بررسی دیدگاه‌های مطهری درخصوص منابع حدیث

نویسنده

چکیده

مراد از منابع حدیث در این نوشتار، متن‌های نوشته‌شده دربارۀ گفتارها و رفتارهای پیامبر2 و امامان معصومg است که از طریق راویان حدیث به دست ما رسیده است؛ چه این روایات از منابعی برآمده باشد که راویان و محدثان شیعی آن را فراهم آورده‌اند و چه از منابعی که راویان و محدثان سنی در گذر تاریخ دانش حدیث پدید آورده‌اند و چه این منابع از قبیل کتاب‌ها و جوامع حدیثی مشهور همانند کتب اربعه و صحاح سته باشد و چه جز آن، که در شمار منابع مشهور نیستند، و همچنین چه آن دسته از کتاب‌هایی باشد که به‌ویژه در دانش فقه به کار گرفته می‌شود و چه آن‌ها که منابعی درخور برای انتقال حکمت و اخلاق دینی است. در همۀ این موارد، هدف آن است که دیدگاه مطهری به عنوان متفکری دین‌اندیش و برخاسته از حوزه‌های علمی شیعه، دربارۀ اصالت و صحت اسناد و درستی مضامین این‌گونه متون بازخوانی شود. برای این کار، تقریباً همۀ آثار شهید مطهری در زمینه‌های گوناگون و در موارد کلی و جزئی، دربارۀ منابع متقدم و متأخر واکاوی شده است تا سرانجام به نگرش کلی این اندیشمند دربارۀ حدیث، به مثابۀ منبع دین‌شناسی دست یازیده شود.

درخور نگرش آن است که او بدون پیش‌داوری و تعصب رایج در میان فرقه‌های اسلامی و به گونۀ یکسان به منابع شیعی و سنی و گاه به گونۀ تطبیقی، روی آورده است و فارغ از اختلاف‌های علمی و روش‌شناختی کوشیده است در تداوم مکتب اصولی آیت‌الله بروجردی، نگرشی تقریبی و مثبت به هر دو دسته منابع داشته باشد و گرایش‌های گروهی و فرقه‌ای را در این عرصه وانهد تا نگرش جامع‌تری به منابع دین‌شناسی از خود نشان دهد.

در این پژوهش، عنوان‌هایی به کاوش گرفته شده است که قلمروی گسترده از مباحث حدیث‌شناختی را پوشش می‌دهد، چونان تاریخ پیدایش حدیث، تدوین و روند تکامل این دانش، جوامع حدیثی، سنجش منابع شیعه و سنی در مضمون و سند، آسیب‌شناسی آن دو و شماری دیگر که رهیافتی جامع فرامی‌نماید و حدیث پژوهی را غنا می‌بخشد.

کلیدواژه‌ها