محوریت بوم مدینه در حدیث و پیدایی گفتمان فرابومی حدیث در میان محدثین اهل‌سنت در دو سدۀ نخست هجری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه تاریخ تمدن و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، قزوین، ایران

2 دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

رسول خدا2 در مدینه با تفسیر آیات قرآن و بیان حدیث، دانش حدیث را بنیان نهاد. استماع و نقل احادیث توسط صحابه و تابعین در مدینه، ظهور فقها و محدثان برجسته‌ای چون فقهای سبعه و مالک بن انس در آنجا و سیاست‌های مذهبی امویان سبب پیدایی و مرجعیت بوم مدینه در نقل و نشر حدیث گردید. مسئلۀ اصلی این مقاله، تبیین مرجعیت و برتری محدثان مدنی اهل‌سنت در دو سدۀ اول، و شناسایی و تحلیل زمینه‌ها و عوامل مؤثر در شکل‌گیری گفتمان حدیث فرابومی در پذیرش، نقل، ثبت و اعتبار روایات محدثان غیرمدنی است. شواهد تاریخی بیانگر این است که با گسترش اسلام در سرزمین‌های مختلف، مهاجرت صحابۀ مدنی برای فتوحات و تبلیغ اسلام، تشکیل حلقه‌های حدیثی در شهرهایی چون کوفه و بصره با محوریت صحابه، اجتماع محدثان در بغداد به‌عنوان مرکز حکومت فراقومی عباسیان، رحلۀ‌ محدثان به شهرهای مختلف برای طلب حدیث زمینه‌ها و عوامل اصلی مؤثر در شکل‌گیری و نهادینه شدن تدریجی گفتمان فرابومی حدیث فراهم شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Centrality of Medina Region in Hadith and The Appearance of Transregional Discourse in Hadith among Sunni Tranditionists in the first two centuries of the Hijrī

نویسندگان [English]

  • Hadi Khajavi 1
  • Ali Bayat 2
  • Hamid Bagheri 3
1 Ph.D. student of History and Civilization of Islamic Nations, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
2 Associate Professor, Department of History and Civilization of Islamic Nations, Faculty of Theology, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Theology, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Introduction
The Messenger of God (pbuh) established the knowledge of Hadith in Medina by interpreting the verses of the Qur'an and statement the Hadith. Listening tand transmission of Hadiths by the companions and Successors in Medina, the appearance of jurists and traditionists such as the seven jurists of Medina and Mālik ibn Anas, and the religious policies of the Umayyads led to the centrality and authority of Medina in the transmission and publication of Hadiths. Until the second century, due to lack of familiarity, jurists and traditionists of Islamic lands did not accept Hadiths common in cities other than Medina (Trans-regional). The main issue of this article is to explain the authority and superiority of medina Traditionists in the first two centuries; and analyzing the contexts and effective factors in the formation of the discourse of trans-regional  in accepting of Hadith, recording and validating of the Hadiths that transmitted the non-medina traditionists. In this research, will be examined, firstly, the effective factors in the centrality of Medina in hadith and its jurists, and in the continue the factors of appearance the trans-regional hadith discourse and the social, cultural and political backgrounds in different Islamic lands among the Sunnis in the acceptance of this discourse.
Materials and Methods
This article explains the developments and changes of social, religious and political phenomena with descriptive-analytical method and using historical and hadith sources. The efforts of the authors of this research have been based on identifying the social and political phenomena of the earlier centuries and adapting them to the internal developments of knowledge and jurisprudence. In such a way that it is possible to explain a series of developments in jurisprudence and hadith and its impact on the social context.
Results and Discussion
Since the first Islamic century, there was a discourse under the title of centrality of Medina and its jurists in hadith. A discourse that emphasizes the authority of the jurists of Medina and tries not to accept the hadith of the jurists of other Islamic lands. Beyond that, the jurist must be from Medina; The importance of Medina was such that the actions of the Muslims of this city can be considered as one of the ways to discover the Prophetic tradition. At the same time, the hadiths that introduced the people of Medina as the most knowledgeable; It has indicated the importance of the concept of superiority of the Hadith scholars and medina jurists. Since the time of Mālik, a discussion led by Laith ibn Sa’īd (175 AH) was growing and developing in Egypt and other Islamic cities; who did not accept the dominance and centrality of Medina in hadith. The beginning of Malik's correspondence with Laith ibn Sa’īd shows Malik's sense of danger from ignoring the centrality of Medina in hadith. In Malik's reply, Leith argued the differences between Medina jurists and the dispersion of Medina traditionists in different lands; And he created doubt the authority and centrality of Medina jurists in hadith. From the era of the four caliphs, some Companions migrated to the conquered lands for Jihad, Emirate, religious teachings and judgment. The presence of important people in other lands such as ‘Abdullah ibn Masūd and ‘Ammār Yāsir in Kufa, ‘Abdullah ibn ‘Abbās in Makkah, Abū Mūsā Ash'arī in Basra, ‘Amru ʽās and his son ‘Abdullah in Egypt, Abū Dardā Anṣārī, Ma'ādh ibn Jabal and AbūDhar Ghifārī in Syria; and the formation of hadith circles in these lands provided the backgrounds of breaking the authority of medina native hadith approach in Islamic lands. The formation of hadith circles in the lands of Kufa, Basra, Syria, and Egypt, centered on the Companions during the first century, was able to very slowly create the backgrounds for the appearance of the discourse of trans-region in hadith. Specializing in jurisprudence under the influence of the social needs of the newly established Abbasid government, development of Islamic lands and the entry of different ethnicities and nationalities into the Islamic society had an impact on the formation of the thought of trans-regional in hadith. Also, traveling for hadiths was one of the important factors in familiarizing traditionalists with hadiths of other lands and the formation of trans-regional thinking in hadith. By examining the leaders of the appearance of trans-regional thought in the second century, two points are noteworthy. First, persons like Awzā'i, Thawrī, Laith ibn Saʻīd, Ibn Mubārak, Shaibānī and Ibn ʻUyaynah all appeared from cities other than Medina. Second, unlike Mālik that he did not leave Medina to receive hadith; All of them had traveled to receive Hhadith.
Conclusion
Historical evidence shows that  with the spread of Islam in different lands, Migration of companions from medina for the conquests and propagation of Islam, the formation of Hadith circles in cities such as Kufa and Basra centered on the companions, the gathering of traditionists in Baghdad as the center of the Abbasid trans-ethnic government, the traveling of traditionists to different cities for receiving Hadiths; the main and effective factors  were provided  in the gradual formation and institutionalization of the trans-regional discourse in Hadith. The efforts of traditionists of Islamic lands to collect and write hadith; and the non-Arabic origin of a large number of jurists did not fit with the centrality of Medina approach in hadith. In the meantime, the traditionists who had a non-medina origin were influenced by the travels for receiving hadith, and the listening to hadith by traditionists of different Islamic lands proposed trans-regional thoughts. Shāfi'ī institutionalized the flow of trans-regional discourse in hadith by providing criteria for evaluating the hadiths of different lands and writing the first book "Al-Riasālah" in Baghdad, the trans-ethnic city of the Abbasid era. In order to solve the problem of conflicting hadiths, he wrote the book "Ikhtilāf al -Ḥadīth "; And for the first time, he put together the hadiths of the transmitters of different cities and presented ways to resolve the inconsistencies of these hadiths. Therefore, it is not a coincidence that he wrote the book "Ikhtilāf al-Ḥadīth" and officially accepted the discourse of trans-regional in Hadith.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Centrality of Medina region in hadith
  • Trans-regional Discourse in Hadith
  • Abbasid Trans-ethnic Government
  • The Traveling for Hadith
  • Hadith School of Medina and Kufa
  • Malik ibn Anas
قرآن کریم.
آل داود، ع. (1383ش). «ابن‌اسحاق». در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
ابن‌خلکان، ش. (1971م). وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان (ا. عباس، محقق). بیروت: دار صادر.
ابن‌رجب حنبلی، ز. (1407ق). شرح علل ترمذی (ه. عبدالرحیم سعید). بیروت: مکتبة المنار.
ابن‌سعد، م. (1968م). الطبقات الکبرى (ا. عباس، محقق). بیروت: دار صادر.
ابن‌عبدالبر، ع. (۱۴۱۲ق). الاستیعاب فی معرفة الاصحاب (م. بجاوی، محقق). بیروت: دارالجیل.
ابن‌عدی، ا. (1418ق). الکامل فی ضعفاء الرجال (ع. احمد ‌عبدالموجود، و ع. معوض، محقق). بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‌قیم الجوزیه، م. (1411ق). اعلام الموقعین‌ (م. عبدالسلام إبراهیم، محقق). بیروت: دارالکتاب.
ابن‌کثیر، ا. (1407ق). البدایة و النهایة. بیروت: دارالفکر.
بخاری، م. (1422ق). صحیح (م. الناصر، محقق). دمشق: دار طوق النجاة.
بلاذری، ا. (1417ق). جمل من انساب الاشراف (س. زکار، و ر. الزرکلی، محقق). بیروت: دارالفکر.
بهادری، آ.، و مهدوی راد، م. (1388ش). جستاری در اهداف سفرهای حدیث‌پژوهی. نشریه علوم حدیث، شمارۀ 52، 224ـ244.
بیات، ع. (1428ق). وقفه عند اسباب انتقال الخلافة الاسلامیة من المدینة المنورة الی الکوفة و نتائجه. نشریه دراسات فی علوم الانسانیه، ۱۴ (4)، 23ـ40.
بیهقی، ا. (1424ق). السنن الکبرى (م. عبدالقادر عطا، محقق). بیروت: دارالکتب العلمیه.
پاکتچی، ا. (1380ش). اوزاعی. در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
ـــ‌ـــــ (1393ش). تفسیر. در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
ـــ‌ـــــ (۱۳۹۲ش). جوامع حدیثی اهل‌سنت. تهران: دانشگاه امام صادقt.
پاکتچی، ا.، و میرحسینی، ی. (1390ش). تاریخ حدیث. تهران: انجمن علمی دانشجویی الهیات دانشگاه امام صادقt.
جانی‌پور، م. (۱۳۹۶ش). تأثیرات جریان مدینه‌محوری در گسترش و ترویج برخی قرآئات قرآنی. نشریۀ مطالعات قرآن و حدیث، ۱۰ (۲۰)، ۹۱ـ۱۱۴.
الحاکم، ا. (1397ق). معرفة علوم الحدیث (م. حسین، محقق). بیروت: دارالکتب العلمیه.
خطیب بغدادی، ا. (بی‌تا). شرف اصحاب حدیث (م. س. خطی اوغلی، محقق). انقره: دار احیاء السنة النبویة.
ــــــــــ (1427ق). سیر اعلام النبلاء. قاهره: دارالحدیث،
ــــــــــ (1422ق). تاریخ بغداد (ب. عواد معروف، محقق). بیروت: دارالغرب الاسلامی.
خواجوی،‌ ه. (1397ش). سیر تحول سنن‌نگاری تا قرن سوم هجری با تأکید بر منابع اهل تسنن. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکده الهیات دانشگاه تهران.
خوئی، ا. (بی‌تا). معجم الرجال الحدیث. بی‌جا: الخوئی الاسلامیه.
دارمی، ا. (1412ق). سنن الدارمی (ح. سلیم أسد الدارانی، محقق). مکه: دارالمغنی للنشر و التوزیع.
ذهبی، ش. (1405ق). سیر اعلام النبلاء (ش. الأرناؤوط، محقق). بی‌جا: مؤسسة الرساله.
ــــــــــ (1413ق). تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام (ع. عبدالسلام التدمری، محقق). بیروت: دارالکتاب العربی.
زرقانی، م. (1424ق). شرح زرقانی علی موطأ (ط. عبدالرؤف سعد، محقق). قاهره: مکتبة الثقافة الدینیه.
زهرانی، ا. (1996م). تدوین السنة النبویة نشأته و تطوره من القرن الاولی الی النهایة قرن التاسع الهجری. ریاض: دارالهجرة للنشر و التوزیع.
سلماسی، ی. (1422ق). منازل الائمة الاربعة ابی‌حنیفه و مالک و الشافعی و احمد (م. قدح، محقق). بی‌جا: مکتبة الملک فهد الوطنیه.
شافعی، م. (1358ق). الرسالة (ا. شاکر، محقق). مصر: مکتبة الحلی.
شولر، گ. (1393ش). شفاهی و مکتوب در نخستین سده‌های اسلامی (ن. نیل‌ساز، مترجم). تهران: نشر حکمت.
طبرسی، ا. (1389ق). الاحتجاج. نجف: مطابع النعمان النجف الأشرف حسن الشیخ إبراهیم الکتبی.
طوسی، ا. (1415ق). رجال الطوسی (ج. قیومی اصفهانی، محقق). قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
العلوانی، ط. (1987م). ادب الاختلاف فی الاسلام. آمریکا، فیرجینیا: المعهد العالمی للفکر الاسلامی.
کلینی، م. (1407ق). الکافی (ع. غفارى، و م. آخوندى). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مالک بن انس (1425ق). الموطأ. م. الاعظمی، ابوظبی، مؤسسة زاید بن سلطان آل نهیان لاعمال الخیریة و الانسانیه.
مسلم بن‌حجاج، ا. (بی‌تا). المسند الصحیح (م. عبدالباقی، محقق). بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
معارف، م. (۱۳۸۵ش). نقل به معنی در حدیث، علل و پیامدهای آن. پژوهش‌نامۀ قرآن و حدیث، شمارۀ ۱، ۷ـ۲۸.
المفضل الجندی (ابوسعید)، ا. (1407ق). فضائل المدینه (م. الحافظ، و غ. بدیر، محققان). دمشق: دارالفکر.
منتظرالقائم، ا.، و بهنیافر، ا. (1390ش). جایگاه و نقش دانشمندان کوفه در بنیان‌گذاری و شکوفایی علمی در تمدن اسلامی. نشریۀ تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، شمارۀ 5، 7ـ38.
مهمان‌نواز، ع.، حجتی، م.، و مهریزی، م (۱۳۹۵ش). پیوند تاریخی زهد و حدیث در کتاب الزهد ابن‌مبارک. مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، شمارۀ 60، 111ـ131.
مهمان‌نواز، ع. و قاسم‌پور، م. (۱۳۹۴ش). بررسی تغییرات انگارۀ سنت نبوی در طول دو قرن نخست هجری. نشریۀ تاریخ اسلام ۵ (۲۰)، ۱۰۹ـ۱۳۲.
References
Al-Alu′wani, T. (1987). Adab Al-ikhtelaf  fi Islam. Virginia: The International Institute of Islamic Thought. (In Persian).
Al-Hākim, A. (1976). Ma′rifuh ′Olum Al-hadith. Researched: M. Hussein. Beirut: Dar Al-Kutub Al-Alamiyyah. (In Persian).
ālī Dāwūd, S. (2003). Ibn Ishaq. Volum 3. Tehran: The center for The Great Islamic Encyclopedia. (In Persian).
Al-Mufaddal Al-Jundi, A. (1986). fadayil almadinih. ed: M. Muti’ Al-Hafiz & h. bidir. Damascus: Dar Al-Fikr. (In Persian).
Bahaduri, A., & Mahdavi Rad, M. (2009). Jost āri dar Ahdaf Safarhaye Hadithpajohi. Hadith Science Journal, No. 52, 224-244.
Balādhurī , A. (1996). Phrases from the Ansab alashraf. ed: S. Zakkar & R. Al-Zarkali. Beirut: Dar Al-Fikr. (In Persian).
Balazari, A. (1996). Jumal min Ansab al-Ashrat. Bayrut: Dar al-Fikr.
Bayat, A. (2007). Waqfah e′nda Asbab Inteqal Al-khelafah Al-islamiah min al-madina almunawara il ā alkufa wa natayijuh. dirasat fi eulum alansania, 14 (4), 23-40. (In Persian).
Bayhaqi, A. (2003). Al-sunan Al-kubrā. Researched: M. Abd al-Qadir Atta, investigator. Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyyah. (In Persian).
Bukhārī, M. (2001). aḥīḥ al-Bukhārī. Research ed: M. Zuhair bin Nasser Al-Nasser, Damascus: Dar Touq Al-Najat. (In Persian).
Dāromi, A. (1991). Sonan al-Dāromi. ed: H. Saliēm Asad Al-Darani. Mecca: Dar Al-Mughni for Publishing and Distribution, Kingdom of Saudi Arabia. (In Persian).
Dhahabi, S. (1984). Siar Aealam Alnubala'i. ed: Shuaib al-Arnaout, BJ: Al-Risala Institute. (In Persian).
---------- . (1992). tarikh alaislam w wafayat almashahir walaelam. ed: Omar Abd al-Salam al-Tadmury. Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi. (In Persian).
Ibn ′Adī, A. (1997). alkāmil fi dueafa' alrijal. Researched: A. Ahmad-Abd al-Mojood, & ′A. Muhammad Mauwad. Beirut: Al-Kitb Al-Alamiya. (In Persian).
Ibn al-Barr, U. (1991). Al-Isti'ab fi ma'rifat al-ashab‎. Researched: Muhammad Ali Bajwi. Beirut: Dar al-Jail. (In Persian).
Ibn Kathīr, A. (1986). Al-Bidāya wan Nihāya. Beirut: Dar Al-Fikr. (In Persian).
Ibn Khallakān, Sh. (1971). Wafayāt al-Aʿyān wa-Anbāʾ Abnāʾ az-Zamān. ed: I. Abbās. Beirut: Dar Sader. (In Persian).
Ibn Qayyim al-Jawziyya, M. (1990) A′lam Almuqieini. Researched: M. Abd al-Salam Ibrahim. Beirut: Dar al-Kitab. (In Persian).
Ibn Rajab Hanbali, Z.  (1986). Explation of ialal Al-Tirmidhī. ed: H. Abdul Rahim Saeed. Beirut: Al-Manar School. (In Persian).
Ibn sa' d, M. (1968). al-Tabaghāt al-Kubra. Bayrut: Dar Safer.
Jani Pour, M. (2017). The effects of the Medina-centered movement in the expansion and promotion of some Quranic readings. Qur’an and Hadith Studies, 10 (2). (In Persian).
Khajawi, H. (2018). Seyr Tahawul Suman negari ta Qarn SewomHejri ba Takid bar Manabe Ahl sunnat. M. A. Thesis. Faculty of Theology. University of Tehran.
Khatib Baqdadī, A. (n.d). Sharaf As-hab al-Hadith. ed:M. Saeed Khati Oglī. Dar Alsunah Alnabaw ūah. (In Persian).
---------- . (2006). Seyaru A′lam Alnubala, Cairo: D ārAlhadith. (In Persian).
---------- . (2001) Tārikh Baqdad. Bashār ′awad mar ūf, Beirut, Dar Al-Gharb Al-Islami. (In Persian).
Khoei, A. (n.d). Muejam alrijal alhadith. No place: al-Khoei Alislamia. (In Persian).
Kuleini, M. (1986). Al-Kafi. ed: A.A. Ghafari, & M. Akhūndi. Tehran: Dar Al-kutub Al-islamiah, (In Persian).
Ma'aref, M. (2006). Transmission on Meaning in hadith, its causes and consequences. Paxoheshnameh Qur'an wa Hadith, No. 60, 111-131
Ma'aref, M. (2006). Transmission on Meaning in hadith, its causes and consequences. Paxoheshnameh Qur'an wa Hadith, No. 1, 7-28.
Malik bin Anas. (2004). Muwatta. M. Mustafa Al-A′dhami, Abu Dhabi, Zayed bin Sultan Al Nahyan Foundation lea′mal Al-kheyriah wa Al-insanyah. (In Persian).
Mehman Nawaz, A. and Qasimpour, M. (2014). Ingareh Taqyirat sonat nabavi dar do. Islamic History Journal, 5 (20).
Mehmannawaz, A., Hojjati, M., & Mehrizi, M. (2016). The historical connection of asceticism and hadith in Ibn Mubarak's book Al-Zahd. Mutali'at Tārikhi Qur'an WA Hadith, No. 60, 111-131.
Muntazir alqayim, A., & Behniafar, A. (2011). Jayegah wa naqshe daneshmandan kufe dar bonyangozari wa shokufaye e′lmi dar tamadon islami. Islamic Culture and Civilization History Journal, No.5, p 7-38, (In Persian).
Muslim ibn al-Ḥajjāj, A. (n.d). Ṣaḥīḥ Muslim. ed: M. F. Abd al-Baqi. Beirut: Dar al-Hiya’ al-Turath al-Arabi. (In Persian).
 Paktchi, A. (2013). The Ssunni Collectives of Hadiths of Ahl Sint. Tehran: Imam Sadeq's university. (In Persian).
---------- . (1960). Awza'i, Volum 10,Tehran: The center for  The Great Islamic Encyclopedia. (In Persian).
---------- . (1973) Tafsir, Volum 15,Tehran: The center for  The Great Islamic Encyclopedia. (In Persian).
Paktchi, A., & Mir Hosseini, Y. (2011). History of Hadith. Tehran: Theology Student Association of Imam Sadiq University. (In Persian).
Razi, I. (1854). Al-Jarh wa’l-Ta’deel. Beirut: The House of Revival of Arab Heritage (edition of the Ottoman Department of Knowledge, in Hyderabad, Dec.). (In Persian).
Salmasi, Y. (2001), Man āzel ala'mah alarba′a Abu Hanifa. M. Shafi'i, & A. Mahmoud bin Abdul Rahman qadah. No place: Almal'K Fahd National Library. (In Persian).
Shafi’i, M. (1339). Al-RiSāla. ed: A. Shaker. Egypt: Al-Heli Library. (In Persian).
Shuler, G. (2013). Shfahi wa maktūb. Nosrat Nilsaz, Tehran: Hikmat. (In Persian).
Tabrisy, A. (1969). al-Aihtijaji. najaf: matabie alnueman alnajaf al'ashraf hasan alshaykh 'iibrahim alkatbi. (In Persian).
Tusi, M. (1994). Rijal al-Tusi, Javad Qayumi Isfahani. Qom: muasese Alnashr alislamiialt ābieah lijamieat almudaresiyn. (In Persian).
Zahrāni, A. (1996). Tadwin īAlsona Alnabawia Nash'atuhu wa Tatawurehi men alqarn alulā elā alnehāya qarn altāsë alhejri. Riyādh: Dar Al-Hejrah lenashr wa altozië.  (In Persian).
 Zurqani, M. (2003). Explanation of Zarqani on Almutaë book. T. Abd al-Raōf Saad. Cairo: Religious Culture Library. (In Persian).