عاملی اصفهانی و تعامل با روایات باطنی با رویکرد به کتاب مقدمه مرآه الانوار و مشکاه الاسرار

نویسندگان

دانشگاه تهران

چکیده

از دیرباز محقّقان شیعه و سنّی به بررسی باطن قرآن اهتمام داشته‌اند و تفسیر باطنی کم و بیش حیات خود را در میان مسلمانان حفظ کرده، و البته تحولاتی نیز پذیرفته است. در طول تاریخ تفسیر امامیّه، روش برخی مفسّران چنین بوده که در کنار تفسیر ظاهری، با استفاده از روایات اهل ‌بیت اشاره‌ای به بطن آیه نیز داشته باشند، اما کتابی که به طور خاص تمام این روایات را در خود داشته باشد، کمتر یافت می‌شود. با وجود این، برخی صاحب‌نظران غیر شیعه کتاب مقدمه تفسیر مرآه الانوار و مشکاه الاسرار، تألیف ابوالحسن شریف عاملی اصفهانی(قرن 12) را به عنوان «تفسیر باطنیِ» نگاشته شده توسط شیعیان و مرجع مهمّ آنان انگاشته، و دلیلی برای انتساب باطنی‌گری محض به شیعه قلمداد کرده‌اند. در این مقاله، ضمن معرفی کتاب و مؤلف، به بررسی شبهه فوق پرداخته می‌شود و مشخص می‌شود که مؤلف آن، به هر دو بُعد ظاهر و باطن قرآن توجه داشته است؛ ضمن آنکه اثر به دست آمده، صرفاً مشتمل بر روایاتی در حوزه باطنِ پاره‌ای از آیات است و هرگز معرّف تفسیر کاملی از قرآن بر پایه رویکرد باطنی نیست. این کتاب در میان عالمان شیعی چندان شناخته شده نیست و نمی‌تواند مرجع تفسیری آنان بوده باشد. ضمناً شبهه انتساب مرآه الانوار و مشکاه الاسرار به عنوان مقدمه‌ تفسیر البرهان، وجه علمی مناسبی ندارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ameli Esfahani and Interaction with Esoteric Traditions in “An Introduction to Mirāt-al-Anwār wa Mishkāt-al-Asrār”

نویسندگان [English]

  • Majid Maāref
  • Leylā Sādāte Moravveji
چکیده [English]

Esoteric meaning of the Qurān has long been investigated by Shia and Sunni researchers. Although encountering some changes, esoteric interpretation of the Qurān has more or less survived among Muslims. Along the history of Imamite interpretation, some interpreters applied narrations of the Prophet's household in order to refer to the esoteric meaning of Qurānic verses. But there are few books containing all these traditions. However, some non-Shia experts argue that “An Introduction to Mirāt-al-Anwār wa Mishkāt-al-Asrār” by Abul Hasan Sharif ‘Ameli Esfahāni (12th century) might be “esoteric interpretation” written by Shia scholars. They consider it a significant reference which signifies Shia’s attention to esoteric meaning. The present article is an introduction to this book and its author, along with an investigation of the aforementioned claim. The results indicate that the author observes both exoteric and esoteric meaning of the Qurān. Instead of being a complete esoteric interpretation of Qurān, This work includes some traditions about the esoteric meaning of some Qurānic verses. As the book is not so renowned among Shia scholars, it couldn’t be their interpretive reference. Meanwhile, this study has revealed that Mirāt-al-Anwār wa Mishkāt-al-Asrār is not an introduction to Tafsir al-Burhān.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Esoteric Traditions
  • Imamite
  • Mirāt-al-Anwār wa Mishkāt-al-Asrār
  • Esoteric Interpretation of Holy Qurān
  • Tafsir al-Burhān