خداگونه بودن انسان؛ روایتی اسرائیلییا آموزه مشترک ادیان ابراهیمی؟

نویسندگان

دانشگاه قم

چکیده

خلقت خداگونه انسان برای اولین بار در آموزه های تورات آمده است. بر طبق آنچه سفر پیدایش بیان می کند خداوند انسان را به صورت خود آفریده است؛ مسئله ای که در متون خاص مسیحیان نیز مورد اشاره قرار گرفته است. نکته حائز اهمیت در دیدگاه عهدین نسبت به این مسئله این است که میان خلقت آدمی بر صورت الهی و سروری و تسلط او بر سایر موجودات عالم رابطه مستقیمی وجود دارد. این آموزه در در متون اسلامی اعم از شیعه و سنّی نیز آمده است به نحوی که احادیثی همچون «إنّ اللهَ خَلَقَ آدَمَ عَلَی صُورَتِه» از فراوانی قابل توجهی در متون روایی برخوردارند. در اینجا مسئله اصلی این است که آیا این آموزه در متون اسلامی برگرفته از عهدین است. به عبارت دیگر، آیا این حدیث برساخته جاعلان است، و آن ها این حدیث را از متون یهودی  مسیحی گرفته و وارد متون حدیثی کرده اند؟ یا ریشه در حوزه وسیع تفکرات و تعالیم اسلامی دارد. این مقاله در آغاز، نگاهی به آنچه در متون یهودی و مسیحی در این باره آمده است، انداخته و سپس وضعیت سندی و دلالی این حدیث را از دیدگاه دانشمندان مسلمان مورد بررسی قرار داده است، و سپس با سیری در اندیشه عارفان مسلمان که این حدیث را در تبیین یکی از مهم ترین نظریات خود یعنی نظریه انسان کامل به کار گرفته اند، به این نتیجه رسیده است صرف اشتراک آموزه ای میان ادیان مختلف مقوم انگاره اقتباسی بودن آن آموزه نیست، و مسئله آفرینش انسان بر صورت الهی یکی از عمیق ترین آموزه هایی است که در ادیان ابراهیمی مطرح شده است بدون آنکه ادیان پسین از پیشین وام‌گیری داشته باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

God-like nature of man: an Israelite traditionor the common teaching of Ibrahimic religions?

نویسندگان [English]

  • M.K Shākir
  • F Mosavi Harami
چکیده [English]

The God-like creation of man for the first time was mentioned in the teachings of Torah. According to Genesis God has created man on His image, which is also mentioned in Christian special texts. The important question in the view of both Testaments is that there is a direct relationship between the creation of man on the image of God and man’s dominance and sway over all other creatures of the world. This teaching is also mentioned in Islamic texts, by both Sunni and Shiite, and so often that traditions such as “Allah has created man on his image” are remarkable in number. The main question here is whether this teaching in Islamic texts is taken from Judo-Christian texts and has entered texts of hadith or it is rooted in the wide zone of Islamic thoughts and teachings. This article first has a glance at what is mentioned in this regard in Judo-Christian texts and then discusses the status of the documents and evidence of this hadith from the viewpoint of Muslim Scholars. Finally tracing the thoughts of the Muslim mystics who have used this hadith to explain one of their most important theories, namely the theory of the Perfect Man, the researchers come to this conclusion that merely the existence of some common teachings in different religions does not prove that particular teaching to be taken from one of them. The creation of man on the image of God is one of the deepest teachings which have been introduced in Ibrahimic religions without indicating the indebtedness of later religions to earlier religions in this regard.

کلیدواژه‌ها [English]

  • image of God
  • God-like
  • Israelite traditions
  • teachings common to religions
  • Perfect Man