خاستگاه تاریخی‌جغرافیایی روایات نهی از شرکت در قتال بین مسلمانان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ دکتری، گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

چکیده

 در منابع روایی سه قرن نخست اهل‌سنت، روایاتی دربارۀ نهی از شرکت در قتال بین مسلمانان با طرق متعدد و متون مختلف نقل شده‌ است. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوا و شیوه‌های مختلف تاریخ‌گذاری احادیث (یافتن در کهن‌ترین منبع، تحلیل سندی، تحلیل سندی-متنی)، خاستگاه تاریخی و جغرافیایی و سیر تطور تدریجی این روایات تبیین می‌شود. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که این روایات ابتدا توسط ابوبکره صحابی (م ۵0ـ۵2)، یکی از مراجع این روایات و تنها حلقۀ مشترک آن در طبقۀ صحابه در بصره ساخته و نقل شده است. انگیزۀ وی که از کناره‌گیران در جنگ جمل بود، توجیه کار خود بوده و روایت را بین سال‌های 3۶ (وقوع جنگ جمل) تا ۵2 قمری جعل کرده است. سپس در طبقۀ بعد توسط حسن بصری (م 110) اولین حلقۀ مشترک فرعی به‌صورت گسترده نشر یافته است. دو مرجع دیگر این روایات، ابوموسی اشعری (م ۴9ـ۵3) و انس ‌بن مالک (م 90ـ93) هستند که به‌احتمال زیاد، راوی یا قائل این روایات نبوده‌اند و روایت به آن‌ها نسبت داده شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The historical-geographical origin of the tradition of the prohibiting of participating in fight between two groups of Muslims

نویسندگان [English]

  • Marjan Shiri MohammadAbadi 1
  • Nosrat Nilsaz 2
1 Ph.D in Qurʾān and Hadith Sciences, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
2 Associate Professor of Quran and Hadith Sciences, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran, (Corresponding Author)
چکیده [English]

Introduction
From the 19th century onwards dominating the historical approach in the western researches that western scholars use the hadiths as a source for reconstructing the history of early Islam. In the historical approach hadiths, whether genuine or fabricated, contain valuable information about the political, cultural and social conditions of the date and place of their origin. Orientalists developed and used different methods for the purpose of dating which have been modified over the time through critical examination. One of the traditions it’s dating can give us important information about the time and the place of its origin is the tradition of the prohibiting of participating in fight between two groups of Muslims. Considering the hard civil wars in early Islam, dating this hadiths is of great importance.
Materials and Methods
 In this article using content analysis and different methods of dating traditions (first appearance in the sources, content analysis, Isnad analysis and Isnad-matn analysis), the historical and geographical origins and the gradual evolution of the tradition of the prohibiting of participating in fight between two groups of Muslims are specified. To do so, first, all various isnads and different texts of this tradition were collected from the traditional sources of the first three centuries of Islam, then using the content analysis method, the categories, subcategories and codes of different versions are determined and presented in a table. In the next step, using dating on the basis of the first appearance in the sources, the earliest source of this tradition is determined, and using the information of the content analysis table, the characteristics of this tradition in other sources are also mentioned in chronological order to determine the relation between the sources and to show how different version of this tradition appeared in the sources. Then, by drawing a diagram of the various isnads of this tradition, the common links and partial common links have been identified and dated based on the Isnad analysis method. In the last stage using the content analysis table and comparing it with Isnad analysis information, the original version of each common link and partial common link has been reconstructed and the person or persons responsible for the changes in different versions has/ have been determined. Then by analyzing and examining this information, the time and the place of this tradition and it’s forger or the speaker is identified.
Results and findings
The dating of the tradition of the prohibiting of participating in fight between two groups of  Muslims showed that this hadith  has been transmitted with 38 texts and 62 Isnad in 14 Sunni sources, in the first three centuries, and its transmitters are three companions, Abū Bark, Abū Mūsā Ash ͨ arī and Anas Ibn Mālik. These traditions are not found in the existing Shia sources from the first three centuries, but in some sources after the third century, they have been transmitted. The earliest Shia sources of this tradition is ͨIlal al-Sharāʾi ͨ which transmitted it through this chain of transmission:  from Abu al-Jauzā ʾ from Ḥusiyn ibn  ͨAlwān from  ͨAmr ibn Khālid from Ziyd ibn  ͨAlī from his forefathers (as). This Isnad is weak, and according to the Sunni transmitters of this tradition, it is most likely has been transferred from Sunni sources to Shia sources. The oldest Sunni source of this tradition is Jāmi ͨ  of  Ma ͨ mar ibn Rāshid (d.150-154 AD), which has only one version from Abū Bakra. For the first time, three quarters of a century later, in Ibn Abi-Shaybah's Muṣannaf (d. 235 AD), a version from Abū Mūsā was quoted, and almost 40 years later, in Ibn Mājah's Sunan (d. 273-275 AD), a version from Anas Ibn Mālik was quoted. But Abū Bakra (d. 50-52 AD) is only common link of this tradition in the category of the Companions. Therefore, the oldest version of this tradition, that is, the vesion of Abū Bakra, existed in Basra in the first half of the first century. The first partial common link after him is Ḥassan al-Basrī (d. 110 AD). But in the traditions attributed to Abū Mūsā Ash ͨ arī, Ḥassan is the common link. As a result, the version attributed to Abū Mūsā existed in Basra at least before 110 AD. Since Ḥasan is the oldest partial common link of Abū Bakra's versions and the common link of Abū Mūsā's versions, he has played the main role in the transmission and dissemination of these traditions. Only one vrsion of Anas Ibn Mālik has been transmited, therefore, based on its earliest source, Ibn Mājah's Sunan, it can be said that this version disseminated at least in the last quarter of the third century.
Conclusion
Considering the contradiction between the tradition of the prohibiting of participation in fight between two groups of Muslims with the Quran 49: 9, which commands to help the oppressed and fight against the oppressor regarding the conflict between Muslims, and according to the prophecy of the Prophet (pbuh) that  ͨAmmār Yāsir  will be killed by the transgressor group«الفئة الباغیة» , this tradition is fabricated. Most likely it was forged by Abū Bakra, whose motive for this fabricating could be defending him against those who blamed him for withdrawing from the Battle of Jamal. The fake attribution of this hadith by a person or persons to him is unlikely, considering that he is not a prominent and famous person among Prophet’s companions. Based on the date of Abū Bakra’s death, his tradition existed in Basra before 50 to 52 AD and the time of this forgery  might be between 36 AD ( the date of the Battle of Jamal) and 52 AD.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the tradition of the prohibiting of participating in fight between two groups of Muslims
  • dating
  • earliest source
  • common Link
  • Isnad-matn analysis
قرآن کریم.
ابن‌حنبل، احمد. (بی‌تا). المسند. بیروت: دار صادر.
ابن‌حنبل، احمد. (1۴1۶ق). المسند. تحقیق عامر غضبان و همکاران. بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن‌طاووس، سید علی ‌بن موسی. (1399ق). الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف. قم: خیام.
ابن‌عدی، عبدالله. (1۴09ق). الکامل فی الضعفاء الرجال. تحقیق یحیى مختار. چ۳. بیروت: دارالفکر.
ابن‌ماجه، محمد بن یزید. (بی‌تا). سنن. تحقیق محمدفؤاد عبدالباقی. بیروت: دارالفکر.
ابن‌ماجه، محمد بن یزید. (1۴18ق). سنن. تحیقق بشار عواد. بیروت: دارالجیل.
اتسلندر، پیتر. (1371ش). روش‌های تجربی تحقیق اجتماعی. ترجمۀ بیژن کاظم‌زاده. تهران: انتشارات قدس.
انصاری، مرتضی. (1۴19ق). فرائد الأصول. قم: مجمع الفکر الإسلامی.
باردن، لورنس. (137۵ش). تحلیل محتوا. ترجمۀ ملیحه آشتیانی و محمد یمنی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
تیجانی، محمد. (1۴27ق). فسألوا اهل الذکر. قم: مرکز الأبحاث العقائدیة.
خوئی، ابوالقاسم. (1۴13ق). معجم الرجال. چ۵. بی‌جا: بی‌نا.
رحمان‌ستایش، محمدکاظم، و ریعان، معصومه. (139۵ش). تاریخ‌گذاری روایت «اذا کانت...امورکم الی نساءکم فبطن الارض خیر من ظهرها» بر مبنای تحلیل اسناد و متن. علوم حدیث، شمارۀ 81، ۲۵ـ۵۰.
ریعان، معصومه، و رحمان‌ستایش، محمدکاظم. (139۴ش). تاریخ‌گذاری حدیث «لن یفلح قوم ولوا امرهم امرأة» براساس روش تحلیل متن و اسناد. علوم حدیث، شمارۀ 7۵، 20ـ۴۲.
شاه‌پسند، الهه، و ثنایی، حمیدرضا. (1398ش). تاریخ‌گذاری حدیث «مرگ جاهلی» در متون امامیه. علوم حدیث، شمارۀ 92، 78ـ111.
شیری محمدآبادی، مرجان، نیل‌ساز، نصرت، قاضی‌زاده، کاظم، و غروی نایینی، نهله. (1399ش). تاریخ‌گذاری روایات حاکی از دعای پیامبر2 برای شماتت‌شدگان توسط ایشان در جوامع حدیثی اهل‌سنت. تحقیقات علوم قرآن و حدیث، 17(3)، 75ـ118.
شیری محمدآبادی، مرجان، و نیل‌ساز، نصرت. (1399ش). واکاوی قواعد مشترک در شیوه‌های نقد حدیث مسلمانان و روش‌های تاریخ‌گذاری روایات خاورشناسان. مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، 2۶(۶7)، 251ـ282.
شیری محمدآبادی، مرجان، و نیل‌ساز، نصرت. (1۴01ش). تاریخ‌گذاری روایات آغاز نزول وحی بر پیامبر اسلام2 در جوامع روایی اهل‌سنت. مطالعات قرآن و حدیث، 1۵(2)، 147ـ177.
صدوق، محمد بن علی. (138۶ش). علل الشرائع. تحقیق محمدصادق بحرالعلوم. نجف: منشورات المکتبة الحیدریة.
طبری، محمد بن‌ جریر. (بی‌تا). تاریخ الامم والملوک. بیروت: مؤسسة الأعلمی ‌للمطبوعات.
طوسی، محمد بن حسن. (13۶۵ش). تهذیب الاحکام. تحقیق حسن موسوی. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
طوسی،محمد بن حسن. (1۴1۵ق). رجال الطوسی. تحقیق جواد قیومی. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
فقهی‌زاده، عبدالهادی، و شفیعی، سعید. تاریخ‌گذاری حدیث «علیکم بسنّتی وسنّة الخلفاء الراشدین» (روش تاریخ‌گذاری سند-متن). حدیث‌پژوهی، 7(1۴)، 7ـ32.
قمی، محمدطاهر. (1۴18ق). الأربعین. تحقیق سید مهدی رجایی. تهران: امیر.
مجلسی، محمدباقر. (1399ق). مرآة العقول فی شرح اخبار آل‌الرسول. تحقیق سیدجعفر حسینی. تهران: دارالکتب الأسلامیة.
مزّی، جمال‌الدین. (1۴0۶ق). تهذیب الکمال. تحقیق بشار عواد. بیروت: مؤسسة الرسالة.
موتسکی، هارالد. (139۴الف). ارزیابی تاریخ‌گذاری احادیث. تاریخ‌گذاری حدیث؛ روش‌ها و نمونه‌ها. به‌کوشش سید علی آقایی. تهران: حکمت.
موتسکی، هارالد. (139۴ب). مطالعات حدیثی به‌ کجا می‌رود؟. تاریخ‌گذاری حدیث؛ روش‌ها و نمونه‌ها. به‌کوشش سید علی آقایی. تهران: حکمت.
ینبل، خوتیر. (138۶ش). جامعۀ نخستین اسلامی: درآمدی به اصطلاح‌شناسی حدیثی خوتیر ینبل. ترجمۀ سید علی آقایی. سیره‌پژوهی در غرب. به کوشش مرتضی کریمی‌نیا. تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
ینبل، خوتیر. (139۴ش). بازنگری برخی اصطلاحات حدیثی. تاریخ‌گذاری حدیث؛ روش‌ها و نمونه‌ها. به کوشش سید علی آقایی. تهران: حکمت.
References
The Holy Qurʾān.
Anṣārī, M. (1998). Farāʾid al-Auṣūl. Qum: Majma ͨal-Fikr al-Islāmī. [In Arabic].
Atslandr, P. (1992). Rawishhāy Tajrubī Tahqīq Ijtimāʿaī. Transl. by: Kāẓim Zādih B. Tehrān: Intishārāt Āstān Quds. [In Persian].
Bardin, Laurence. (1996). Content Analysis. Transl. by: Āshtīānī, M and Yamanī, M. Tehrān: Intishārāt Shahid Beheshti University. [In Persian].
Faghhizad, AH and shafiei, S. (2015). “Chronicling the Hadith âHold to My Tradition and the Tradition of the Righteous Caliphsâ (The Method of Chronicling the Chain of Transmission â Text)”. Hadith Studies. Sal 7. Non 14. Autumn. p 7-32. [In Persian].
Ibn ʿAdī ʿAA. (1988). al-Kāmil. (ed. Ghazāwī YM). Beirut: Dār al-Fikr. [In Arabic].
Ibn Ḥanbal, A. (1995). Musnad. (ed. Ghaḍbān ʿA & Colleagues(. Beirut: Muʾassasat ar-Risālah. [In Arabic].
Ibn Ḥanbal, A. (nd). Musnad. Beirut: Dār Ṣādir. [In Arabic].
Ibn Mājah, MBY. (1997). as-Sunan, (ed. ͨAwwād B). Beirut: Dār al-Jīl. [In Arabic].
Ibn Mājah, MBY. (nd). as-Sunan, (ed. ͨAbd al-Bāqī MF). Beirut: Dār al-Fikr. [In Arabic].
Ibn Ṭāwus, ABM. (1978). aṭ-arāʾif fi Ma ͨrifa Madhāhib aṭ-awāʾif. Qum: Khayām. [In Arabic].
Juynboll, G.H.A. (2007). “Jāmi ͨ ih Nukhustīn Isālmī: Darāmadī bar Iṣṭilāḥ Shināsī Juynboll, G.H.A”. Transl. by: Āqāyī ʿA. Sīra Pazhuhī dar gharb. (ed. Karīmī Nīā, M). Tehrān: Majma ͨ Jahānī Taqrīb Madhāb  Islāmī.  [In Persian].
Juynboll, G.H.A. (2015). “Bāznigarī barkhī Iṣṭlāḥāt Ḥadīthī”. Tārīkh gudhārī Hadīth; Rawish hā wa Nimunih hā. (ed. Āqāyī ʿA). Tehrān: Ḥikmat. p 417-469. [In Persian].
Khū' ī A. (1992). Muʿajam ar-Rijāl. 5th p. nd. [In Arabic].
Majlisī, MB. (1978). Mirāt al- ͨ Uqūl fi Sharḥ Akhbār Āl al-Rasūl. (ed. Ḥusiynī J).  Tehran: Dār al-Kutub al-Islāmī. [In Arabic].
Mizzī JD. (1985). Tahdhīb al-Kamāl. (ed. Maʿaruf BʿA). Beirut: Muʾassasat ar-Risāla. [In Arabic].
Motzki H. (2015). “Arzīābī Tārīkh gudhārī Aḥādīth”. Tārīkh gudhārī Hadīth; Rawish hā wa Nimunih hā. (ed. Āqāyī ʿA). Tehrān: Ḥikmat. p 21-80. [In Persian].
Motzki H.. (2015). “Muṭāliʿāt Hadīthī bih Kujā Mī rawad?”. Tārīkh gudhārī Hadīth; Rawish hā wa Nimunih hā. (ed. Āqāyī ʿA). Tehrān: Ḥikmat. p 331-416. [In Persian].
Qumī, MT. (1997). al-Arba ͨ īn. (ed. Rajāʾī, M). Tehran: Amīr. [In Arabic].
Raḥmān Sitāyish, MK and Rayi  ͨān, M. (2016). “The dating of the tradition “If...your affairs are with your wives, then the interior of the earth is better than its surface." based on the analysis of Isnad and Matn”. Ulum-I Hadith. Non81. Autumn. p 25-50. [In Persian].
Rayi  ͨān, M and Raḥmān Sitāyish. (2015). “The dating of the tradition “No people will succeed if they are governed by a woman " based on the analysis of Isnad and Matn”. Ulum-I Hadith. Non75. Spring. p 20-42. [In Persian].
Ṣadūq, M. (2007). ͨ Ilal al-Sharā'i ͨ. (ed. Baḥr al- ͨ Ulūm, M). Najaf: Manshūrāt Maktab al-Ḥiydarīa. [In Arabic].
Shāh Pasand, Elāheh. (2019). “The dating of the hadith "death of ignorance" in Imamiyyah texts”, Ulum-I Hadith. Non92. Summer. p 78-111. [In Persian].
Shiri, Marjan, Nilsāz, Nosrat. (2020). “Analysis of common rules in the methods of criticizing the hadith of Muslims and the methods of dating the hadiths of Orientalists”. Motaleʿaāt Tārikhi Qurān va Hadith, Sāl 26, No 67.  p 251-282. [In Persian].
Shiri, Marjan, Nilsāz, Nosrat. (2020). “Dating prophetic traditions which implied that the prophet prayed for whom were accursed by him in Sunni collections”. Journal of Quran and Hadith Sciences, Vol.17, No.3, Serial.47, Autumn. p 75-118. [In Persian].
Shiri, Marjan, Nilsāz, Nosrat. (2022). “Dating the Traditions of Prophet’s First Revelation in Sunni Collections”. Bi-quarterly Journal of Quran and Hadith Studies, Research Article, Vol. 15, No. 2, (Serial. 30). Summer. p 147-177. [In Persian].
Ṭabarī, MBJ. (nd). aT-Tārīkh. Beirut: Muʾassasat al-A ͗ʿalamī li-l-Maṭbūʿaāt. [In Arabic].
Tījānī, M. (2006). Fasʾalū Ahl adh-Dhikr. Qum: Markaz al-ʾAbḥāth al-  ͨAqāʾdīa. [In Arabic].
Ṭūsī, MBH. (1986). Tahdhīb al-Aḥkām. (ed. Mūsawī Ḥ). Tehran: Dār al-Kutub al-Islāmī. [In Arabic].
Ṭūsī, MBH. (1994). aL-Rijāl. (ed. Qayūmī Iṣfihānī J). Qum: Muʾassasat al-Nashr al-Islāmī at-tābiʿah li-Jamāʿatu al-Mudarisīn. [In Arabic].