حدیث‌انگاری زمخشری در الکشاف و تأثیر تفسیر روایی ثعلبی بر آن

نویسنده

چکیده

تفسیر الکشاف زمخشری از مشاهیر تفسیر اجتهادی‌کلامی است که علی‌رغم حجم زیاد احادیث تفسیری آن، جلوۀ تفسیر روایی آن مغفول واقع شده است و این مقاله سعی دارد تا براساس پدیدۀ اسناد و ارسال در حدیث و با تکیه بر آرا و نظریات علمای حدیث به‌ویژه در مبحث موضوعات، احادیث تفسیری الکشاف را نقد و بررسی و پدیدۀ حدیث‌انگاری زمخشری را پیجویی کند. در این بین با پیگیری حدیث فضل السور منسوب به ابی بن کعب و گزارش تخریج‌نویسان بر الکشاف در خصوص بی اصل و سند بودن برخی روایات دیگر، نه‌تنها پدیدۀ حدیث‌انگاری و ضعف حدیث‌پژوهی وی تأیید می‌شود، بلکه تأثیر الکشف و البیان ثعلبی بر زمخشری و نقش وی در شکل‌گیری این پدیده در الکشاف، مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد؛ پدیده‌ای که با تعبیر «لم أجده» ابن حجر و «غریبٌ» زیلعی در جای‌جای کتب تخریجشان بر الکشاف قابل پیجویی است. از طرف دیگر، بسیاری از احادیث سنددار ثعلبی و بعضاً واحدی، در الکشاف به صورت بی‌سند آورده می‌شود که نشان از رویۀ ارسال حدیثی مفسر است؛ رویه‌ای که در مفسران اندکی پیش از وی و در منابع مورد استفادۀ وی به صورت اسناد نمود دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Hadith Fiction of Zamakhshari in al-Kashshaf and Effect of Tha'labi on it

چکیده [English]

Zimakhshari's al-Kashshaf is a famous rational and Kalam exegesis. Although it has significant number of hadith but the hadith feature of al-Kashshaf is neglected and this article is based of isnad analysis and Irsal al-hadith and is based on the opinions of the scholars of Hadith, especially about fabrication of Hadith and it tries to criticize hadith in al-Kashshaf and to seek phenomenon of hadith fiction in it. By follow-up hadith of Fazl ai-suwar Attributed to Ubayy bin Ka'b and report of books of Takhrij for al-Kashshaf about some hadith fabricating in it, not only confirmed Zamakhshari's hadith fiction, but also confirmed effect of Tha'labi on him and this phenomenon in al-Kashshaf. Ibn hajar's phrase "lam ajidhu" (لم أجده) and Zayla'i's phrase "gharibun" (غریبٌ) imply this phenomenon. On the other hand Zamakhshari delete sanad of hadith (irsal al-hadith) that in Tha'labi and Wahidi' exegeses have this sanad (isnad al-hadith).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zamakhshari's al-Kashshaf
  • Interpretation by hadith
  • Irsal al-hadith
  • Hadith of Fazl al-suwar
  • Tha'labi