بازکاوی و تحلیل ارزش‌گذاریِ منفردات روایی در نظر و کاربرد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه حضرت معصومه، قم، ایران

چکیده

شمار زیادی از روایات در موضوعات مختلف احکام و عقاید، تنها با یک سلسله سند و توسط یک راوی نقل شده‌اند که در میان اصطلاحات حدیثی نام منفرد را به خود اختصاص داده‌اند؛ گرچه غالباً در مقام نظر گفته می‌شود که انفراد در نقل از موجبات طرد روایت نیست، برخی نیز آن را نشانۀ توهم و ضعف راوی دانسته و در مواضع متعدد روایات به‌سبب منفرد بودنشان خدشه‌دار تلقی شده‌اند. این پژوهش با روشی توصیفی‌تحلیلی درصدد است تا با بررسی موردی بسیاری از روایات منفردِ مردود خوانده شده، اعتبار روایات منفرد و شرایط قبول یا عدم قبول آن‌ها را به دست آورد. پژوهش‌ها نشان از آن دارد که روایاتِ منفردِ مردود همواره با سایر قراین ضعف، به‌خصوص تضعیف راوی و مخالفت با مشهور همراه است. گاه نیز به‌رغم وثاقت راوی، زاویه داشتن معیارهای گزینش و نقل روایت توسط راوی با دیگران موجبات طرد روایات منفرد او را فراهم آورده است. عام‌البلوی بودن (مسئلۀ مبتلابه همگانی) نیز اگر با تفرد در نقل همراه شود، روایت را در مظان اتهام و تردید قرار خواهد داد و  نباید دور از نظر داشت که این عامل هنگام معارضه با رأی مخالفان از اسباب طرد منفردات به شمار رفته و می‌توان گفت که آگاهی از عوامل دخیل در عدم امکان انتشار گستردۀ برخی روایات موجب شده که بر بسیاری از روایات منفرد عام‌البلوی خدشه وارد نشود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A review and analysis of the evaluation of Munfarid traditions in theory and practice

نویسنده [English]

  • Fatemeh Zhian
Assistant Professor of Department of Quran Science and Hadith. Hazrat-e Maʼsoumeh University. Qom. Iran
چکیده [English]

Introduction
A large number of traditions on various issues such as religious rules and beliefs have been narrated only from one chain of transmission and by a single transmitter, which are referred to as Munfarid in Hadith terminology. This type of tradition is so important that some consider it useful to discuss the reliability and unreliability of transmitters when the transmitter in question has transmitted one or more Munfarid tradition(s). Although it is often assumed in theory that a single tradition may not cause the rejection of a tradition, a group of scholars consider this a sign of illusion and weakness of the transmitter and in many cases such traditions are regarded as defective because of having a single transmitter. A case study of many rejected Munfarid traditions can determine the authenticity of the Hadiths narrated by a single transmitter and the conditions for their acceptance or non-acceptance. Thus, this research seeks to clarify the authenticity of Munfarid traditions and their relationship with the character and state of the single transmitter.
Materials and methods
This research used a descriptive-analytical method and by a case study of many rejected Munfarid traditions, it discovered their authenticity and the conditions for their acceptance or non-acceptance.
Results and findings
Although it may seem that weakness of transmitters along with tafarrud in tradition can reject a Hadith, one cannot claim that Munfarid Hadiths transmitted by weak transmitters are always rejected; nor can it be claimed that Munfarid Hadiths transmitted by reliable transmitters are always accepted; sometimes the evidence of authenticity might be stronger than assuming a single or weak transmitter, while a reliable Hadith might be in conflict with the certain evidence or consensus of experts. It is often said that if a weak transmitter is not the sole one in tradition, his tradition will be acceptable; however, what is accepted in these cases actually results from other characteristics of the tradition (such as being narrated through reliable transmitters or the fame and multiplicity of traditions) which lead to its acceptability; therefore, it can be argued that if a group of weak transmitters transmit a single tradition, though it will not be Munfarid anymore, it will not have the requirements of a Hadith unless other evidence such as successive transmission or tadafur accompany that. Although the rejection of Mutafarridāt is not specific to traditions that always have contradictory evidence, the conflict between Munfarid and commonly transmitted Hadiths is the most important factor that causes the rejection of these Hadiths; if the transmitter is the most reliable of all reliable transmitters but his sole tradition is accompanied with the opposition of the companions or it is in conflict with the common transmission, it will be rejected; it seems that the dissemination of traditions in the context of the Islamic community and especially among Shia, solely reflects the evidence for authenticity and transmitters of Muslim Hadiths and Hadith scholars weigh and evaluate the traditions transmitted from the transmitters with the hadiths disseminated throughout the community. A case that may lead to the non-acceptance of Mutefarrid traditions is when such a Hadith states a ruling on a widespread situation (‘Am al-Balwā). There are numerous cases where such traditions are rejected because of having a single transmitter and it can be argued that there is no controversy over the non-acceptance of Munfarid Hadiths concerning the widespread situations and the statement attributed to 'Allāme Ḥillī is not right; however, it is noteworthy that the vast majority of such cases are used for argumentation and rejection of the evidence of the opponents. The reason for this can be found in the knowledge of scholars of many factors that made the widespread transmission and dissemination of Shia traditions impossible; among other things are Taqīyyah, impact of unfavorable factors on the fields of Hadith and cautious treatment and considerations of the religious elders in communicating with their students, common understanding of community, etc.; while such restrictions did not and do not exist for Sunni traditions.
Conclusion
Studies show that rejected Munfarid traditions are always accompanied with other evidence of weakness, particularly the weakness of the transmitter and opposition to the generally received tradition. Sometimes, despite the reliability of the transmitter, different standards of selection and tradition by the transmitter and others have led to the rejection of Munfarid traditions. If a widespread situation (that affects all) is accompanied with tafarrud in tradition, it will place the tradition under suspicion and doubt and, not to mention that, when this factor contradicts the opponents’ opinion can lead to the rejection of Munfarids and it can be argued that knowledge of the factors involved in the impossibility of the widespread dissemination of some traditions has caused many Munfarid traditions characterized by widespread situation not to be affected.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mutefarrid
  • Munfarid
  • authenticity of traditions
  • rejected traditions
  • widespread situation (‘Am al-Balwā)
ابن‌حجر، شهاب‌الدین احمد بن علی. (1390ق). لسان المیزان. بیروت: موسسه اعلمی.
ابن‌داود حلی، حسن بن علی. (1383ق). رجال ابن‌داود. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ابن‌غضائری، احمد بن حسین. (1364ش). رجال ابن‌غضائری. قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
اعرجی کاظمی، سید محسن بن حسن. (1415ق). عدة الرجال. قم: مؤسسة الهدایة لاحیاء التراث.
امین، محسن. (بی‌تا). کشف الارتیاب فی أتباع محمد بن عبدالوهاب. قم: دارالکتاب الاسلامی.
بحرانی، یوسف. (بی‌تا). الحدائق الناضرة. قم: جامعۀ مدرسین.
بروجردی، سید علی‌اصغر.(1410ق). طرائف المقال. قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی.
بهبهانی، محمدباقر. (1334ش). الفوائد الرجالیة رسالة فی علم الرجال. انتشارات دانشگاه امام صادقt.
ــــــ . (بی‌تا). مصابیح الظلام. مؤسسۀ علامه بهبهانی.
بهبودی، محمدباقر. (1362ش). معرفة الحدیث و تاریخ نشره و ثقافته عند الشیعة الامامیة. مرکز انتشـارات علمـی و فرهنگـی.
بیهقی، احمد بن حسین. (بی‌تا). معرفة السنن و الآثار. بیروت: دارالکتب العلمیه.
جدیدی‌نژاد، محمدرضا. (1424ق ). معجم مصطلحات الرجال و الدرایة. قم: دارالحدیث.
حسینی شیرازی، سیدصادق. (1391ش). «مفهوم‌شناسی توثیق و تضعیف». پژوهه‌های فقهی تا اجتهاد، پیش‌شمارۀ 5، ۱۹۶ـ۲۱۷.
خویی، ابوالقاسم. (1410ق). معجم رجال الحدیث. قم: مرکز نشر آثار شیعه‏.
راغب، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات فی غریب القرآن. بیروت: دارالقلم.
رافعی، عبدالکریم بن محمد. (بی‌تا). فتح العزیز. بیروت: دارالفکر.
ربانی، محمدحسن. (1397ش). دانش درایة الحدیث. مشهد: آستان قدس رضوی.
رعینی، محمد بن محمد معروف به الحطاب. (1416ق). مواهب الجلیل الخطاب. بیروت: دارالکتب العلمیة.
رفعت، محسن. (1398ش). «نقد و بررسی روایت انگاره‌ها و گزاره‌های متفرد عاشورایی در تذکرة الشهداء میرزا حبیب شریف کاشانی». حدیث حوزه، شمارۀ 19: ۶۱ـ۹۳.
ژیان، فاطمه. (1395ش). پژوهشی در معیارهای جرح و تعدیل اصول ثانویه رجالی. قم: انتشارات دانشگاه حضرت معصومهu.
سبحانی، جعفر. (بی‌تا[الف]). اصول الحدیث وأحکامه فی علم الدّرایة. بی‌جا: دارالتراث العربی.
ــــــ . (بی‌تا[ب]). الاعتصام بالکتاب و السنة. قم: مؤسسه امام صادقt.
سیدمرتضی، علی بن الحسین. (1417ق). الناصریات. بی‌جا: مؤسسة الهدی.
ــــــ. (1422ق). زواج المتعة. بیروت: دارالسیرة.
ــــــ. (1415ق). الانتصار. قم: جامعۀ مدرسین.
سیفی مازندرانی، علی‌اکبر. (بی‌تا). مقیاس الرواة فی کلیات علم الرجال. قم: جامعۀ مدرسین.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر. (بی‌تا). تدریب الراوی فی شرح النواوی. بیروت: دارالفکر.
شانه‌چی، کاظم. (1396ش). درایة الحدیث. قم: جامعۀ مدرسین.
شهیدثانی، زین الدین بن علی. (1408ق). الرعایة فی علم الدرایة. قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی.
شوشتری، محمدتقی. (1419ق). قاموس الرجال. قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
صدر، سید حسن. (1354ق). نهایة الدرایة. انتشارات مشعر.
طرابلسی، عبدالعزیز بن براج. (1406ق). المهذب. قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
طوسی، محمد بن حسن. (1420ق). الخلاف. قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
ــــــ . (1381ق). الرجال، نجف: انتشارات حیدریه.
ــــــ . (بی‌تا).  الفهرست. نجف: مکتبة المرتضویه.
ــــــ . (1400ق). النهایة. بیروت: دارالکتب العربی.
ــــــ . (1365ش). تهذیب الاحکام. تهران: دارالکتب العلمیه.
ــــــ . (1417ق). عدة الاصول. قم: ستاره.
عبدالرزاق، ماهر منصور. (۱۴۲۳ق). الحدیث الضعیف أسبابه و أحکامه. مصر: دارالیقین.
عتر، نورالدین. (۱۴۰۱ق). منهج النقد فی علوم الحدیث. دمشق - سوریه: دارالفکر.
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1364ش). المعتبر. قم: مؤسسة سید الشهداء.
ــــــ . (1414ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسة آل البیتk.
ــــــ . (1411ق). خلاصة الاقوال. قم: دارالذخایر.
ــــــ . (1413ق). مختلف الشیعة. قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
ــــــ . (1415ق). منتهی المطلب. مشهد: مجتمع بحوث اسلامی.
ــــــ .(بی‌تا). نهایة الوصول إلی علم الأصول. مؤسسۀ امام صادقt.
کشی، محمد بن عمر. (1348ش). رجال کشی. مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1387ش). الکافی. قم: دارالحدیث.
مامقانی، عبدالله. (بی‌تا). تنقیح المقال. اصفهان: چاپخانۀ مرتضویه.
ــــــ . (1385ش). مقباس الهدایة. قم: دلیل ما.
محقق حلی، جعفر بن حسن. (1413ق). الرسائل التسع. قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
ــــــ . (1407ق). المعتبر فی شرح المختصر. قم: مؤسسة سید الشهداء.
مرتضوی، سید ضیاء. (1398ش). «سیدمرتضی و عدم حجیت خبر واحد در مسائل عام‌البلوی». کنگرۀ بین‌المللی بزرگداشت هزارۀ سید مرتضی علم‌الهدی، دوره.
معارف، مجید، و خان‌بابا، مژگان. (1394ش). «بررسی و نقد متفردات کتاب سلیم بن قیس الهلالی». علوم حدیث، شمارۀ 76: ۷۱ـ۹۲
منتظری، حسین. (1416ق). البدر الزاهر فی صلاة الجمعة و المسافر. قم: کتابخانۀ منتظری.
موسوی زنجانی، میرزا ابوطالب محمد (بی‌تا). الکفایة فی علم الدرایة. بی‌‌جا: بی‌نا.
میرداماد، محمدباقر. (1405ق). الرواشح السماویة. قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی.
نجاشی، احمد بن علی. (1407ق). رجال نجاشی. قم: جامعۀ مدرسین.
نووی، محیی‌الدین. (بی‌تا). المجموع. بی‌جا: دارالفکر.
هاشمی شاهرودی، محمود و همکاران. (1387ش). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیتk. قم: مؤسسۀ دائرة‌المعارف فقه اسلامى.
وحید بهبهانی، محمدباقر. (بی‌تا). الفوائد الرجالیه. مشهد: آستان قدس رضوی.
ــــــ . (1334ش). مصابیح الظلام فی شرح مفاتیح الشرایع. مؤسسۀ علامه وحید بهبهانی.
Refrences
Abbdul Razzaq, M. (2002). The weak hadeeth is reasons and rulings. Egypt: Dar El-Yekin. [In Arabic]
Amin, M. (No date). Kashf Al-eretiyab . Qom: Al-Ismaili. [In Arabic]
Arji Kazemi, S. (1994). Eddat al-rejal. Qom: Al-Hadaiyah. [In Arabic]
Bahrani, Y. (no date). Al-Hadaeqh Al-Nazerah. Qom: Jameh Modaresin. [In Arabic]
Bayhaghi, A. (no date). Marefat Al-Sunan. Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya. [In Arabic]
Behbahani, M. (1955). Favaed Al-Rejallieh. Tehran: Imam Sadegh University. [In Arabic]
------------. (no date). Masabih Al-Zallam. Allameh Behbahani. [In Arabic]
Behbodi, M. (1983). Maerefat Al- hadith. Scientific and cultural center. [In Arabic]
Boroujerdi,A. (1989). Al-Favaed. Qom: Marashi. [In Arabic]
'Etr, N. (1980). The method of criticism in the sciences of hadith. Damascus - Syria: Dar al-Fikr. [In Arabic]
Hashemi Shahroudi, M. (2017). The culture of jurisprudence according to the religion of Ahl al-Bayt (no date). Qom: Institute of Islamic Jurisprudence Encyclopedia. [In Persian]
Ḥilli, H. (1348). Mountahal Al-matlab. Mashhad: Mashhad University Press. [In Arabic]
Ḥilli, H. (1985). Al-Moutabar. Qom: Seyyed al-Shohada Institute. [In Arabic]
Ḥilli, H. (1990).Khlaswh. Qom: Dar al-Zakhair. [In Arabic]
Ḥilli, H. (1992). Mokhtalef Al- Shia. Qom: Islamic Publishing Institute. [In Arabic]
Ḥilli, H. (1993). Tazkereh Al-Foughaha. Qom: Al-Al-Bait Institute (AS). [In Arabic]
Ḥilli, J.  (1986). Al-Moutbar. Qom: Seyyed Al-Shohada Institute. [In Arabic]
Ḥilli, J. (2023 AH). Al Rasaiel. Qom: Ayatullah Murashi Najafi Library. [In Arabic]
Hosseini Shirazi, S. (2013). The concept of validation and weakening. Ta Ijtihad magazine, No. 5. [In Persian]
Ibn Dawood Hilli. H. (2023). Rijal Ibn Dawood .Tehran: Tehran University Press. [In Arabic]
Ibn Ghazaeri, A. (1945). Rijal Ibn Ghazaeri. Qom: Ismailian Institute. [In Arabic]
Ibn Hajar, Sh. (1970). Lesan Al-Mizan.Beirut: AL-ALAMI. [In Arabic]
Jadidi nejad, M. (2003). Al-Rajal and al-Daraiya terminology dictionary. Qom: Dar al-Hadith. [In Arabic]
Jian, F. (2016). A research on the criteria of injury and adjustment of the secondary principles of majesty. Qom: Hazrat Masoumeh University Publications. [In Persian]
Khoei, A. (1989). The dictionary of Rijal al-Hadith. Qom: Works publishing center. [In Arabic]
Kouleini, M. (2017). Al-Kafi. Qom: Dar al-Hadith. [In Arabic]
Maarif, M; Khan Baba, M. (2014). "Examining and criticizing the details of the book of Salim ibn Qais al-Helali". Science of Hadith. 76(20). [In Persian]
Mamaqani, A. (no date). Tanghih Al-Maghal. Isfahan: Mortazaviyah. [In Arabic]
Mamqani, A. (2006). Muqhbas Al-Hedayah. Qom: Dalil Ma. [In Arabic]
Mirdamad, M. (2026). The Heavenly Spirits. Qom: Ayatullah Marashi Library. [In Arabic]
Montazeri, H. (2037). Al-Badr al-Zahr in Friday prayers and al-Masfar. Qom: Montazeri Library. [In Arabic]
Mortazavi, Z. (2018). "Sayyid Morteza and the lack of authenticity of single news in Aam al-Balawi issues". Syed Morteza Congress.n1. [In Persian]
Mousavi Zanjani, A. (no date).  Al-kefaeh. No printing. [In Arabic]
Najashi, A. (2028). Al-Rijal Najashi .Qom: jameh modaresin. [In Arabic]
Novi, M. (no date).Al_majou. Dar al-Fekr. [In Arabic]
Rabbani, M. (2017). The knowledge of hadith. Mashhad: Astan Quds Razavi. [In Persian]
Raeini, M. (1920). Mavaheb Al-Jalil . Beirut: Daral Kitab. [In Arabic]
Rafei, A. (no date). Fath Al- Aziz. Beirut: Dar al-Fekr. [In Arabic]
Ragheb, H. (1991). Mofradat. Beirut: Dar al-Qalam. [In Arabic]
Rifat, M. (2018). "Criticism and analysis of Aha's narrative and statements of Ashura in Tazkira al-Shahada". Hadith Hoza magazine, No. 19. [In Persian]
Sadr, H. (1935). Nahaet Al-Daraiya. Mashaar Publications. [In Arabic]
Seifi Mazandarani, A. (no date). Meghas Al-Rouvat. Qom: Society of teachers. [In Arabic]
Shahid Thani, Z. (1998). Al-Ra'iyyah. Qom: Ayatullah Marashi Library. [In Arabic]
Shane Chi, K. (2016). Darayat Al-Hadith. Qom: Society of teachers. [In Arabic]
Shoushtari, M. (1998). Ghamos Al-Rejal. Qom: Islamic Publishing Institute. [In Arabic]
Sobhani, J. (no date). Al-etesam. Qom: Heritage. [In Arabic]
Suyuti, A. (no date).  Tadib Al-Ravi. Beirut: Dar al-Fekr. [In Arabic]
Syed Morteza, A. (1994). Al-Enteasar. Qom: Society of teachers. [In Arabic]
Syed Morteza, A. (2001). Zawaj Al-Mutteh. Beirut: Dar al-Sirah. [In Arabic]
Trablisi, A. (1985). Al-Mouhazab. Qom: Islamic Publishing Institute. [In Arabic]
Tusi, M. (1961). Al-Rajal, Najaf: Heydarieh Publications. [In Arabic]
Tusi, M. (1996) Edah Al-Ousoll. Qom: Star. [In Arabic]
Tusi, M. (1999). Al-Khalaf. Qom: Islamic Publishing Institute. [In Arabic]
Tusi, M. (2002). Tazib Al-Ahkam. Tehran: Dar al-Ketab Al-Alamiya. [In Arabic]
Tusi, M. (2021).Al-Nahaah. Beirut : Dar al-Kitab al-Arabi. [In Arabic]
Tusi, M. (no date). Al-Fehrest. Najaf: Al-Mortazawiyya School. [In Arabic]
Vahid Behbahani, M. (1955). Masabih Al-Zilam, Allameh Vahid Behbahani Institute. [In Arabic]
Vahid Behbahani, M. (no date). Favawd Al_rejalieh. Mashhad: Astan Quds Razavi. [In Arabic]