نقد سندی و دلالیِ روایات ناظر بر ضمیرفاعلی در فعلِ «جَعلا» در آیۀ 1۹۰ سورۀ اعراف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

2 دانشیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران (نویسنده مسئول)

چکیده

 تفاوت دیدگاه‌های تفسیریمی‌تواند ناشی از تفاوت در تشخیص اسم ظاهری باشد که ضمیر فاعلی جایگزین آن شده است. گاه تعیین این اسم ظاهر، تابع روایاتی که مفسر بر آن تکیه کرده است.برای نمونه،مفسران درخصوص ضمیرفاعلی در فعل «جَعلا» در آیۀ 190 سورۀ اعراف(فَلَمَّا آتاهُما صالِحاً جَعَلا لَهُ شُرَکاءَ فِیما آتاهُما فَتَعالَى اللَّهُ عَمَّا یشْرِکون‏)،تفاسیر مختلفی ارائه کرده‌اند. برخی مفسرانضمیر در این آیه را جایگزین دو اسمِآدمR و حوا دانسته‌اند،برخی ضمیر راجایگزین قریشودسته‌‌ای دیگر نیز ضمیر را جایگزین نوع انسان (دو جنس مذکر و مؤنث) می‌‌دانند. بر این اساس، پژوهش حاضربا روش توصیفی‌تحلیلی و رویکرد کتابخانه‌ای، ضمن بررسی دیدگاه مفسرانی که ضمیر در فعل جَعلا را جایگزین آدمR و حوا دانسته‌اند،به نقادی مستندات روایی آنان پرداخته و درنهایت به این نتیجه رسیده است که این دسته از روایات به‌لحاظ سندی و محتوایی، با نقدهای جدیمواجه‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Criticism of Isnad and Content of Traditions regarding the reference of the pronoun of the Verb "ja'alā" in Quran 7:190

نویسندگان [English]

  • Mehdi Azarifard 1
  • Hamidreza Fahimitabar 2
1 Ph.D Student. of Qurʾān and Hadith Sciences, kashan University, kashan, Iran
2 Associate Professor, Department of Qur'an and Hadith Sciences, kashan University, kashan, Ira, (corresponding author)
چکیده [English]

Introduction
There are verses in the Qur'an in which pronouns appear instead of nouns. In some cases, the difference in the interpretation views of the commentators can be caused by the difference in the recognition of this apparent name. Sometimes, the determination of the name of appearance depends on the traditions that the commentator relied on. For example, some commentators, citing some hadiths, have considered the pronoun in the verb "ja'ala" in Quran 7:190 (Surah Al-A'raf) "falammā ātāhumā ṣāliḥan ja'alā lahū shurakā'a fīmā ātāhumā fata'ālā allahu 'ammā yushrikūn" (Then when He gave them a healthy [child], they ascribed partners to Him in what He had given them. Exalted is Allah above [having] any partners that they ascribe [to Him]!) to replace the two nouns Adam (as) and Hawa. The content of these hadiths conflicts with the issue of the infallibility of the prophets, so evaluating the correctness and inaccuracy of the Isnad and content of these hadiths can be a evaluation to measure their credibility.
 
Materials and methods
The present research tries to use the descriptive-analytical method and library approach while examining the commentator's point of view that the pronoun in the verb Ja'ala in Quran 7:190 replaces the two nouns of Adam's appearance and Hawa have known, to do Isnad and content criticism of their traditional Isnads. In this way, firstly, the transmitters of the chain of traditions are examined from the point of view of eminent scholars, and the Isnad status of the traditions is evaluated using the knowledge of the hadith terminology, finally, the content of the traditions is criticized with conventional criteria.
Results and findings
Studies show that the active pronoun in the verb "Ja'ala" in verse 190 of Surah Al-A'raf has been presented by commentators. Some commentators, such as Zamakhshari and Beiḍawi, believe that the substitute for the pronoun Ja'ala in this verse is Quraysh. Some like Ţabrisi, FaizKashani, Ḥuwaizī, Baḥrānī and Ibn Kathīr believe that the substitute for the pronoun Ja'ala is the type of human (both male and female). According to Ţabarī, Suyuṭī, Qummī and 'Ayyāshī, the pronouns in this verse are Adam (as) and Hawa. They (the third group of commentators) have cited traditions under the verse with the theme that because Adam (as) and Hawa did not have a child or when they had a child, their child died, the devil tempted them both that if you name your child Call him 'Abd al-Ḥārith, he will live; So they accepted Satan's offer and thus made partners of God.
Ţabarī has tried not to reject the traditions according to which the pronoun Ja'ala is meant in the verse of Adam (as) and Hawa; rather, interprets them as shirk in naming. Suyūṭī also mentions the hadiths below the verse without presenting any point of view, but he prioritized the mention of the hadiths according to which the pronoun Ja'ala is meant in the verse of Adam (as) and Hawa over other traditions. Of the 33 traditions given by Suyūṭī, only the last 4 traditions refer to the fact that the pronoun Ja'ala has replaced names other than Adam (as) and Hawa. Therefore, from the arrangement and prioritization of the traditions indicating the polytheism of obedience in the naming of the child by Adam (as) and Hawa, it is possible to use the influence of religious and theological orientation as well as the intellectual effort and the extent of his use of reason and Suyūṭī's interpretative view regarding the pronoun Ja'ala can be used. He placed him in the group of commentators who considered the pronoun in the verb Ja'ala to be a substitute for the two nouns Adam (as) and Hawa. In their commentary, Qumi and Ayashi have limited themselves to mention the traditions according to which the pronoun Ja'ala is meant in the verse of Adam (as) and Hawa. The adherence of these two commentators of the Imamireligion to the tradition has been to such an extent that the issue of the infallibility of the prophets, which is one of the theological foundations of the Imamiyyah, has not caused them to ignore the traditions that are against the religion, or at least to narrate the traditions that are in favor of the religion at the same time. So two we considered the commentator to be one of the commentators who have considered the pronoun Ja'ala as a substitute for Adam (as) and Hawa. Criticism of the traditional Isnads of Ţabarī, Suyūṭī, Qumi, and Ayashi shows that this group of traditions faces serious criticisms in terms of Isnads and content.
Conclusion
Commentators have provided different interpretations of the pronoun in the verb "Ja'ala" in Quran 7:190 (Surah A'raf). Among these, the point of view according to which the verb pronoun Ja'ala has replaced the names of Adam (as) and Hawa has been formed based on traditional Isnads. In this research, while examining the views of the commentators who have considered the active pronoun in the verb Ja'ala as a substitute for Adam (as) and Hawa, we have criticized their traditional Isnad and we have come to the conclusion that this category of traditions is weak in terms of Isnad and terms of content, it is not up to standard. The Qur'an, the fixed Sunnah, the intellect, and the way of the jurist’s conflict. Although this research does not seek to determine the apparent noun that has been replaced by a subject pronoun in the verb Ja'ala, according to the available evidence, including the plural of pronouns at the end of this verse and its subsequent verses, and also paying attention to the fact that shirk in the verse It means idolatry, not the love of a child, and this matter is not compatible with the position of Adam (as) and Hawa, the active pronoun in the verb Ja'ala is not used for the two names Adam (as) and Hawa; Rather, it refers to two types of people (male and female).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Criticism of Isnad and Content
  • hadiths
  • Q 7:190
  • pronoun ja'ala
  • Adam (as) and Eve
 قرآن کریم.
آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن. (1403ق). الذریعة الی تصانیف‌ الشیعة. چ3. بیروت: دار‌الأضواء.
ابن ابی‌الحدید، عزالدین. (1378ق). شرح نهج البلاغه. بیروت: دار احیاء الکتب العربیة.
ابن‌‌عربی، محمد بن عبدالله. (بی‌تا). احکام القرآن. بی‌جا: بی‌نا.
ابن‌صلاح، عثمان بن عبدالرحمن. (1406ق). علوم الحدیث. سوریه: دارالفکر.
ابن‌صلاح، عثمان بن عبدالرحمن. (1421ق). علوم الحدیث. تحقیق نور‌الدین عتر. بیروت: دار‌الفکر.
ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمرو. (1419ق). تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (1426ق). لسان العرب. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. (1408ق). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
أحدب، خلدون. (1405ق). اسباب اختلاف المحدثین. ریاض: دار‌السعودیة.
الأدلبی، صلاح‌الدین بن احمد. (1403ق). منهج النقد المتن عند علماء الحدیث النبوی. بیروت: دارالآفاق الجدیدة.
الأعظمی، محمدمصطفی. (1410ق). منهج النقد عند المحدّثین. ریاض: مکتبة الکوثر.
بابایی، علی‌اکبر. (1393ش). مکاتب تفسیری. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بحرانی، سید ‌هاشم. (1416ق). البرهان فی تفسیر‌القرآن. تهران: بنیاد بعثت.
بیضاوی، عبدالله بن عمر. (1418ق). أنوار التنزیل. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
بیهقی، احمد بن حسین. (1412ق). معرفة السنن و الآثار. دمشق: دار‌ قتیبه.
پاکتچی، احمد. (1388ش). نقد متن. تهران: دانشگاه امام صادقR.
ترمذی، محمد بن عیسی. (بی‌تا). السنن. تحقیق احمد محمد شاکر. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ثعلبی، احمد بن محمد. (1422ق). الکشف والبیان عن تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
حمیری، عبدالله بن جعفر. (1413ق). قرب ‌الأسناد. قم: مؤسسة آل البیتk.
حویزی، عبد علی بن جمعه. (1415ق). نور الثقلین. قم: انتشارات اسماعیلیان.
دمینی، مسفر عزم‌الله. (1404ق). مقائیس نقد متون السنّة. ریاض: بی‌نا.
ذهبی، محمدحسین. (بی‎تا). التفسیر والمفسرون. بی‌جا: بی‌نا.
زمخشری، محمود بن عمر بن محمد. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دارالکتب‌‌ العربی.
سبحانی، جعفر. (1377ش). نقد محتوایی حدیث (برگرفته از سخنرانی آیت‌الله سبحانی در سومین نشست حدیث‌پژوهی در مدرسۀ عالی دارالشفاء قم). قم: سایت اندیشه.
سبحانی، جعفر. (1410ق). کلیات فی علم ‌الرجال. بیروت: دار‌المیزان.
سبحانی، جعفر. (1419ق). الحدیث النبوی بین‌الروایة والدرایة. قم: مؤسسة الامام الصادقR.
سخاوی، محمد بن عبدالرحمن. (1415ق). فتح ‌المغیث. تحقیق علی حسین علی. قاهره: مکتبة ‌السنة.
سلفی، محمدلقمان. (1408ق). اهتمام المحدثین بنقدالحدیث سنداً و متناً. ریاض: مکتبة‌ الرشد.
سلیمانی، داود. (1385ش). معیارهای نقد حدیث. مجلۀ اسلام‌پژوهی، شمارۀ 3، ۶۳ـ۷۴.
سیوطی، جلال‌الدین. (1404ق). الد‌ر المنثور. قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
سیوطی، جلال‌الدین. (1417ق). تدریب ‌الراوی. تحقیق ابوقتیبة نظر محمد الفاریابی. بیروت: دار‌الکلم الطیب.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (1423ق). الرعایة. قم: بوستان کتاب.
صبحی‌ صالح. (1391ش). علوم ‌الحدیث و مصطلحه. ترجمۀ عادل نادر علی. تهران: انتشارات اسوه.
صبحی‌ صالح. (1991م). علوم ‌الحدیث و مصطلحه. بیروت: دارالعلم للملایین.
طباطبائی، محمدحسین. (1374ش). المیزان. ترجمۀ سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبائی، محمدحسین. (1417ق). المیزان. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل بن حسن. (1372ش). مجمع البیان. تحقیق محمدجواد بلاغی. تهران: انتشارات ناصرخسرو.
طبرسی، فضل بن حسن. (1395ق). مجمع البیان. بی‌جا: کتاب‌فروشی اسلامیه.
طبری، محمد بن جریر. (1412ق). الجامع البیان فی تأویل القرآن. بیروت: دارالمعرفة.
طحان، محمود. (1404ق). تیسیرمصطلح‌ الحدیث. کویت: دارالتراث.
طحان، محمود. (1425ق). تیسیر مصطلح‌ الحدیث. بی‌جا: مکتبة المعارف للنشر والتوزیع.
طوسی، محمد بن حسن. (1407ق). تهذیب ‌الأحکام. تهران: دارالکتب ‌الاسلامیة.
عبدالله‌زاده آرانی، رحمت‌الله، و آذری‌فرد، مهدی. (1393ش). نقد سندی و دلالی روایات ناظر بر سوره‌های مکی و مدنی با تأکید بر دیدگاه سیوطی.حدیث‌پژوهی، شمارۀ 12، 273ـ۳۰۲.
عتر، نور‌الدین. (1418ق). منهج النقد فی علوم‌ الحدیث. دمشق: دارالفکر.
عسقلانی، احمد بن علی. (1404ق). تهذیب‌ التهذیب. بیروت: دارالفکر.
عمری، محمد علی قاسم. (1420ق). دراسات فی منهج ‌النقد عند المحدثین. اردن: دار‌النفائس.
عیاشی، حسین بن مسعود. (1380ق). کتاب التفسیر. تهران: چاپخانۀ علمیه.
فایضی، طیبه. (1398ش). نقد و بررسی متنی و سندی احادیث باب پنجم کتاب الغیبة نعمانی. پژوهش و مطالعات اسلامی، شمارۀ  1، 78ـ۹۰.
فخر رازی، محمد بن عمر. (1420ق). مفاتیح الغیب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1414ق). العین. تهران: اسوه.
فهیمی‌تبار، حمیدرضا. (1390ش). اجتهاد در تفسیر روایی امامیه. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادقR.
فیض‌کاشانی، ملا محسن. (1415ق). الصافی. تهران: انتشارات الصدر.
قاسمی، محمد جمال‌الدین. (بی‌تا).قواعد‌ التحدیث من فنون مصطلح ‌الحدیث. بیروت: دارالکتب العلمیه.
قمی، علی بن ابراهیم. (1367ش). تفسیر قمی. قم: دارالکتاب.
کاشانی، ملا فتح‌الله. (1336ش). منهج‌ الصادقین فی الزام‌ المخالفین. تهران: کتاب‌فروشی علمی.
کشی، محمد بن عمر. (1409ق). الرجال. تصحیح حسن مصطفوی. مشهد: مؤسسۀ نشر دانشگاه مشهد.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مامقانی، عبدالله. (1411ق). مقباس ‌الهدایة فی علم‌ الدرایة. تحقیق محمدرضا مامقانی. قم: مؤسسۀ آل البیتk.
محمدجعفری، رسول، ‌هادوی، اصغر، و محمدی، حسین. (1393ش). نقد و بررسی سندی و متنی روایات اسباب نزول سوره‌های نبأ و فجر.مطالعات فهم حدیث، شمارۀ  1، 121ـ۱۴۳.
مدیرشانه‌چی، کاظم. (1363ش). علم الحدیث. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مزی، یوسف بن عبدالرحمن. (1400ق).. بیروت: مؤسسة الرسالة.
معارف، مجید، و مرادی، لعیا. (1396ش). بررسیِ تهذیب الکمال کاربرد عقل در نقد روایات. حدیث‌پژوهی، شمارۀ 18، ۸۵ـ۱۱۶
معماری، داوود. (1384ش). مبانی و روش‌های نقد متن حدیث از دیدگاه اندیشوران شیعه. قم: بوستان کتاب.
مفید، محمد بن محمد بن نعمان. (1413ق). اوائل‌ المقالات فی ‌المذاهب المختارات. به اهتمام مهدی محقق. تهران: نشر دانشگاه تهران.
مکارم شیرازی، ناصر. (1374ش). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
References
The Holy Quran.
Aghabozorg Tehrani. (1983). Al-Zari'a to TaSaneef al-Shi'a. Beirut: Dar al-Azwa. [In Arabic]
Ibn Abi al-Hadid, I. (1958). Description of Nahj al-Balāgha. Beirut: Dar Ihya al-Kotob al-Arabiya. [In Arabic]
Ibn Arabi, M. (Beta). Ahkam al-Qur'an. Bija: Ibna. [In Arabic]
Ibn Salah, U. (1986). Hadith sciences. Syria: Dar al-Fekr. [In Arabic]
Ibn Salah, U. (2001). Hadith sciences. Nuruddin Attar's research. Beirut: Dar al-Fekr. [In Arabic]
Ibn Kathir, I. (1999). Tafsir al-Qur'an al-Azim. Beirut: Dar al-Kotob al-Alamiya. [In Arabic]
Ibn Manzour, M. (2006). Lesan al-Arab. Beirut: Al-Alami Publishing House. [In Arabic]
Abulfotuh Razi, H. (1988). Ruz al-Jinan and Ruh al-Jinan in Tafsir al-Qur'an. Mashhad: Astan Quds Razavi Islamic Research Foundation. [In Persian]
Ahdab, K. (1985). Reasons for the disagreement of the muhaddiths. Riyadh: Dar Al Saudiya. [In Arabic]
Al-Edlibi, S. (1983). The method of criticizing the text among scholars of hadith al-Nabawi. Beirut: Dar al-Afaq Al-Jadidah. [In Arabic]
Al-Azami, M. (1990). The method of criticism by al-Muhaddin. Riyadh: Al-Kawsar School. [In Arabic]
Babaei, A. (2014). Makateb Tafsiri. Qum: Research Center and University. [In Persian]
Bahrani, H. (1996). Al-Borhan in Tafsir al-Qur'an. Tehran: Bethat Foundation. [In Arabic]
Beyzawi, A. (1998). Anwar al-Tanzil. Beirut: Dar Ehiya al-Turath al-Arabi.[In Arabic]
Beihaghi, A. (1992). Marefa Al-Sunan and Al-Athar. Damascus: Dar Qutiba. [In Arabic]
Paktchi, Aḥmad. (2009). Criticism of the text. Tehran: Imam Sadegh University (as). [In Persian]
Tirmizi, M. (Beta). al-Sonan. Beirut: Dar Ehiya al-Turath al-Arabi. [In Arabic]
Thaalebi, A. (2002). Al-Kashf and Bayan on Tafsir al-Qur'an. Beirut: Dar Ehiya al-Turath al-Arabi. [In Arabic]
Himyari, A. (1993). Qurb al-Asnad. Qum: Al al- Bayt Foundation. [In Arabic]
Howizi, A. (1995). Noor al-Saqhalain. Qum: Ismailian Publications. [In Arabic]
Domini, M. (1984). Criticisms of Al-Sunnah texts. Riyaz: Ibna. [In Arabic]
Zahabi, M. (Beta). Al-Tafseer and commentators. Bija: Ibna. [In Arabic]
Zamakhshari, M. (1987). Al-Kashaf. Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi. [In Arabic]
Sobhani, J. (1998). Criticism of hadith content (taken from Ayatollah Sobhani's speech at the third meeting of hadith studies at Dar al-Shifa College of Qum). Qum: Andisheh site. [In Persian]
Sobhani, J. (1990). The generalities of science. Beirut: Dar al-Mizan. [In Arabic]
Sobhani, J. (1999). Hadith al-Nabawi between tradition and wisdom. Qum: Al-Imam Al-Sadiq (as) Foundation. [In Arabic]
Sakhavi, M. (1995). Fath al-Maghith. Cairo: Maktaba al-Sunnah. [In Arabic]
Salafi, M. (1988). Al-Muhaddithin's attention to the Hadith according to the Isnad and the text. Riyaz:Maktaba al-Roshd. [In Arabic]
Soleimani, D. (2006). Hadith criticism criteria. Islamic Studies Magazine, No. 3. [In Persian]
Suyūṭī, J. (1984). Al-Dor al-Manthor. Qum: Ayatollah Marashi Najafi Library. [In Arabic]
Suyūṭī, J. (1997). Tadrib al-Ravi. Beirut: Dar al-Kalem al-Taib. [In Arabic]
Shahid Thani, Z. (2003). Al-Ra'ia. Qum: Bostan Kitab. [In Arabic]
Sobhi Saleh. (2012). Hadith sciences and idioms. Translated by Adel Nader Ali. Tehran: Asoeh Publications. [In Persian]
Sobhi Saleh. (1992). Hadith sciences and idioms. Beirut: Dar al-Alam Lalmalayin. [In Arabic]
Tabatabai, M. (1995). Al-Mizan. Translated by Seyyed Mohammad Baqer Mousavi Hamdani. Qum: Islamic Publications Office. [In Persian]
Tabatabai, M. (1997). Al -Mizan. Qum: Islamic Publications Office. [In Arabic]
Tabarsi, F. (1994). Majma al Bayan. Tehran: Nasser Khosro Publications. [In Arabic]
Tabarsi, F. (1975). Al Bayan Assembly. Bija: Islamic bookstore. [In Arabic]
Ţabarī, M. (1992). Al-Jamae al-Bayan fi Ta'awil al-Qur'an. Beirut: Dar al-Mareh. [In Arabic]
Tahan, M. (1984). Tisir, the term of al-Hadith. Kuwait: Dar al-Trath. [In Arabic]
Tahan, M. (2005). Taysir of the term al-hadith. Bibai: Al-Ma'arif School of Publishing and Distribution. [In Arabic]
Tusi, M. (1987). Tahzib al-Ahkam. Tehran: Dar al-Kitab al-Islamiya. [In Arabic]
Abdullahzadeh Arani, R, and Azarifard, M. (2014). Criticism of Isnads and brokerage of hadiths related to Meccan and Madani surahs with an emphasis on Siyuti's point of view. Hadith Research, No. 12, 302-273. [In Persian]
Atar, N. (1998). The method of criticism in the science of hadith. Damascus: Dar al-Fekr. [In Arabic]
Asghalani, A. (1984). Tahzib al-Tahzib. Beirut: Dar al-Fikr. [In Arabic]
Omri, M. (2000). Studies in the method of criticism among the muhaddiths. Jordan: Dar Al-Nafais. [In Arabic]
Ayashi, H. (1960). Book of interpretation. Tehran: Ilmia Printing House. [In Arabic]
Fayzi, T. (2019). Textual and Isnadal review of hadiths, chapter 5 of Nomani's Al-Ghaibah book. Islamic Studies Research, No. 1, 90-78. [In Persian]
Fakhr Razi, M. (2000). Mofatih al-Ghaib. Beirut: Arab Heritage Revival. [In Arabic]
Farahidi, Kh. (1994). Al Ain. Tehran: Asveh. [In Arabic]
Fahimi Tabar, H. (2011). Ijtihad in Imami traditional interpretation. Tehran: Imam Sadegh University Press. [In Persian]
Faizkashani, H. (1995). Al-Safi. Tehran, Sadr Publications. [In Arabic]
Qassimi, M. (Bita). Qawaid al-tahdith min Funun Mustalah al-hadith. Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya. [In Arabic]
Qumi, A. (1989). Qumi's interpretation. Qum: Dar al-Kitab. [In Arabic]
Kashani, f. (1957). The method of al-Sadiqin fi Zaam al-Mafalifin. Tehran: Scientific bookstore. [In Persian]
Kashi, M. (1989). Men Corrected by Hassan Mostafavi. Mashhad: Mashhad University Publishing House. [In Arabic]
Koleini, M. (1987). Al-Kāfī. Tehran: Dar al-Kitab al-Islamiya. [In Arabic]
Mamqani, A. (1991). Meqbas al-Hidaiya fi Alam al-Deraiya. Qum: Al -al-Bayt Institute. [In Arabic]
Mohammad Jaafari, R, Hadavi, A, and Mohammadi, H. (2014). "Criticism and analysis of Isnad and textual traditions of the reasons for the revelation of Surahs Naba and Fajr". Hadith Understanding Studies, No. 1,121-143. [In Persian]
Modir Shanechi, K. (1984). Science of hadith. Qum: Islamic Publications. [In Persian]
Mezi, Y. (1980). Tahzeeb Al Kamal. Beirut: Risala Foundation. [In Arabic]
Ma'arif, M, and Moradi, L. (2017). Investigating the use of reason in criticizing hadiths. Hadith Research, No. 18, 116-85. [In Persian]
Memari, D. (2005). Basics and methods of criticism of hadith text from the point of view of Shia thinkers. Qum: Bostan Kitab. [In Persian]
Mufid, M. (1993). Awael al-Maqalat fi al-Mazaheb al-Mukhtarat. Tehran: Tehran University. [In Arabic]
Makarem Shirazi, N. (1995). Nemone interpretation. Tehran: Darul Kitab al-Islamiya. [In Persian]