تحلیل تمدنی روایات کتاب العقل و الجهل «الکافی»

نویسنده

دانشگاه دامغان

چکیده

ماهیت، مبانی و اصول تمدن نوین اسلامی برگرفته از آموزه‏های ‏وحیانی است. کتاب «العقل و الجهل» در مجموعه روایی الکافی نوشتۀ محمد بن یعقوب کلینی مشتمل بر روایات گرانقدری از اهل بیتk است که بررسی و تبیین و استفاده از آن‌ها می‏تواند در پی‌ریزی تمدن نوین اسلامی کمک شایانی نماید. بررسی‏ها نشان می‏دهد جهل‌زدایی و شکوفایی عقل، علم و حکمت، دینداری، حسن خلق و حیات طیبه که مهم‌ترین زیرساخت‌ها و ارکان بنیادین تمدن اسلامی بر پایۀ عقل است و از سوی دیگر ریشۀ همۀ ناهنجاری‏ها، موانع و چالش‏های ‏فراروی تمدن اسلامی به جهل و آثار آن برمی‏گردد. سیری در فضای گفتمانی کتاب «العقل و الجهل» با رویکردی به تمدن‌سازی، چیستی عقل و نزاهت آن از شیطنت، ریشه‌شناسی رفتارهای بشری بر پایۀ شناخت عقل و جهل، گسترش و ارتقای عقلانیت در مکتب حجج الهی، تحقق آرمانشهر مهدوی بر پایۀ شکوفایی عقل و اخلاق از دیگر مباحث این نوشتار به شمار می‏رود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Civilizational Analysis of the Traditions of Al-Kafi's Al-ʿaql wa l-Jahl (Intellect & Ignorance)

نویسنده [English]

  • Ali Mollakazemi
University of Damghan
چکیده [English]

The nature, basics and principles of the new Islamic civilization have been derived from the revealed teachings. The book of Al-ʿAql wa l-Jahl (Intellect & Ignorance) as a part of Usul al-Kafi, which consists of valuable traditions from the Prophet's family (pbuh), can help in the formation of the foundation of the new Islamic civilization. The studies indicate that the removing of ignorance, the flowering of intellect, knowledge and wisdom, faithfulness, good character and goodly life as the main infrastructures of the Islamic civilization, are based on intellect. In this article we argue about, the root of all obstacles and challenges standing against this civilization is related to the ignorance. An analysis of the discourse of this book through a civilization-making approach, the essence of intellect, the distance from devilishness, the study of humans' behaviors based on knowing intellect and ignorance, the expansion and promotion of intellectuality in the school of the Proofs of Islam, the realization of the Mahdavi utopia based on the intellect and ethics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Al-Kafi's al-ʿaql wa l-jahl (Intellect & Ignorance)
  • Islamic Civilization
  • Intellectuality
  • Knowledge
  • Ethics
  • Pure life
  1.  

    1. قرآن کریم، ترجمۀ محمدمهدى ‏فولادوند، تهران‏: دار القرآن الکریم، ‏1415ق. ‏
    2. ابن‌بابویه قمی، محمد بن‌ علی، أمالی الصدوق، چ۵، بیروت‏: اعلمی، 1۳۶۲ش. ‏
    3. ـــــــ ، الخصال، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علیمه قم، 1403ق[الف].
    4. ـــــــ ، کمال‌الدین و تمام النعمة، چ۲، تهران‏: انتشارات اسلامیه‏، ‏1395ق‏.
    5. ـــــــ ، معانی الأخبار، قم‏: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم‏، 1403ق[ب]‏.
    6. ـــــــ ، من لایحضره الفقیه، قم: انتشارات جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1413ق‏.
    7. ابن‌‏شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول، قم: انتشارات جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1404ق.‏
    8. ابن طاووس، سید رضی‌الدین علی بن موسی‏، إقبال الأعمال، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1367ش.
    9. ابن‌‏قولویه قمى، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، نجف اشرف: انتشارات مرتضویه، 1356ق.
    10. ابن‏‏‏‏‏‏‌‏‏منظور، محمد بن مکرم، ‏لسان العرب،‏ چ۳، بیروت‏: بى‏‏‏‏‏‏نا، 1414ق‏.
    11. برقى، احمد بن ‌محمد بن ‌خالد، المحاسن، قم: دار الکتب الاسلامیه، 1371ق.
    12. برنال، جان، علم در تاریخ، ترجمۀ اسدپور و دیگران، تهران: امیرکبیر، 1354ش.
    13. پاکتچی، احمد، مقاله إمامیه، تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، 1380ش.
    14. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیتk، 1409ق.
    15. جان احمدی، فاطمه، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، قم: معارف، 1386ش.
    16. جبرئیلی، محمدصفر، «فلسفۀ علم کلام»، نشریۀ قبسات، شمارۀ 39 و 40، 1384ش.
    17. جعفریان، رسول، «شخصیت علمى‏فرهنگی طبری»، کیهان اندیشه، شمارۀ 25، 1368ش.
    18. خامنه‏اى، سید على‏، سایه‌سار ولایت،‏ چ۱، قم‏: دفتر نشر معارف، ‏1388ش‏
    19. دورانت، ویلیام جیمز، تاریخ تمدن(مشرق زمین گاهواره تمدن)، تهران: سازمان انتشارات آموزش انقلاب اسلامی، 1370ش.
    20. راغب‏‏‏‏‏‏اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب ‏‏‏‏‏‏القرآن،‏ به‌کوشش صفوان عدنان داودی، ‏‏دمشق-بیروت: دارالعلم الدار الشامیه‏، ‏1412ق.
    21. رضایى برجکى، ‏اسماعیل، «تدوین الکافى در عصر پویایى علمى فرقه‏ها و مذاهب اسلامى»‏، مجموعه مقالات فارسى‏ کنگره بین‌المللى کلینی، قم:، مؤسسه علمى‌فرهنگى دار الحدیث، 1387ش.
    22. سید رضی، محمد بن حسین بن موسی، نهج‌البلاغه، قم: دار الهجره، بی‌تا.
    23. شهید اول، محمد بن مکى، المزار فی کیفیة زیارات النبی و الأئمةk، چ۱، قم: مدرسۀ امام مهدىZ، 1410ق.
    24. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ‏ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1417ق.
    25. طوسی‌، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1365ش.
    26. ـــــــ ، مصباح المتهجد، بیروت: مؤسسه فقه الشیعه، 1411ق.
    27. فهیمى‏تبار، حمیدرضا، «اجتهاد در تفسیر روایی قمی»، مجله تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال چهارم، شمارۀ ۱، 1386ش.
    28. قدوسى‌زاده، حسن‏، اصطلاحات سیاسى، فرهنگى و...، چ۳، قم:‏ دفتر نشر معارف‏، 1390ش.
    29. قطب‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏الدین راوندى، سعید بن ‏‏‏‏‏‏هبة الله، الخرائج و الجرائح، قم: مؤسسه ‏ا‏مام ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏مهدىZ، 1409ق.
    30. کراجکى، ابوالفتح محمد بن علی، کنز الفوائد، قم: انتشارات دار الذخائر، 1410ق.
    31. کلینی، محمد بن‌ یعقوب، الکافی، تهران: دار الکتب ‏‏الاسلامیة، 1365ش.
    32. مجلسی، محمد‌باقر، بحار الأنوار، بیروت: مؤسسة الوفاء، 1404ق[الف].
    33. ـــــــ ، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1404ق.
    34. مصطفوى، حسن‏، تفسیر روشن، تهران: مرکز نشر کتاب، 1380ش.
    35. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، کتاب المزار، قم: انتشارات کنگرۀ جهانى شیخ مفید، 1413ق.