نقد روایت «مَنْ أَطَاعَ امْرَأَتَهُ…» در میراث حدیثی فریقین؛ ارزیابی احتمال منتقله بودن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قم، قم، ایران.

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قم، قم، ایران

10.22052/hadith.2025.257109.1591

چکیده

روایت «مَنْ أَطَاعَ امْرَأَتَهُ...» در برخی جوامع حدیثی شیعه بازتاب یافته و در مباحث اخلاقی و فقهی مورد استناد قرار گرفته است؛ با وجود بازتاب این روایت در منابع متقدم، بررسی دقیق و تطبیقی طرق مختلف آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی انتقادی اصالت این روایت، به تحلیل سندی-متنی و ریشه‌یابی تطبیقی آن برای آزمودن فرضیه انتقال از منابع اهل سنت می‌پردازد. این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی و رویکردی تطبیقی، به شیوه کتابخانه‌ای انجام شده و داده‌ها بر مبنای نقد سندی رجالی و واکاوی متون تحلیل شده‌اند. این روایت با اختلاف در ناقل اصلی، تفاوت در الفاظ، تغییر در ترتیب و تعداد موارد ممنوعیت، و احتمال ادراج برخی عبارات در منابع شیعی نقل شده است. یافته‌های کلیدی نشان می‌دهد که اسانید شیعی روایت، به دلیل محوریت راوی عامی‌مذهب (اسماعیل بن ابی‌زیاد سکونی) و وجود طرق مجهول، فاقد اعتبار کافی هستند. بررسی تطبیقی آشکار می‌سازد که این روایت در واقع ترکیبی از دو گزارش مجزا در منابع متقدم اهل سنت است: بخش اصلی آن، کلامی از حسن بصری و قسمت دوم، قولی از عمربن‌خطاب است. تقدم زمانی منابع اهل سنت، عامی بودن راوی اصلی، اضطراب در نقل شیعی و شباهت متنی قابل توجه با نقل عامه، فرضیه انتقال این روایت به منابع شیعی را تایید می کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

analysis of a narration "Man Ata'a Imra'atahu..." in the Hadith Heritage of Both Schools (Shia and Sunni); Evaluating the Probability of its Muntaqalah (Transferred/Circulated) Nature.

نویسندگان [English]

  • Seyed Reza Moaddab 1
  • zahra azimi 2
1 Professor, Theology of Quran and Hadith, Qum University, Qum, Iran.
2 university of QomPh.D. Student. of Qur'an and Hadith Sciences Qum University, Qum, Iran
چکیده [English]

The narration, "Man Ata'a Imra'atahu..." has been reflected in some Shia hadith collections and cited in ethical and jurisprudential discussions. Despite its presence in early sources, a precise and comparative study of its various chains of transmission has received less attention. The current research aims to critically evaluate the authenticity of this narration by conducting a documentary-textual analysis and a comparative root-finding to test the hypothesis of its transfer from Sunni sources. This descriptive-analytical study, employing a comparative approach, was conducted using library research methods, and data were analyzed based on sanad criticism (rijal) and textual scrutiny. This narration has been transmitted in Shia sources with idtirab (discrepancy) in the main narrator, variations in wording, changes in the order and number of prohibitions, and the possibility of idraj (interpolation) of certain phrases. Key findings indicate that the Shia asanid (chains of transmission) of the narration lack sufficient authenticity due to the centrality of a Sunni-leaning narrator (Isma'il ibn Abi Ziyad al-Sakuni) and the presence of unknown chains. A comparative study reveals that this narration is, in fact, a combination of two distinct reports in early Sunni sources: its main part is a statement from Hasan al-Basri, and the second part is a saying from Umar ibn al-Khattab. The chronological precedence of Sunni sources, the Sunni leaning of the primary narrator, the idtirab in the Shia transmission, and the significant textual similarity with Sunni transmissions confirm the hypothesis of this narration's transfer into Shia sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Man Ata'
  • a Imra'
  • atahu،Narration Muntaqalah Narrations،Critique of the Hadith Text،Sakuni،Shia and Sunni Hadith