تلاش برای تعریف دقیق اصطلاح «حدیث موضوع» و فهم درست آن، در ارزیابی و اعتبارسنجی دقیق از روایات تأثیر مستقیم دارد، درک عمومی از حدیث موضوع به معنای برساخته‌شده و به دروغ به پیامبر2(و معصومینg) نسبت‌داده‌شده است؛ اما اضافه نمودن قید غیرعمدی در تعریف حدیث موضوع، با تعلیل شأن و جایگاه حدیث، بی‌شک به گاهِ شناسایی و اعتبارسنجی روایات، بر وسعت دایرۀ احادیثی که موضوع دانسته می‌شود، می‌افزاید و همان‌گونه که حدیثِ موضوع آسیبی جدی بر پیکرۀ روایات است، جعل‌انگاری نیز آسیبی دیگر است. این پژوهش با آسیب‌‌شناسی تعریف حدیثِ موضوع و با هدف ارائۀ تصویری روشن از آن سامان یافته است. ازآن‌رو که تعریف حدیث موضوع مبتنی بر روایت «من کذب» است، پس از نقد و بررسی اجمالی نظر برخی محققان دربارۀ حدیثِ موضوع، روایت مذکور با رویکرد تحلیل مفهومی و فرایندی(رویکرد جامعه‌شناختی) مبتنی بر قرآن مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجۀ تحلیل و بررسی، از یک سو تصویری روشن از حدیث موضوع ارائه می‌دهد و از سوی دیگر در حوزۀ شناسایی انواع احادیث جعلی و نیز اقسام جاعلان سودمند است. با این تحلیل که مبتنی بر قرآن است می‌توان رفتار مخالفان و دروغ‌پردازان بعد از پیامبر را که عموماً در اردوگاه منافقان قرار می‌گیرند، پیش‌بینی نمود.
)