بازشناسی معانی واژه‌های «مخلط»، «مختلط»، «تخلیط» و سایر مشتقات ریشۀ «خلط» در کتب رجالی متقدم شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران (نویسنده مسئول)

2 دانشیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

یکی از راه‌های تشخیص حدیث صحیح از ضعیف، آگاهی از احوال و اوصاف راویانِ سلسله اسانید روایات است. این آگاهی از طریق مراجعه به کتاب‌های رجال میسر می‌گردد. باید توجه داشت که علمای رجال متقدم شیعه در مقام معرفی اشخاص، گاه الفاظی را استعمال کرده‌اند که مدلول و مفهوم بعضی از آن‌ها برای علمای معاصر به‌روشنی معلوم نیست. ازآنجاکه توثیق و تضعیف راویان، با اطلاع از مدلول درست این الفاظ امکان‌پذیر است، ضرورت دارد مدلول آن‌ها بررسی و واکاوی شود. ازجملۀ این الفاظ «مخلّط»، «مختلط»، «تخلیط» و سایر مشتقات ریشۀ «خلط» است. در پژوهش حاضر، این الفاظ و اصطلاحات از هم تفکیک و سپس به روش توصیفی‌تحلیلی و براساس منابع کتابخانه‌ای، تمام مصادیق این اصطلاحات مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه‌ای که حاصل آمد، این بود که این الفاظ، برخلاف نظر سایر درایه‌نگاران متأخر، هم‌معنا نیستند؛ بلکه هریک از این‌ها، بسته به معانی لغوی‌شان، معنای متفاوتی با دیگری دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Recognizing the meanings of the words "mukhalliṭ", "mukhtaliṭ", "takhlīṭ" and other derivatives of the root "khalaṭ" in the early Rijāl books of Shia

نویسندگان [English]

  • Mujtaba Muslehi 1
  • Ali Akbar Kalantari 2
1 PhD student, Department of Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shiraz University, Shiraz, Iran (responsible author)
2 Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Islamic Studies, Shiraz University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

Introduction
Introduction: The authors of Rijāl books have used terms and expressions to introduce and identify people in the chain of asanid hadiths, which express their modification or revision. Knowing the correct and precise signified of these phrases and terms will help you to know the characteristics and conditions of the transmitters. Although some words and expressions have a clear meaning (such as liar, etc.), but some words and expressions of the ancients do not have a clear meaning and need to be explained. One of these terms is the word "mukhalliṭ" and its other derivatives, which are used in early Rijāl books of Shia in various forms such as "mukhalliṭ", "takhlīṭ", "khalaṭ" and etc. Recent Shia scholars and chroniclers have expressed different opinions in the definitions of these words, and there is even a difference between them in the meaning of these words on "Jarḥ", "Qadḥ" and "Dham". Therefore, it is appropriate to recognize the exact meanings of these terms.
Materials and Methods
The present research is based on the descriptive-analytical method and based on library sources to examine and recognize the meanings of the terms "mukhalliṭ" and its other derivatives (mukhalliṭ, takhlīṭ, khalaṭ) in the eraly Rijāl sources of Shia religious, that is, the books of: 1) Ekhtiaro Ma'rafater -Rejall Kāshshī, 2) al-Rijāl Ibn Al-Ghaḍā′irī, 3) Rijāl al-Najāshī, 4) al-Fihrist Sheikh Ṭūsī and 5) al-Rijāl Sheikh Ṭūsī. For this purpose, firstly, the words "mukhalliṭ", "mukhalliṭ", "takhlīṭ" and "khalaṭ", which are used in the early Rijāl books of Shia, to describe the transmitters or hadiths and books of hadith, were separated from each other. Then, under each of them, all the examples of these words in the early Rijāl sources were counted, and while paying attention to the lexical meanings, their exact definitions were analyzed.
Results and findings
The results of the research were that: the word "mukhalliṭ" is used only in the description of transmitters of hadiths and it means someone who narrates both valid and correct traditions as well as negative and unacceptable traditions. The word " mukhalliṭ " is sometimes used to describe hadith books, in which case it is an allusion to the inadmissibility of the contents of that book; Sometimes it is also used to describe transmitters, in one case (about Jabir ibn Yazid Ju'fi) it means having a bad memory, and in other cases it means the doubts of the early scholars in validating or weakening those transmitters."Takhlīṭ" is also used in most cases in the description of hadith books or hadiths of transmitters and it means corrupt, that is corrupt due to exaggeration. Of course, sometimes it is used in the description of transmitters, which in this case also means corruption in belief and opinion, or corruption in terms of his traditions. But the past participle or present participle of the root "khalaṭ" is also used in three meanings, which are: a- changing the opinion of a person of the Shiite religion, b- mixing the traditions of two hadith books or the Isnads of one book, c- socializing and sharing with others. According to these findings, it should be added that the definitions provided by late shia chroniclers face two shortcomings in defining the term "mukhalliṭ" and its other derivatives. One is that they have not distinguished between these words, and the other is that they have not paid much attention to the different lexical meanings of these words.
Conclusion
The words "mukhalliṭ", "mukhalliṭ", "takhlīṭ" and "khalaṭ", which the writers of the early Shia religious books used in the description of some hadith transmitters - contrary to the opinion of some recent shia chroniclers - do not have the same meaning; Rather, each of these, depending on their literal meanings, and whether they are used to describe the hadith transmitters or the hadith books of those transmitters, have a different meaning from the other. Therefore, hadith researchers should pay attention to the difference in the meaning of these words before judging about modification or weakness of the transmitters or traditions or books that are described with these words in Rijāl sources. Because it is not possible to reject all hadiths whose transmitters are described with some of these words (such as khalaṭ or mukhalliṭ).

کلیدواژه‌ها [English]

  • early Rijāl books
  • mukhalliṭ
  • takhlīṭ
  • khalaṭ

مراجع

ابن‌اثیر، مبارک بن محمد. (۱۳۶۷ش). النهایة فی غریب الحدیث و الاثر. قم: مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن‌داود، حسن بن علی. (بی‌تا). الرجال. بی‌جا: منشورات الشریف الرضی.
ابن‌درید، محمد بن حسن. (1988م). جمهرة اللغة. بیروت: دارالعلم للملایین.
ابن‌سیده، علی بن اسماعیل. (بی‌تا). المخصص. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ــــــــــ (1421ق). المحکم و المحیط الأعظم. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی. (بی‌تا). مناقب آل ابی طالبk. نجف: مطبعة الحیدریه.
ابن‌غضائری، احمد بن حسین. (1422ق). الرجال (م. حسینی، مصحح). قم: دارالحدیث.
ابن‌فارس، احمد. (1404ق). معجم مقاییس اللغة. قم: مکتبه الاعلام الاسلامی.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (14۱4ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
ازهری، محمد بن احمد. (1421ق). تهذیب اللغة. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
اشعری، سعد بن عبدالله. (1360ش). المقالات و الفرق (م. مشکور، مصحح). بی‌جا: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
بستانی، فؤاد افرام. (1375ش). فرهنگ ابجدی (ر. مهیار، مترجم). تهران: انتشارات اسلامی.
پاکتچی، احمد. (1378ش). ابوبصیر، در دایرۀالمعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
جدیدی‌نژاد، محمدرضا. (1424ق). معجم مصطلحات الرجال و الدرایه. قم: دارالحدیث للطباعه و النشر.
جوهری، اسماعیل بن حماد. (1376ق). الصحاح. بیروت: دارالملایین.
حائری مازندرانی، محمد بن اسماعیل. (1416ق). منتهی المقال فی احوال الرجال. قم: مؤسسۀ آل بیتk لاحیاء التراث العربی.
حلی، حسن بن یوسف. (1417ق). خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال (ج. قیومی، محقق). قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
خطیب بغدادی، احمد بن علی. (1422ق). تاریخ بغداد. بیروت: دارالغرب الاسلامی.
خویی، سید ابوالقاسم. (1409ق). معجم رجال الحدیث. بی‌جا: مؤسسة الخوئی الاسلامیه.
ذهبی، شمس‌الدین محمد. (1382ق). میزان الاعتدال فی نقد الرجال. بیروت: دارالمعرفة للطباعة و النشر.
رازی، ابن‌ابی‌حاتم، الجرح و التعدیل. بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1952م.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دارالقلم.
رحمان‌ستایش، محمدکاظم. (1389ش). توثیق و تضعیف. بی‌جا: دانشگاه قرآن و حدیث.
زبیدی، محمد بن عبدالرزاق. (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دارالفکر.
سبحانی، جعفر. (بی‌تا). اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایه. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
 ــــــــ. . (1436ق). کلیات فی علم الرجال. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
شبیری، محمدجواد. (1393ش). رجال طوسی، در دانشنامۀ جهان اسلام. تهران: بنیاد دایرةالمعارف اسلامی.
شوشتری، محمدتقی. (1410ق). قاموس الرجال. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (1408ق). الرعایة فی علم الدرایه. قم: مکتبة آیت‌الله مرعشی.
شیخ بهایی، محمد بن حسین. (1382ش). الوجیزة فی علم الدرایه. قم: دارالحدیث.
صدر، سید حسن. (بی‌تا). نهایة الدرایه (م. غرباوی، محقق). بی‌جا: نشر مشعر.
طحان، محمود بن احمد. (1425ق). تیسیر مصطلح الحدیث. بی‌جا: مکتبة المعارف للنشر و التوزیع.
طریحی، فخرالدین بن محمد. (1375ش). مجمع البحرین. تهران: مرتضوی.
طوسی، محمد بن حسن. (1409ق). اختیار معرفة الرجال (ح. مصطفوی، محقق). مشهد: دانشگاه مشهد.
ــــــــ . (1417ق[الف]). العدة الأصول. قم: ستاره.
ــــــــ . (1417ق[ب]). الفهرست (ج. قیومی، محقق). قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
ــــــــ . (1407ق). تهذیب الاحکام. تهران: دارالکتب الاسلامی.
ــــــــ . (1415ق). رجال طوسی. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
عاملی، حسن بن زین الدین. (1411ق). التحریر الطاووسی. قم: مکتبة آیت‌الله مرعشی.
عبید، سامر. (1425ق). دروس فی علم الرجال التطبیقی. دمشق: المنظمة العالمیة للمعاهد و الحوزات.
عتر، نورالین محمد. (1418ق). منهج النقد فی علوم الحدیث. دمشق: دارالفکر.
عسکری، حسن بن عبدالله. (1400ق). الفروق اللغة. بیروت: دارالآفاق الجدیدة.
غلامعلی، مهدی. (1393ش). معیارهای تضعیف رجالیان متقدم در حوزۀ حدیث‌پژوهی راویان. فصلنامۀ علوم حدیث، شمارۀ 71: 3ـ28.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ق). العین. قم: نشر هجرت.
فسوی، یعقوب بن سفیان. (1401ق). المعرفة و التاریخ. بیروت: الرساله.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب. (1415ق). القاموس المحیط. بیروت: دارالکتب العلمیه.
قاسم‌پور، محسن. (1390ش). بررسی تحلیلی تعابیر ناظر بر غلو و تفویض راویان در منابع رجالی شیعه. دوفصلنامه حدیث‌پژوهی، شمارۀ 5: 69ـ94.
کلباسی، ابوالهدی. (1419ق). سماء المقال فی علم الرجال. قم: مؤسسۀ ولی‌عصرZ للدراسات الاسلامیه.
مامقانی، محمد بن حسن. (1428ق). مقباس الهدایه. قم: دلیل ما.
مزی، یوسف بن عبدالرحمن. (1400ق). تهذیب الکمال فی اسماء الرجال. بیروت: مؤسسة الرساله.
مفید، محمد بن محمد. (1413ق). المسائل الصاغانیه. قم: کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید.
نجاشی، احمد بن علی. (1365ش). رجال نجاشی. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
نمازی شاهرودی، علی. (1426ق). مستدرکات علم رجال الحدیث. قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
References
Ameli, H. (1411). Al-Tahrir Altawsi. Qom: Ayatullah Marashi School. [In Arabic].
Ash'ari, S. (1360). Al -Maqalat and al -Feragh (M.Mishkour, corrector). Bija: Scientific and Cultural Publishing Center. [In Arabic].
Askari, H. (1400). al-faruq al-logha. Beirut: Dar al-Afaq al-Jadidah. [In Arabic].
Atar, N. (1418 AH). The method of criticism in the sciences of hadith. Damascus: Dar al-Fekr. [In Arabic].
Azhari, M. (1421). Tahzib al -Loghah. Beirut: Dar-ehya al -Torath al -Arabi. [In Arabic].
Bostani, F. (1375). Abjadi dictionary (R. Mahyar, Translator). Tehran: Islamic Publications. ]In Persian[.
Dhahabi, Sh. (1382 AH). The amount of moderation in al-Rijāl criticism. Beirut: Daral al-Merfeat for printing and publishing. [In Arabic].
Farahidi, Kh. (1409). Al Ain Qom: Hejrat Publishing. [In Arabic].
Firouzabadi, M. (1415 AH). Alghamus Al-Mohit. Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya. [In Arabic].
Fasawi, Y. (1401). Knowledge and history. Beirut: Al-Rasalah. [In Arabic].
Gholam Ali, M. (1393). Criteria for weakening the early scholars in the field of transmitters' hadith research. Hadith Science Quarterly, No. 71, 28-3. ]In Persian[.
Haeri Mazandarani, M. (1416). Montaha Al-maghal Fi Ahval al-Rijāl. Qom: Al-Bayt Institute of Arabic Heritage Studies. [In Arabic].
Hilli, H. (1417). Kholasa Al-Aghval Fi Marefa al-Rijāl (J. Qayyumi, Mohaghegh). Qom: Al-Nashar al-Islami Publishing House. [In Arabic].
Ibn Al-Ghaḍāirī, A. (1422). Al-Rijāl (M. Hosseini, corrector). Qom: Dar al-Hadith. [In Arabic].
Ibn Athir, M. (1367). Al-Nahiya fi Gharib Al-Hadith and Al-Athar. Qom: Ismailian Press Institute. [In Arabic].
Ibn Duraid, M. (1988). Jamrah al-Logha. Beirut: Dar Al-elm Lel-mlayin. [In Arabic].
Ibn Dawood, h. (Bita). Al-Rijāl Bija: Manshourat Al-Sharif al-Razi. [In Arabic].
Ibn Faris, A. (1404). Maghayis al-Loghah Mojam. Qom: Maktaba Al-alam Al-Islamiya. [In Arabic].
Ibn Manzur, M. (1414). Lesan Al-Arab. Beirut: Dar Sader. [In Arabic].
Ibn Saida, A. (1421). Al-Mohkam and Al-Mahit al-Azam. Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya. [In Arabic].
------------ (Bita). Al-Mokhases Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya. [In Arabic].
Ibnshahrashob, m. (Bita). Manaqib Al Abi Talib. Najaf: Matbaa Al-Haydriya. [In Arabic].
Jadidi Nejad, M. (1424). Mujam Mostalahat al-Rijāl and al -Daraiyyah. Qom: Dar al -Hadith Lel-tabaa and al -Nashr. ]In Persian[.
Juhari, A. (1376). Al -Sahah. Beirut: Dar al -Malayn. [In Arabic].
Khatib Baghdadi, A. (1422). History of Baghdad. Beirut: Dar al-Gharb al-Islami. [In Arabic].
Khuei, A. (1409). The dictionary of Rijal al-Hadith. Bija: Al-Khoei Al-Islamiya Foundation. [In Arabic].
Kalbasi, A. (1419 AH). Sama al-Maqal in the science of al-Rijāl. Qom: Wali Asr Institute for Islamic Studies. [In Arabic].
Mamaqani, M. (1428). Meghyas al-Hadaye. Qom: Dalil Ma publication. [In Arabic].
Mezi, Y. (1400). Tahzeeb al-Kamal fi Asma al- Rijāl. Beirut: Al-Rasalah Foundation. [In Arabic].
Mofid, M. (1413). Al-Masal al-Saghaniyyah. Qom: Sheikh Mufid Millennium World Congress. [In Arabic].
Najāshī A. (1365), Rijāl al-Najāshī. Qom: Islamic Publication. [In Arabic].
Namazi Shahroudi, A. (1426). Mustadrakat al-Rijal al-Hadith Science. Qom: Islamic Publication. ]In Persian[.
Obeid, S. (1425). Dorus Fi Elm Al- Rijāl Al-tatbighi. Damascus: Al-Manzama Al-Alamiya Lel Moahed val-Huzat. [In Arabic].
Pakatchi, A. (1378). Abu Basir, in the Great Islamic Encyclopedia. Tehran: Great Islamic Encyclopedia Center. ]In Persian[.
Qasimpour, M. (1390). An analytical study of the interpretations regarding the exaggeration and delegation of transmitters in Shia Rijāl sources. Hadith Research Quarterly, No. 5, 94-69. ]In Persian[.
Ragheb Esfahani, h. (1412 AH). Mofradat Alfaz al-Qur'an. Beirut: Dar al-Qalam. [In Arabic].
Rahman Sataish, M. (1389). Validation and weakening. Bija: University of Quran and Hadith. ]In Persian[.
Razi, Ibn Abi Hatim, al-Jarh and al-Tadail. Beirut: Dar Ihya al-Trath al-Arabi, 1952. [In Arabic].
Sadr, H. (Bita). Nehaya Al-Darayeh (M. Gharbawi, researcher). Bita: Mashar publication. [In Arabic].
Shabiri, M. (1393). Rijāl Ṫūsī, in the Islamic world encyclopedia. Tehran: Islamic Encyclopedia Foundation. ]In Persian[.
Shahid Thani, z. (1408). Al-Ra'iyyah in the science of al-Dara'iyyah. Qom: Ayatullah Marashi School. [In Arabic].
Sheikh Bahai, m. (1382). Al-Vajizah in the science of al-Daraya. Qom: Dar al-Hadith. [In Arabic].
Shūshtarī, M. (1410). Ghāmūs Al-Rijāl. Qom: Islamic Publication. [In Arabic].
Sobhani, J. (1436). Generalities in the science of al-Rijāl. Qom: Al-Nashar al-Islami Publishing House. [In Arabic].
------------ (Bita). The principles of hadith and rulings in al-Deraya science. Beirut: Dar Ihya al-Trath al-Arabi. [In Arabic].
Tahan, M. (1425). Tisir Mostalah al-hadith. Bija: Al-Ma'arif School of Publishing and Distribution. [In Arabic].
Turaihi, F. (1375). Bahrain Assembly. Tehran: Mortazavi. [In Arabic].
Ṫūsī, M. (1407). Tahdhīb al-ahkam. Tehran: Darul Kitab al-Islami (Islamic Books). [In Arabic].
------------ (1409). Ekhtiaro Ma'rafater al-Rejall (H. Mostafavi, researcher). Mashhad: University of Mashhad. [In Arabic].
------------ (1415). Rijāl Ṫūsī. Qom: Al-Nashar al-Islami Publishing House. [In Arabic].
------------ (1417). Al-Fihrist (J. Qayyumi, researcher). Qom: Al-Nashar al-Islami Publishing House. [In Arabic].
------------ (1417). Al-Uddah al-Usul Qom: Setare. [In Arabic].
Zabeidi, M. (1414). Taj al-Arus Men Javaher al-Qamoos. Beirut: Dar al-Fekr. [In Arabic].
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار