقق). قم: جامعۀ مدرسین.
ابن‌درید، م. (1988م). جمهرة اللغة (ر. منیر بعلبکی، محقق). بیروت: دارالعلم للملایین.
ابن‌سیده، ع. (1421ق). المحکم و المحیط الأعظم‏ (ع. هنداوی، محقق). بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‌شهرآشوب، م. (1379ق). مناقب آل ‌أبی‌طالبk. قم: انتشارات علامه.
ابن‌فارس، ا. (1404ق). معجم مقاییس اللغة (ع. محمد هارون، محقق). قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن‌قولویه، ج. (۱۳۵۶ش). کامل الزیارات (ع. امینی، محقق). نجف: دار المرتضویه.
ابن‌مشهدی، م. (1419ق). المزار الکبیر (ج. قیومی اصفهانی). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ابن‌منظور، م. (1414ق). لسان العرب. چ۳. بیروت: دار صادر.
ابن‌طاوس، ع. (1348ش). اللهوف على قتلى الطفوف. تهران: جهان.
احسانی‌فر لنگرودی، م. (1386). پژوهشی در حدیث قتیل ‌العبرة، علوم حدیث، شمارۀ 45 و 46، 34ـ۵۰.
ـــــــــ (1382). اعتبار سندی زیارت‌های ناحیۀ مقدسه. علوم حدیث، شمارۀ 30، 32ـ۶۷.
ازهری، م. (1421ق). تهذیب اللغة. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
تمیمی آمدی، ع. (1381ش). تصنیف غرر الحکم و درر الکلم. مشهد: ضریح آفتاب.
جوهری، ا. (1404ق). تاج ‌اللغة و صحاح ‌العربیة. چ۳. بیروت: دارالعلم للملایین.
خدامیان آرانی، م. (1389ش). الصحیح فی البکاء الحسینی. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
خوارزمی، م. (1423ق). مقتل الحسین (م. سماوی، محقق). قم: انوار الهدی.
دهقانی فارسانی، ی.، و طباطبایی، ک. (1389ش). بررسی تحولات در فهم روایات اسلامی بر پایۀ مفهوم گفتمان، بررسی موردی روایت أنا قتیل العبرة. حدیث‌پژوهی، شمارۀ 3، 1ـ۱۶.
دیلمی، ح. (1412ق). إرشاد القلوب إلی الصواب. قم: دارالشریف الرضی.
ـــــــ (1408ق). أعلام الدین فی صفات المؤمنین. قم: مؤسسة آل‌البیتk.
راغب اصفهانی، ح. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن (ص. عدنان داودی، محقق). بیروت: دارالقلم.
زبیدی، م. (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس. چ۲. بیروت: دارالفکر.
سعادت‌پرور، ع. (1388ش). فروغ شهادت یا اسرار مقتل سیدالشهداء. تهران: احیاء کتاب.
صدوق، م. (1376ش‏). الأمالی. چ۶. تهران: کتابچی.
ــــــ (1406ق). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال. چ۲. قم: دارالشریف الرضی.
طائب، م. (مراجعه: 4/8/1400). تحلیل ماجرای قتل عثمان و ارتباط آن با شهادت امام حسینt. https://rasanews.ir/fa/news/45607.
طبرسی، ع. (1385ق). مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار. نجف: المکتبة الحیدریة.
طبرسی، ف. (1372ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. چ۳. تهران: ناصرخسرو.
طبری، م. (1387ق). تاریخ الطبری. چ۲. بیروت: دارالتراث.
طریحی، ف. (1375ش). مجمع البحرین (ا. حسینی، محقق)‏. تهران: کتاب‌فروشی مرتضوی.
طوسی، م. (1407ق). تهذیب الأحکام (ح. موسوی خرسان، محقق)‏. چ۴. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ـــــــ (1414ق). ‏الأمالی. تحقیق مؤسسة البعثة. قم: دارالثقافة.
عبدالتواب، ر. (1367ش). مباحثی در فقه اللغة و زبان‌شناسی عربی (ح. شیخی، مترجم). مشهد: آستان قدس رضوی.
عسکری، ح. (1400ق). الفروق فی ‌اللغة. بیروت: دارالآفاق الجدیدة.
علوی شجری، م. (1403ق). فضل زیارة الحسین. قم: مکتبة المرعشی.
فتال نیشابوری، م. (‌1375ش). روضة الواعظین و بصیرة المتعظین. قم: انتشارات رضی‏.
فراهیدی، خ. (1409ق). کتاب العین (ا. سامرائی، محقق)‏. قم: دارالهجرة.
فیرحی، د. (مراجعه: 4/8/1400). عاشورا و بحران خلافت. http://farhangemrooz.com/news/56447 و https://www.etemadnewspaper.ir/fa/main/detail/112711،
قمی، ع. (1404ق). ‏تفسیر القمی (ط. ‏موسوی جزائری، محقق)‏. چ۳. قم: دارالکتاب‏.
کراجکی، م. (1410ق). کنز الفوائد (ع. نعمة، محقق)‏. قم: دارالذخائر.
مجلسی، م. (1403ق). بحار الأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ــــــــ (1406ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار (م. رجایی، محقق)‏. قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
محمدی ری‌شهری، م. (1388ش). دانشنامۀ امام حسین بر پایۀ قرآن، حدیث و تاریخ. قم: دارالحدیث.
مفید، م. (1413ق). الأمالی (ح. استادولی، و ع. غفاری، محققان)‏. قم: کنگرۀ شیخ مفید.
میرباقری، م. (1394ش). قتیل العبرة فی فضیلة البکاء و إقامة العزاء علی شهید العترة. تهران: انتشارات حکمت و اندیشه.
نوری، ح. (1408ق). مستدرک الوسائل. قم: مؤسسة آل‌البیتk.
ورام بن أبی‌فراس، م. (1410ق). مجموعة ورّام. قم: مکتبة فقیه.
یاقوت حموی، ی. (1995م). معجم البلدان. چ۲. بیروت: دار صادر.
یسوعی، ر. (1986م). غرائب اللغة العربیة. بیروت: دارالمشرق.
Brun. J. (1895), Dictionarium Syriaco – Latinum. Beryti Phceniciorum. Typographia PP. Jesu.
Costaz, Louis (2002). Syriac-French-English-Arabic-Dictionary. Beyrouth: Dar al Machreq.
Gesenius,William (1906). A Hebrew and English Lexicon of The Old Testament (E. Robinson Trans.). NewYork.
Jastrow, Marcus (1903). A Dictionary of the Targumim, the Talmud Babli and Yerushalmi, and the Midrashic Literature. Nabu Press.
Klein, E. (1987). A Comprehensive Etymological Dictionary of the Hebrew Language for Readers of English. Haifa: Carta Jerusalem.
Leslau, W. (1989). Comparative dictionary of Ge'ez. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
Manna, B. Eugene (N. D). Syriac Arabic Dictionary.
References
The Holy Quran (In Persian).
Abd al-Tawab, R. (1988). Discussions in Arabic philology and linguistics (H. Sheikhi, Trans.). Mashhad: Astan Quds Razavi. (In Persian).
Alavi Shajari, M. (1982). Fazl Ziyarat Al-Husain. Qom: Al-Marashi School. (In Persian).
Askari, H. (1979). Al-Frooq fi al-Lughah. Beirut: Dar al-Afaq al-Jadideh. (In Persian).
Azhari, M. (2000). Tahzib al-Lughah. Beirut: Dar Ahya al-Tarath al-Arabi. (In Persian).
Brun. J. (1895). Dictionarium Syriaco – Latinum. Beryti Phceniciorum. Typographia PP. Jesu
Costaz, L. (2002). Syriac-French-English-Arabic-Dictionary. Beyrouth: Dar al Machreq.
Daylami, H. (1987). A'lam al-Din fi Sifat al-Mu'minin. Qom: Al-Al-Bait Est.. (In Persian).
Daylami, H. (1991). Irshad al-Qulub. Qom: Dar al-Sharif al-Razi. (In Persian).
Dehghani Farsani, Y., & Tabatabaei, S. (2010)."Investigation of developments in the understanding of Islamic narrations based on the concept of discourse, a case study of the narration of Ana Qatil-al-'Abra. Hadith Research, No. 3, 1-16. (In Persian).
Ehsanifar Langroudi, M. (2007). Research on the hadith of Qatil-al-'Abra. Hadith Sciences, No. 45 and 46, 34-50. (In Persian).
Ehsanifar Langroudi, M. (Winter 2002). The Documentary Validity of Pilgrimages in the Holy District. Science of Hadith, No. 30, 32-67. (In Persian).
Farahidi, K. (1988). Kitab al-Ain, research: Ebrahim Sameraei. Qom: Dar al-Hijrah,. (In Persian).
Fattal Neishabouri, M. (1996). Rawdat al-Waeizin. Qom: Razi Publications. (In Persian).
Feirahi, D. (accessed: 26/10/2021). Ashura and the Caliphate Crisis. http://farhangemrooz.com/news/56447 & https://www.etemadnewspaper.ir/fa/main/detail/112711. (In Persian).
Gesenius, W. (1906). A Hebrew and English Lexicon of The Old Testament (E. Robinson, Trans.). NewYork.
Ibn Athir, M. (1367). al-Nihayat fi Gharib al-Hadith al-Athar. Qom: Ismailian Press Institute. (In Persian).
Ibn Doraid, M. (1988). Jamharat al-Lughal. Research: R. Mounir Baalbaki. Beirut: Dar al-elm. (In Persian).
Ibn Faris, A. (1983). Mujam al-Maqayis al-Lughah. Research: A. Muhammad Haroun. Qom: School of Al-Alam al-Islami. (In Persian).
Ibn Hayyun, N. (1988). Sharh al-Akhbar. Research: M. H. Husseini Jalali. Qom: Modaresin Society. (In Persian).
Ibn Manzoor, M. (1993). Lisan al-Arab. Beirut: Dar Sadir. (In Persian).
Ibn Mashhadi, M. (1998). Al-Mazar al-Kabir. Research: J. Qayyumi Isfahani. Qom: Islamic Publications Office. (In Persian).
Ibn Qolawayh, J. (1977). Kamel al-Ziyarat. Research: A. Amini. Najaf: Dar al-Mortazawieh. (In Persian).
Ibn Shahr Ashub, M. (1989). Manaqib Al Abi Talib. Qom: Allameh Publications. (In Persian).
Ibn Sydeh, A. (2000). Al-Muhkam wa Al-Muhit al-Azam. Research: A. Hindawi. Beirut: Dar al-Kutub al-elmiyah. (In Persian).
Ibn Tawus, A. (1969). al-Lohouf. Tehran: Jahan. (In Persian).
Jastrow, M. (1903). A Dictionary of the Targumim, the Talmud Babli and Yerushalmi, and the Midrashic Literature. Nabu Press.
Johari, I. (1404 AH). al-sihah. Beirut: Dar al-elm, third edition.
Karajoki, M. (1989). Kanz al-Fawaed. Qom: Dar al-Zakhaer. (In Persian).
Kharazmi, M. (2002). Maghtal al-Hussein. Research: Mohammad Samawi. Qom: Anwar al-Hadi. (In Persian).
Khodamian Arani, M. (2010). Al-Sahih fi al- bok'ā al-Husseini. Mashhad: Islamic Research Foundation.  (In Persian).
Klein, E. (1987). A Comprehensive Etymological Dictionary of the Hebrew Language for Readers of English. Haifa: Carta Jerusalem.
Leslau, W. (1989). Comparative dictionary of Ge'ez. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
Majlesi, M.  (1982). Bihar al-Anwar. Beirut: Dar Ihya al-Turath al-Arabi. (In Persian).
Majlisi, M.  (1985). Maladh al-'akhyar. Research: M. Rajaei. Qom: Ayatollah Marashi Najafi Library.  (In Persian).
Manna, B. Eugene (N. D). Syriac Arabic Dictionary.
Mir Bagheri, S.  (2014). Qatil al-'Abra fi Fazilah al- bok'ā wa Iqamah al-Aza Ala Shahid al-'Etrah. Tehran: Hekmat and Andisheh Publications.  (In Persian).
Mofid, M.  (1992). al-Amali. Research: Hussein Ostadvali and Ali Akbar Ghafari. Qom: Sheikh Mofid Congress. (In Persian).
Mohammadi Rey Shahri, M.  (2009). Imam Hussein's textbook based on the Qur'an, hadith and history. Qom: Dar al-Hadith. (In Persian).
Nouri, H. (1987). Mostadrak al-Wasail. Qom: Al-Al-Bait Foundation. (In Persian).
Qomi, A.  (1983). Tafsir al-Qami. Research: T. Mousavi Jazayeri. Qom: Dar al-Kitab. (In Persian).
Ragheb Esfahani, H. (1991). Mufradat 'alfaz al-Qur'an. Research: S. Adnan Davoudi. Beirut: Dar al-Qalam . (In Persian).
Saadat-Parvar, A. (2009). Forough Shahadat. Tehran: Ahya Kitab.
Sadouq, M. (1997). al-Amali. Tehran: Kitabchi. (In Persian).
Sadouq, M. (1985). Thawab al-a'mal. Qom: Dar al-Sharif al-Razi, second edition,. (In Persian).
Tabari, M. (1967). Tarikh al-Tabari. Beirut: Dar al-Turath, second edition. (In Persian).
Tabresi, A. (1965). Mishkat al-Anwar. Najaf: Al-Maktab Al-Haydariyya. (In Persian).
Tabresi, F. (1993). Majma al-Bayan fi Tafsir al-Qur'an. Tehran: Nasser Khosrow. (In Persian).
Ta'eb, M. (accessed: 29/06/2021). Analysis of the murder of Osman and its connection with the martyrdom of Imam Hussein (AS). https://rasanews.ir/fa/news/456078. (In Persian).
Tamimi Amedi, A. (2002). Ghurar al-hikam. Mashhad: Zareeh Aftab. (In Persian).
Tousi, M. (1993). al-Amali. Qom: Dar al-Taqwa. (In Persian).
-----------. (1986). Tahzib al-Ahkam. Research: H. Mousavi Khorsan. Tehran: Darul-e-Kitab al-Islamiyya. (In Persian).
Tureihi, F. (1996). Majma Al-Bahrein. Research: A. Husseini. Tehran: Mortazavi Bookstore. (In Persian).
Warram bin Abi Firas, M. (1989). Warram Collection. Qom: School of Jurisprudence. (In Persian).
Yaqut Hemavi, Y. (1995). Mu'jam al-Boldan. Beirut: Dar Sadir. (In Persian).
Yasuei, R. (1986). Gharaib al-Lughah Al-Arabiya. Beirut: Dar Al-Mashreq. (In Persian).
Zubeidi, M. (1993). Taj al-Arus. Beirut: Dar al-Fikr. (In Persian).