تأثیر نظریۀ تعویض سند در تصحیح روایات من لا یحضره الفقیه و تهذیب الاحکام و الاستبصار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

عالمان و محدثان امامیه به‌ویژه تا قرن هفتم هجری قبل از مرحوم سید بن طاووس و مرحوم علامه، بیش از آنکه به خبر ثقه توجه نمایند، به خبر موثوق‌به پرداخته‌اند و وثوق به صدور از ناحیۀ معصوم بیشتر مورد توجه بوده است تا وثوق به ناقل؛ لذا علمای امامیه به‌ویژه قدمای آنان برخلاف عامه که از همان ابتدا احادیث را با توجه به وضعیت راوی بنا بر نظر خود دسته‌بندی کرده بودند، در تدوین روایات در کتب خود احادیث را این‌چنین تنظیم می‌نموده‌اند. لذا ضعف یا جهالت بعضی از راویان یا ارسال در سند یا قطع سند و یا اشکالاتی از این قبیل را موجب غیرمعتبر شدن روایات خود ندانسته و آن‌ها را در کتب روایی خود ذکر کرده‌اند. در این میان جمعی از علما تلاش نموده‌اند احادیثی را که دچار ضعف و اشکالاتی این‌چنینی هستند، با روش‌هایی تصحیح نمایند. یکی از این روش‌ها روش تعویض سند است که در این مقاله به آن پرداخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effect of the Theory of Isnad Exchanging on "man la yaḥḍarahu al-Faqīh" and "tahdhīb al-aḥkām" and "al-Istibṣār"

نویسنده [English]

  • MohammadAli Raghebi
Associate Professor, Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law. University of Qom. Qom. Iran
چکیده [English]

Introduction
Two important sources for inferencing Islamic laws are the Qur'an and the Sunnah. The historical sensitivities to preserve and protect the Shia Narrative tradition have led to a large part of the Hadiths to be removed from the circle of reliable Hadiths. Therefore, addressing the Isnad problems of hadiths can be a serious development in this field. The theory of Isnad exchanging is one of these theories that it tries to open the way for trusting important hadiths by correcting some chain of transmitter of hadiths. The meaning of the theory of Isnad exchanging is to replace a part of the Isnad or the entire Isnad of a hadith that is weak due to being Majhul, Ḍaʻīf, Mursal or Munqaṭiʻ the Isnad. In this theory, by intromitting in the chain of transmitter of weak hadith and replacing that reliable part with that part, the Isnad problem of the hadith is solved.
Materials and Methods
By a descriptive-analytical method, this study presents the effect of the theory of Isnad exchanging in making the Isnads of some hadiths that Sheikh Ṣadūq narrative in Man lā Yaḥḍuruhu al-Faqīh, and Sheikh Ṫūsī in Tahdhīb al-ahkam and Al-Istibsār.
Results and Discussion
Emphasizing the conventional way of Isnad in books of hadith, that is not mentioning a part of the Isnad of hadith and completing the Isnad through listing all access path and chain of transmitter in end of book; and mention the different access path and chain of transmitter that they have had to their books; and and specifying to have all the books of Mashayekh or transmitters of the same class, this study argues that replacing and exchanging the Isnad can make Ḍaʻīf and Mursal Isnad, credible and correct one. Ayatullah Muslim Davari has explained and developed this new method that Ayatullah Khoui mentioned earlier. According to this method, reliable and valid Isnad replace weak and invalid one. The reason for the legality of such a exchanging of a chain of transmitter is the existence of a reliable and valid access path or access paths to all the books and hadiths of one of the reliable traditions that exists before the Majhul or Ḍaʻīf or … transmitter in the chain of hadith. In this study, evidence is provided that the collectors of al-Kutub al-ʾArbaʿah claim to have the reliable and valid access paths for all the books and narrated hadiths, and it is emphasized that in many cases that are explained in detail, since there are other authentic and valid access paths for them, if there was a weak path or chain to hadiths, those hadiths should still be considered authentic and valid. In fact, by accepting what has been said, that is owners of al-Kutub al-ʾArbaʿah have access to well-known al-Uṣūl and books of hadith, many existing chains of transmitter can be corrected using the theory of Isnad exchanging. This approach has been extended to Ayatullah Khoei and Davari; The existence of a common sheikh is considered sufficient to correct the weak access path of one transmitter through the reliable and valid access path of another transmitter; Because if their sheikh is one and the book is also one, and one of the two chain of transmitter and access path is sound, then the other chain of transmitter and access path is undoubtedly sound.
Conclusion
Then, if there were problems in one of the hadiths, such as one of the transmitters was Majhul or Ḍaʻīf, or a part of chain of transmitters was Mursal or Munqaṭiʻ, or such problems that make the hadith invalid, in this case, one can rely on the theory of Isnad exchanging; A theory that gives credibility to the hadith By changing the hadith Isnad and removing the invalid part and replacing it with a correct, reliable and valid one.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Isnad Exchanging
  • man la yaḥḍarahu al-Faqīh
  • tahdhīb al-aḥkām
  • al-Istibṣār
  • al-Kāfi
القرآن الکریم.
الحرّ العاملی، محمد بن حسن. (1414ق). وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة. الطبعة الثانیة. قم: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث،.
الحسینی الحائری، السید کاظم. (1415ق). القضاء فی الفقه الاسلامی. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
الخویی، سید أبوالقاسم. (1410ق). التنقیح فی شرح العروة الوثقى. تقریر میرزا علی الغروی. الطبعة الثالثة. قم: نشر دارالهادی للمطبوعات.
ـــــــــ.. (1364ش). المستند فی شرح العروة الوثقى‏ کتاب الخمس. تقریر مرتضی البروجردی. قم: نشر المطبعة العلمیة.
ـــــــــ.. (1413ق). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة. الطبعة الخامسة. طهران: بی‌نا.
الداوری، مسلم. (1426ق). أصول علم الرجال بین النظریة والتطبی. تقریر محمد علی المعلم. تصحیح الشیخ حسن العبودی. الطبعة الثانیة. قم: مؤسسة المحبین للطباعة.
الصدر، محمد باقر. (1408ق). مباحث الاصول. تقریر السید کاظم الحسینی الحائری. الطبعة الاولى. بی‌جا: النشر السید کاظم الحسینی الحائری.
الصدوق، محمد بن علی بن الحسین بن موسى بن بابویه القمی (بی‌تا). من لا یحضره الفقیه. الطبعة الثانیة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
الطوسی، أبی جعفر شیخ الطائفة محمّد بن الحسن بن علی. (1363ش). الاستبصار فیما اختلف من الاخبار. تحقیق السید حسن الموسوی الخرسان. الطبعة الرابعة. طهران: نشر دارالکتب الاسلامیة.
ـــــــــ.. (1364ش [الف]). تهذیب الاحکام. تحقیق الشیخ جواد القیومی. الطبعة الثالثة. طهران: نشر دارالکتب الاسلامیة.
ـــــــــ.. (1364ش [ب]). مشیخة تهذیب الاحکام. تحقیق الشیخ جواد القیومی. الطبعة الثالثة، طهران: نشر دارالکتب الاسلامیة.
ـــــــــ.. (1417ق). الفهرست. تحقیق الشیخ جواد القیومی. الطبعة الاولى. قم: مؤسّسة نشر الفقاهة.
الکلینی الرازی، محمَّد بن یعقوب بن إسحاق، الکافی. (1363ش). الطبعة الخامسة. قم: نشر دارالکتب الاسلامیة.
المجلسی، محمد باقر بن محمد تقی. (1403ق). بحار الانوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الاطهار. تحقیق السید إبراهیم المیانجی. محمد الباقر البهبودی. الطبعة الثانیة. بیروت: المصححة مؤسسة الوفاء.
المفید، الشیخ محمد بن محمد بن النعمان. (1414ق). تصحیح اعتقادات الامامیة. تحقیق حسین درگاهی. الطبعة الثانیة. بیروت: نشر دارالمفید.
النجاشی، أبی العباس احمد بن علی. (1416ق). رجال النجاشی. تحقیق السید موسى الشبیری الزنجانی. الطبعة الخامسة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
References
The Quran. (In Arabic).
al-Hosseini al-Haeri, K. (1995). al-Qqada' fay al-Fiqh al-Islamiya. Qom: Academy of Islamic Thought. ]In Arabic[.
al-Ḥurr al-ʿĀmilī, M. (1993). Wasāʾil al-Shīʿah lit. Means of Shiite or Shiite Rituals. Qom: Mu'assisa Āl al-Bayt. (In Arabic).
al-Sadr, M. (1988). Mabāḥith al-Usūl. Research: K. al-Hosseini al-Haeri. nd: Seyyed Kazem al-Hosseini al-Haeri Publication. ]In Arabic[.
Dāvari, M. (2006). 'Usul Ilm al-Rijal biyn al-Nazary wa al-Tatabyq. Qom: Al-Moheibn Publication Foundation. ]In Arabic[.
Khuʾī, A. (1986). Al-Mostanad fi Sharh-e al-Urwa Al-Wuthqa. Qom: al-ilmia Press Publishing.  ]In Arabic[.
---------. (1990). Al-Tanaqyh fi Sharh-e al-Urwa Al-Wuthqa. Qom: Dār Al-Hadi Publication. ]In Arabic[.
---------. (1993). Muʿjam al-Rijāl al-H̱adīth wa tafṣīl ṭabaqāt al-ruwāt. Tehran: nd. ]In Arabic[.
Kulaiynī, M. (1985). Al-Kāfī, Research: A.A. Ghaffarī & M. Akhūndī. Tehran: Islamic Books. ]In Arabic[.
Majlesi, M. (1983). Biḥār al-ʾAnwār al-Jāmiʿah li-Durar ʾAkhbār al-ʾAʾimmah al-Aṭhār. Research: E. Mianeji & B. Behbodi. Beirut: Muʾassasat al-Wafā. ]In Arabic[.
Mufid, M. (1994.). Taṣḥīḥ al-i'tiqādāt al-Imāmīyya. Research: H. Dargahi. Beirut: Dār Al-Mufid Publication. ]In Arabic[.
Najāshī A. (2017), Rijāl al-Najāshī. Research: M. Shubiyrī Zanjānī, Qom: Islamic Publication. ]In Arabic[.
Saduq, M. (nd). Man lā Yaḥḍuruhu al-Faqīh. Qom: Islamic Publication. ]In Arabic[.
Ṫūsī, M. (1970). Al-Istibsār fi makhtalaf al-akhbār. Research: H. al-musavī khorsān. Tehran: Islamic Books. ]In Arabic[.
---------. (1986 a). Tahdhīb al-ahkam. Research: J. Al-Qayyūmī, Tehran: Islamic Books. ]In Arabic[.
---------. (1986 b). Mashikha-e Tahdhīb al-ahkam. Research: J. Al-Qayyūmī, Tehran: Islamic Books. ]In Arabic[.
---------. (1996). Al-Fihrist, Research: J. Al-Qayyūmī, Qom: Dār al-Fighha Publication. ]In Arabic[.