اعتبارسنجی روایات ابوبصیر در الغیبة نعمانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران

چکیده

محمد بن ابراهیم نُعمانی، متکلم و محدث شیعی قرن چهارم هجری است که مشهورترین و قابل اعتماد‌ترین و در دسترس‌ترین اثر وی، کتاب الغیبة اوست؛ که در اوایل دورۀ غیبت کبری و با به درازا کشیده شدن غیبت امام زمانZ نگارش یافته است. با توجه به اینکه بیشترین میزان روایات مهدویت و غیبت، متعلق به شخص ابوبصیر است و در کتاب الغیبة نعمانی نیز، حدود 11 راوی بیشترین میزان روایات (یعنی ٥١ روایت) را از او به خود اختصاص داده‌اند، و با توجه به این تعداد زیاد روایات ابوبصیر دربارۀ مسئلۀ غیبت و مهدویت، سؤالاتی پیش‌روی ما قرار می‌گیرد که: چرا بیشتر روایات غیبت، از ابوبصیر هستند؟ آیا این وضعیت ارتباطی به فرقه‌های انحرافی ایجادشده در زمان صادقینn و مسئلۀ غیبت و مهدویت ندارد؟ و ازسوی دیگر، آیا این روایات معتبرند؟ در نوشتار حاضر، ضمن گزارش آماری روایات ابوبصیر، به بررسی وضعیت رجالی او و راویان او در الغیبة نعمانی پرداخته شده است؛ و در انتها نتیجه‌گیری شده است که بیشتر روایات او، از طریق فرقۀ واقفیه به کتاب الغیبة سرایت نموده است؛ و این روایاتِ مهدوی، معتبر نیستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Validation of Abu Basir's hadiths in Nu'man's al-Dhaybah

نویسنده [English]

  • Kazem Ostadi
Master graduate, Department of Quran and Hadith Sciences, University of Quran and Hadith, Qom, Iran
چکیده [English]

Introduction
Muhammad ibn Ibrahim Nu'mani, who has known as Ibn Abi Zaynab (360 AH),a Shiite theologian and muhaddith of the fourth century, whose his most famous and most reliable and accessible work is Kitab al-Dhaybah; It was written at the beginning of the period of big absence "Dhayba Kubra" and with the prolonged absence of Imam Zama (a.s.). He explained the Imamate and the secret of the disappearance of the 12th Imam in al-Dhaybah. According to evidence, the Book of al-Ghaybah was written in Aleppo in 342 AH and now, in its existing versions, it has about 26 chapters and 445 hadiths. On the other hand, the most numerous transmitter of Shia hadith in the second century of Hijri is Abu Baṣir; About four thousand traditions have been narrated from him. Also, the largest amount of traditions of Mahdism and occultation belong to Abu Baṣir. This issue can be seen in the earlier books about Imam Zaman (a.s.), such as Nu'mani's al-Ghaybah with more than 51 traditions, Kamal al-Dīn Ibn Bābiwayh's with about 38 traditions, and Sheikh Tūsi's al-Ghaybah with about 30 traditions.
Materials and Methods
As regards that the largest amount of Mahdism and occultation traditions belongs to Abu Baṣir and in the book al-Ghaybah Numāni, about 11 transmitters have attributed the largest amount of traditions (51 traditions) to him, and considering this large number of traditions Abu Basir regarding the issue of occultism and Mahdism, we are faced with questions such as: Why are most of the traditions of occultism from Abu Basir? Does this situation have nothing to do with the deviant sects created during the time of Ṣādiqayn (pbuh) and the issue of occultation and Mahdism? And on the other hand, are these tradiions authentic? Although there are many articles, books and works about the review or introduction of al-Ghaybah Nomani's book, each of them have paid attention to aspects of this book, as education or criticism. Some works have also dealt with the marginal and analytical aspects, or the historical and theological approaches of al-Ghaybah Nomani; However, none of these articles and works have specifically addressed the validation of Abi Basir's traditions in al-Ghaybah No'mani by "examining its rijali". In this research, in addition to the statistical report of Abu Basir's traditions, with the method of library research and referring to related hadith and religious sources, the status of his religious life and his transmitters in al-Ghaybah Nu'mani has been investigated with regard to those questions.
Results and Discussion
According to the research carried out on the transmitters of Abu Baṣir in al-Ghaybah, it was found that most of the transmitters of Abu Basir's hadiths in al-Ghaybah are religiously corrupt, Ghālī, inattentive and unknown. Out of the sixteen transmitters before Abu Basir in al-Ghaybah documents that were mentioned, those who are from the Wāqfī group, the largest number, about 38, have the tradition of Abu Basir in al-Ghaybah Nu'mani. On the other hand, if the ignorant and unknown people whose religion we do not know are supposed to be Wāqfīs, the total number of traditions of Abu Basir in the al-Ghaybah documents of the Waqifs will be about 48 out of 51.
Conclusion
Since the Wāqfīs have written many significant books in the occult and the idea of waiting for the Qā'im is one of their special characteristics. As a result of except for a few traditions, all of Abu Basir's traditions in al-Ghaybah book are from the Wāqfīs, it seems that the deviant traditions of the Wāqfīans in search of Mahdism have spread to the al-Ghaybah book; And these traditions of Mahdavi narrated by Abu Basir are not authentic.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • al-Ghaybah Nu'mani
  • Abū Baṣīr
  • Wāqfīyyah
  • Mahdavi traditions
  • occulation

مراجع

آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن. (بی‌تا). الذریعة. قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.

ابن‌بابویه، محمد بن علی. (١٤١٣ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر نشر اسلامی.
ــــــــ . (بی‌تا). من لا یحضره الفقیه. تهران: بی‌نا.
ابن‌غضائری، احمد بن حسین. (1422ق). الرجال. به کوشش محمدرضا جلالی. قم: دارالحدیث.
ابن‌‌ندیم، محمد. (بی‌تا). الفهرست. به کوشش رضا تجدد. تهران: بی‌نا.
ابن‌داوود، حسن بن علی. (1383ق). الرجال. تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی. (بی‌تا). معالم العلماء فی فهرست کتب الشیعة. نجف: المطبعة الحیدریة‌.
اردبیلی، محمد بن علی. (1403ق). جامع الروات. قم: مکتبة آیت‌الله مرعشی.
استرآبادی، محمد بن علی.‌ (١٤٢٢ق). منهج المقال. قم: مؤسسة آل‌البیتk.
اشعری، ابوالحسین. (1400ق). مقالات الاسلامیین. آلمان: فرانس شتاینر.
انصاری، حسن. (١٣٩٣ش). کتاب الغیبة ابراهیم‌بن اسحاق الأحمری النهاوندی و متن آن، ضمن پایگاه اینترنتی بررسی‌های تاریخی.
بحرانی، ابن‌میثم. (1417ق). النجاة فی القیامة. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
برقی، احمد بن محمد. (بی‌تا). المحاسن. قم: دارالکتب.
ـــــــ . (1383ش). رجال البرقی (کاظم موسوی میاموی، مصحح). تهران: دانشگاه تهران.
ـــــــ . (1342ق). رجال البرقی. تهران: بی‌نا.
پاکتچی، احمد. (١٣٨٨ش). ابوبصیر. در دانشنامۀ بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
حر عاملی، محمد بن حسن. (١٤١٦ق). وسائل الشیعة. قم: آل‌البیت.
حلی، جعفر بن الحسن. (١٤٠٧ق). المعتبر فی شرح المختصر. قم: سیدالشهداءt.
حلی، حسن بن یوسف. (بی‌تا). خلاصة الاقوال. قم: نشر الفقاهة.
ـــــــ . (۱۳۸۱ق). رجال. نجف: بی‌نا.
حمیری، ابوسعید بن نشوان. (1972م). الحور العین. تحقیق کمال مصطفی. تهران: بی‌نا.
خاتمی، احمد. (1370ش). فرهنگ علم کلام. تهران: انتشارات صبا.
خاتمی، محسن. (1992م). فهارس بحار الانوار. بیروت: بی‌نا.
خالصی، محمدباقر. (1378ش). ده انتقاد و پاسخ پیرامون غیبت امامت امام مهدیZ. قم: نشر اسلامی.
خصیبی، حسین بن حمدان. (١٣٧٧ق). الهدایة الکبری. بیروت: البلاغ.
خویی، ابوالقاسم. (1983م). معجم رجال الحدیث. بیروت: بی‌نا (چاپ افست قم).
درایتی، مصطفی. (1391ش). فهرستگان نسخه‌های خطی ایران. تهران: کتابخانۀ ملی.
شبر، عبدالله. (1424ق). حق الیقین. قم: انوار الهدی.
شبیری زنجانی، محمدجواد. (1385ش). نعمانی و مصادر غیبت. مجلۀ انتظار، شمارۀ ١٨: ۲۰۹ـ۲۲۸.
شبیری زنجانی، موسی. (بی‌تا). حاشیه بر رسالة عدیمة النظیر فی أحوال ابی‌بصیر. میراث حدیث شیعه، دفتر سیزدهم.
شوشتری، محمدتقی. (1410ق). قاموس الرجال. قم: النشر الاسلامی.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم. (1364ش). الملل و النحل (محمد بدران، محقق). قم: الشریف الرضی.
طوسی، محمد بن حسن. (1356ق). الفهرست. به کوشش بحرالعلوم، نجف: بی‌نا.
ـــــــ . (١٤١٧ق). الفهرست. به کوشش جواد القیومی. قم: بی‌نا.
ـــــــ . (١٤١٤ق). الأمالی. قم: دارالثقافه.
ـــــــ . (1425ق). کتاب الغیبة (عبدالله تهرانی، محقق). قم: المعارف الاسلامیة.
ـــــــ . (1381ق). رجال. به کوشش بحرالعلوم. نجف، بی‌نا.
ـــــــ . (1415ق). رجال طوسی. به کوشش جواد قیومی الاصفهانی. قم: بی‌نا.
ـــــــ . (۱۳۹۰ق). تهذیب الاحکام. به کوشش حسن موسوی خرسان. تهران: بی‌نا.
ـــــــ . (۱۴۰۳ق). عدة الاصول. به کوشش محمدمهدی نجف، افست قم.
عاملی، بهاءالدین (1414ق). مشرق الشمسین. مشهد: آستان قدس.
غلامعلی، هدی. (١٣٨٦ش). درآمدی بر غیبت‌نگاری. حدیث اندیشه، شمارۀ 3: ٣٨ـ٥٠.
فایضی، طیبه. 1398ش. نقد و بررسی متنی و سندی احادیث باب پنجم کتاب الغبیبة نعمانی. مطالعات علوم اسلامی، ۱ (1): ۷۸ـ۹۰.
فرجامی، اعظم. (١٣٩٤ش). زیدیه و حدیث امامیه. قم: انتشارات دارالحدیث.
کشی، محمد بن عمر. (1348ق). اختیار معرفة الرجال. به کوشش حسن مصطفوی. مشهد: دانشگاه فردوسی.
کلینی، محمد بن یعقوب. (١٤٠٧ق). الکافی. تهران: دارالکتب السلامیه.
ـــــــ . (1388ق). الکافی. به کوشش علی‌اکبر غفاری. تهران: بی‌نا.
کلباسی، ابوالهدی. (١٤١٩ق). سماء المقال. به کوشش محمد. حسینی قزوینی. قم: مؤسسۀ ولی‌عصرt.
مامقانی، عبدالله. (1349ق). تنقیح المقال. نجف: چاپ سنگی.
مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحار الانوار. بیروت: الوفاء.
ـــــــ . (بی‌تا). حق الیقین. تهران: اسلامیه.
محمدی مازندرانی، بشیر. (1425ق). مسند ابی‌بصیر. قم: دارالحدیث.
مختاری، علیرضا. (1386ش). تحلیلی دربارۀ احادیث غیبت در کتاب الغیبة نعمانی. علوم حدیث، شمارۀ 45: ۱۹۳ـ۲۱۹.
معرفت، محمد. (1397ش). بازشناسی مصادر احادیث کتاب الغیبة نعمانی. مجلۀ شیعه‌پژوهی، 4 (10): ۵ـ۲۶.
معماری، داود. (1377ش). جایگاه و مبانی نقد متن در علوم حدیث. مجلۀ دانشکده الهیات مشهد، شمارۀ 39، ۵۷ـ۷۸.
مفید، محمد بن محمد. (١٣٩٨ق). الرساله العددیه، ضمن الدر المنثور. قم: بی‌نا.
ـــــــ . (1413ق). الفصول المختاره. قم: کنگره شیخ مفید.
موسوی خوانساری، محمدمهدی. (1384ش). رسالة عدیمة النظر فی احوال ابی‌بصیر. میراث حدیث شیعه، شمارۀ ۱۳: ۲۷۵ـ۴۴۶.
نادری، مرتضی. (1391ش). اعتبار و تداول کتاب الغیبة نعمانی. سفینه، ۱۰ (37): ۱۷۵ـ۱۸۷.
نجاشی، احمد بن علی. (1407ق). رجال نجاشی. به کوشش موسی زنجانی. قم: نشر اسلامی.
ـــــــ . (1418ق). رجال نجاشی. به کوشش موسی زنجانی. قم: نشر اسلامی.
نعمانی، محمد بن ابراهیم. (1397ق). الغیبة. تهران: مکتبة الصدوق.
نوبختی، حسین بن موسی. (1404ق). فرق الشیعه. بیروت: ‌دارالأضواء.
نوری، حسین بن محمدتقی. (1382ق). مستدرک الوسائل. تهران: چاپ افست.
References
Aghabozur Tehrani, M. (n.b). Al Zaria men al Tassanif al Shia. Qom: IsmailianInstitute. [In Arabic]
AlamElhadi, A. (2010). Al-Muhaqamwa Al-Musabah message. Mashhad: Islamic Research Foundation. [In Arabic]
Ameli, B. (1993). Al-mashregh Al-shamsi. Mashhad: Astan Quds. [In Arabic]
Ansari, H. (2014). Al-Ghaibah book by Ebrahim ibn Ishaq Al-Ahmari Al-Nahawandi and its text, as well as the website of historical reviews. [In Persian]
Ardabili, M. (1983). Jame Al-Rawat Qom: Ayatullah Marashi School. [In Arabic]
Ashari, A. (1980). Islamic articles. Germany: Franz Steiner.
Bahrani, A. (1996). Al-nejatFel-ghiamah. Qom: Jamal al-Fikr al-Islami. [In Arabic]
Barqi, A. (2004). Al-Rijal al-Barqi (K. Mousavi Miyamvi, revised). Tehran: University of Tehran. [In Arabic]
----------- (1924). Rijal al-Barqi Tehran: No publisher name. [In Arabic]
Barqi, A. (n.b). Al-Mahasen Qom: Darul Kitab. [In Arabic]
Culayni, M. (1987). Al-Kafi Tehran: Darul Kitab al-Salamieh. [In Arabic]
----------- (1388 AH). Al-Kafi By the effort of A. Gaffari Tehran: No publisher name. [In Arabic]
Deraiti M. (2013), catalogers of Iranian manuscripts, Tehran: National Library.[In Persian]
Estrabadi, M. (2001). Manhajalmaghal. Qom: Al-Bait Foundation. [In Arabic]
Farjami, A. (2015). Zaidiyyah and Imamiyyah hadith. Qom: Dar al-Hadith Publishing House. [In Persian]
Fayzi, F. (2018) Textual and documental review of the hadiths of the fifth chapter of the book of Al-GhaibahNomani. Studies in Islamic Sciences, 1 (1), 90-78. [In Persian]
Gholam Ali, M. (2007). An introduction to occultism. Hadith Andisheh, No. 3, 38-50. [In Persian]
Hillī, H. (n.b). KholasehAghval. Qom: Al-Fiqahah Publishing House. [In Arabic]
----------- (1961). men. Najaf: None. [In Arabic]
Hillī, J. (1987). Al-Matbar in the short description. Qom: Seyyed al-Shohadah. [In Arabic]
Himyarī, A. (1972). Al-Hoor Al-Ain Research by Kamal Mustafa. Tehran: No publisher name. [In Arabic]
Hurr Ameli, M. (1995). Al-vasael Al-Shiite. Qom: Al-Al-Bait. [In Arabic]
Ibn Babiwyh, M. (1992). Ma la Yahdrah al-Faqih. Qom: Islamic Publishing House. [In Arabic]
Ibn Babiwyh, M. (n.b). Ma laYahdrah al-Faqih. Tehran: No publisher name. [In Arabic]
Ibn Dawood, h. (1963). Al-rijalTehran: University of Tehran. [In Arabic]
Ibn Ghazaeri, A. (2001). Al-rijal By the effort of M. Jalali . Qom: Dar al-Hadith. [In Arabic]
Ibn Nadim, M. (n.b). Al-fehrest By the effort of R. Tajd d. Tehran: No publisher name. [In Arabic]
IbnshahrAshob, m. (n.b). Maealem al olama in the list of books of Shia. Najaf: Al-Muttaba Al-Haydariyyah.[In Arabic]
Kalbasi, A. (1998). Sama al-Maqal By the effort of M. Hosseini Qazvini Qom: Vali Asr Institute.[In Arabic]
Kashshi, M. (1929). Al ekhtiar Maerefat al-rejal. By the effort of H. Mostafavi, Mashhad: Ferdowsi University. [In Arabic]
Khalisi, M. (1999). Ten criticisms and answers about the absence of the Imamate of Imam Mahdi. Qom: Islamic Publishing House.[In Persian]
Khasibi (1985). Al-Hadaiya Al-Kobra Beirut: Al-Balagh. [In Arabic]
Khatami, A. (1991). The culture of rhetoric. Tehran: Saba Publications.[In Persian]
Khatami, M. (1992). Fahars Bihar Al Anwar. Beirut: No publisher name.[In Arabic]
Khoei, A. (1983). The dictionary of Rijal al-Hadith. Beirut: No publisher name (Qom offset printing). [In Arabic]
----------- (1997). The dictionary of Rijal al-Hadith. Qom: Al-Nashar al-Islami. [In Arabic]
Majlesi, M. (1983). Bihar Al-Anwar Beirut: Al-Wafa. [In Arabic]
----------- (n.b). Al haghalyaghin. Tehran: Islamia. [In Persian]
Mamaqani, A. (1930). Tanghihalmaghal. Najaf: Lithograph. [In Arabic]
Ma'rifat, M. (2017 AD). Recognizing the sources of hadiths in Al-GhaibahNomani's book. Journal of Shia Studies 4 (10). [In Persian]
Memari, d. (1998). The position and basics of text criticism in hadith sciences. Mashhad Faculty of Theology Magazine, No. 39, 57-78.[In Persian]
Mohammadi Mazandarani, b. (1425 AH). Masnad Abi Basir. Qom: Dar al-Hadith. [In Persian]
Mokhtari, A. (2016). An analysis of the hadiths of occultation in the book Al-GhaibahNomani. Hadith Sciences, No. 45, 219-193.
Mousavi Khansari, M. (2014). Adimah al-Nazir's message in Abi Basir's condition. Shia Hadith Heritage, No. 13, 446-275. [In Arabic]
Mufid, M. (1978). Al-Rasalah al-Addadiah, in Al-Dar Al-Manthur. Qom: No publisher name. [In Arabic]
----------- (1992). Al-Fusul al-Mukhtarah. Qom: Sheikh Mufid Congress. [In Arabic]
Naderi, M. (2013). The validity and circulation of Al-GhaibahNomani's book. Safina, 10 (37), 175-187.[In Persian]
Najashi, A. (1987). Rijal Najashi By the effort of M. Zanjani Qom: Islamic Publishing House. [In Arabic]
----------- (1997). Rijal Najashi By the effort of M. Zanjani Qom: Islamic Publishing House. [In Arabic]
Nobakhti, H. (1984). Farq al-Shia Beirut: Dar al-Awtah. [In Arabic]
Nouri, H. (1962). Mustardak al-Wasail. Tehran: Offset printing. [In Arabic]
Numani, M. (1977). AL-gheibah. Tehran: Al-Sadouq School. [In Arabic]
Pakatchi, A. (2009). Abu Basir In the great Islamic encyclopedia. Tehran: The Center of the Great Islamic Encyclopaedia.[In Persian]
Shahrashtani, M. (1986). Al-Mallal and Al-Nihal (M. Badran, researcher). Qom: Al-Sharif al-Razi. [In Arabic]
Shobiri Zanjani, M. (2016). Nomani and sources of occultation. Attariz Magazine, No. 18, 209-228. [In Persian]
Shobiri Zanjani, M. (n.b). Margins on the message of Adima al-Nazir in the conditions of Abi Basir. Heritage of Shia Hadith, Book 13. [In Arabic]
Shubbar, A. (2003). Al-hagh Al-yaghin. Qom: Anwar Al-Hadi. [In Arabic]
Shushtari, M. (1990). Qamus al-Rijal. Qom: Al-Nashar al-Islami.
Tusi, M. (1937). al-Fihrist. By the efforts of Bahrul Uloom, Najaf: No publisher name. [In Arabic]
----------- (1996). al-Fihrist. By the effort of J. Al-Qayoumi Qom: No publisher name. [In Arabic]
----------- (1993). Al-Amali Qom: Dar al-Thaqafa. [In Arabic]
----------- (2004). Kitab al-Ghaibah (A. Tehrani, researcher). Qom: Islamic Encyclopaedias. [In Arabic]
----------- (1961). Al-Rijal. By the efforts of Bahrul Uloom. Najaf, No publisher name. [In Arabic]
----------- (1994). Alrij al-Toosi By the effort of J. Qayyumi al-Isfahani. Qom: No publisher name. [In Arabic]
----------- (1970). Altahzib Al-ahkam. By the effort of H. Mousavi Khorsan. Tehran: No publisher name. [In Arabic]
----------- (1983). Al-edaah Alvosul By the effort of M. Najaf, Qom offset. [In Arabic]

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار