نقد و بررسی اخبار آغاز نگارش حدیث به فرمان عمر بن عبدالعزیز

نویسنده

دانشگاه اهواز

چکیده

یکی از مباحث متداول تاریخ حدیث نزد مسلمانان، زمان آغاز نگارش آن است و مشهور آن است که زمان آغاز نگارش حدیث نزد اهل سنت، اوایل قرن دوم و به فرمان عمر بن عبدالعزیز خلیفۀ اموی بود و برای اثبات آن اخبار و اقوالی استناد می‌شود. اما حقیقت امر چیست؟ این مستندات تا چه اندازه‌ای معتبرند؟ آیا مستنداتی بر خلاف آن وجود دارد؟
تحقیق پیش رو به روش توصیفی‌تحلیلی و نیز کتابخانه‌ای، در صدد پاسخ به پرسش‌های بالاست و در نهایت نشان می‌دهد که داستان عمر بن عبدالعزیز و فرمانش و آغاز نگارش حدیث به‌سبب آنکه توسط عموم اهل سنت ذکر می‌شود، چندان معتبر نیست و هم اخبار و اقوال در این باره بسیار متعارض‌اند و هم مستندات بسیاری در دسترس است که نشانگر نگارش حدیث، پیش از آن است و عملاً سخن از زمان آغاز نگارش حدیث به فرمانی، منتفی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Criticism of the Traditions about beginning of the writing of hadith under the command of 'Umar b. 'Abd al-Azīz

نویسنده [English]

  • ghasem bostani
University of Ahvaz
چکیده [English]

One of the most popular topics in the history of hadith among Muslims is the time when it was written and it is known that the time of writing hadith was from the Sunnis in the early second century and was commanded by 'Umar b. 'Abd al-Azīz, the Umayyad caliph, and it is cited by traditions as proof. But what is the truth? How valid are these traditions? Is there any traditions to the contrary?
The present study, by way of descriptive-analytical as well as library method, seeks to answer the above questions and ultimately shows that the story of 'Umar b. 'Abd al-Azīz and his command and the beginning of the writing of the hadith because it is mentioned by the Sunni public is not so credible and the traditions about it is very controversial and there is a lot of evidences available that indicates the writing of hadith is before this time, and practically talking about the time of beginning of writing hadith by his order is denied.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hadith writing
  • 'Umar b. 'Abd al-Azīz
  • Begininng
  • Sunni

مراجع

  1. ابن ابی شیبة الکوفی، المصنف، تحقیق سعید اللحام، چ۱، بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، 1409ق.
  2. ابن الأثیر، علی بن محمد، أسد الغابة، بیروت: دار الکتاب العربی، بی‌تا.
  3. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة، تحقیق عادل أحمد عبد الموجود و علی محمد معوض، چ۱، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1415ق.
  4. ـــــــــ ، تهذیب التهذیب، چ۱، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، 1404ق.
  5. ـــــــــ ، فتح الباری، چ۲، بیروت: دارالمعرفة للطباعة و النشر، بی‌تا.
  6. ـــــــــ ، مقدمة فتح الباری، چ۱، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1408ق.
  7. ابن حمزه، ابراهیم بن محمد، البیان و التعریف فی أسباب ورود الحدیث، تحقیق سیف‌الدین کاتب، بیروت: دار الکتاب العربی، بی‌تا.
  8. ابن حنبل، احمد، المسند، بیروت: دار صادر، بی‌تا.
  9. ابن خلکان، احمد بن ابراهیم، وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان، تحقیق احسان عباس، لبنان: دارالثقافه، بی‌تا.
  10. ابن سعد، محمد، الطبقات الکبرى، بیروت: دار صادر، بی‌تا.
  11. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، تحقیق علی محمد بجاوی، چ۱، بیروت: دار الجیل، 1412ق.
  12. ــــــــ ، التمهید، تحقیق مصطفى بن احمد العلوی و ‏محمد عبد الکبیر البکری، مغرب: وزارة عموم الأوقاف والشؤون الاسلامیه، 1387ق.
  13. ــــــــ ، جامع بیان العلم وفضله، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1398ق.
  14. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، تحقیق علی شیری، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، 1415ق.
  15. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، تحقیق رضا تجدد، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
  16. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الأغانی، تحقیق سمیر جابر، چ۲، بیروت: دار الفکر، بی‌تا.
  17. ابوخیثمه، زهیر بن حرب، کتاب العلم، تحقیق محمد ناصرالدین الالبانی، چ۲، بیروت: المکتب الاسلامی، 1403ق.
  18. ابوریة، محمود، أضواء على السنة المحمدیه، چ۵، بی‌جا: نشر البطحاء، بی‌تا.
  19. ابوزهو، محمد محمد، الحدیث و المحدثون، بی‌‌جا: دار الکتب العربی، بی‌تا.
  20. ابونعیم، احمد بن عبدالله اصفهانی، حلیة الأولیاء وطبقات الأصفیاء، چ۴، بیروت: دار الکتاب العربی، 1405ق.
  21. ـــــ ، اخبار اصبهان، تحقیق کسروی حسن، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1410ق.
  22. اعظمی، محمد مصطفی، دراسات فی الحدیث النبوی و تاریخ تدوینه، بیروت ـ دمشق، المکتبة الاسلامی، 1400ق.
  23. بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، دیار بکر(ترکیه)، المکتبة الاسلامیه، بی‌تا.
  24. ـــــ ، الصحیح، بی‌جا: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، 1401ق.
  25. بیهقی، احمد بن حسین، معرفة السنن والآثار، تحقیق کسروی حسن، بیروت: دار الکتب العلمیه، بی‌تا.
  26. پاکتچی، احمد، تاریخ حدیث، جزوۀ درسی، دانشگاه امام صادقR، 1384ش.
  27. ترمذی، محمد بن عیسی، السنن، تحقیق عبدالوهاب عبداللطیف، چ۲، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، 1403ق.
  28. جلالی، سید محمدرضا، تدوین السنة الشریفة، چ۲، بی‌جا: مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی، 1418ق.
  29. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک، تحقیق یوسف عبدالرحمن مرعشلی، بیروت: دارالمعرفة، بی‌تا.
  30. حسنی، هاشم معروف، دراسات فی الحدیث و المحدثین، چ۲، بیروت: دار التعارف للمطبوعات، 1398ق.
  31. خطیب بغدادی، احمد بن علی، الجامع لأخلاق الراوی وآداب السامع، تحقیق محمود طحان، ریاض: مکتبة المعارف، 1403ق.
  32. ـــــــــ ، الکفایة فی علم الروایة، تحقیق احمد عمر هاشم، چ۱، بیروت: دار الکتاب العربی، 1405ق.
  33. ـــــــــ ، تقیید العلم، تحقیق یوسف عش، چ۲، بی‌جا: دار إحیاء السنة النبویة، 1974م.
  34. ـــــــــ ، تاریخ بغداد، تحقیق مصطفى عبد القادر عطا، چ۱، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1417ق.
  35. دارمی، عبدالله بن بهرام، السنن، زیر نظر محمد احمد دهمان، دمشق: مطبعة الاعتدال، 1349ق.
  36. ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا [الف].
  37. ــــ ، سیر أعلام النبلاء، تحقیق شعیب الأرنؤوط و حسین الأسد، چ۹، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1413ق.
  38. ــــ ، میزان الاعتدال، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر، بی‌تا [ب].
  39. رازی، عبدالرحمن بن محمد بن ابی حاتم، الجرح والتعدیل، چ۱، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1373ق.
  40. رامهرمزی، حسن بن عبدالرحمن، المحدث الفاصل بین الراوی و الواعی، تحقیق محمد عجاج الخطیب، چ۳، بیروت: دار الفکر، 1404ق.
  41. سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ترجمه به عربی: محمود فهمی حجازی و ابوالفضل فهمی، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1997م.
  42. سباعی، مصطفی بن حسنی، السنة ومکانتها فی التشریع الاسلامی، چ۳، دمشق ـ بیروت: المکتب الاسلامی، 1402ق.
  43. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، تحقیق عبدالوهاب عبداللطیف، ریاض: مکتبة الریاض الحدیثة، بی‌تا.
  44. ــــــ ، تنویر الحوالک، تحقیق محمد عبدالعزیز الخالدی، چ۱، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1418ق.
  45. صبحی صالح، علوم الحدیث و مصطلحه، چ۵، دمشق: جامعۀ دمشق، 1959م.
  46. صدر، سید حسن، شیعه و بنیانگذاران فرهنگ اسلام، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1381ش.
  47. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، تحقیق خلیل المیس و صدقی جمیل العطار، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، 1415ق.
  48. طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، تحقیق میر داماد استرآبادی و سید مهدی رجایی، قم: مؤسسة آل البیتk لاحیاء التراث، 1404ق.
  49. ـــــ ، الفهرست، تحقیق جواد قیومی، چ۱، بی‌جا: مؤسسۀ نشر الفقاهه، 1417ق.
  50. عتر، نورالدین، منهج النقد فی علم الحدیث، چ۳، دمشق: دار الفکر، 1985م.
  51. عجاج، محمد خطیب، اصول الحدیث، علومه و مصطلحه، چ۲، دمشق: بی‌نا، 1971م.
  52. علیش، محمد سیف‌الدین، مسند عبدالله بن عمرو و صحیفته الصادقه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده دار العلوم، بی‌تا.
  53. قاضی عیاض، ابن موسى یحصبی، الالماع إلى معرفة أصول الروایة وتقیید السماع، تحقیق سید احمد صقر، چ۱، قاهره/تونس: دارالثرات/المکتبة العتیقة، 1379ق.
  54. کتانی، محمد بن جعفر، الرسالة المستطرفة لبیان مشهور کتب السنة المصنفة، تحقیق محمد المنتصر محمد زمزمی کتانی، چ۴، بیروت: دار البشائر الاسلامیة، 1406ق.
  55. کعبی، عبدالله، قبول الاخبار فی معرفة الرجال، تحقیق ابوعمرو حسینی بن عمرو، بیروت: دار الکتب العلمیه، 2000م.
  56. مالک، ابن أنس، الموطأ(روایة محمد بن الحسن)، تحقیق تقی‌الدین ندوی، چ۱، دمشق: دارالقلم، 1413ق.
  57. متقی هندی، علی بن حسام‌الدین، کنز العمال، تحقیق بکری حیانی و صفوة السقا، بیروت: مؤسسۀ الرسالة، 1409ق.
  58. مدیرشانه‌چی، کاظم، علم الحدیث، چ22، قم: دفتر انتشارات اسلامی(وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم)، 1388ش.
  59. مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، تحقیق بشار عواد معروف، چ۱، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1413ق.
  60. مسلم، ابن حجاج، الصحیح، بیروت: دار الفکر، بی‌تا.
  61. معارف، مجید، تاریخ عمومی حدیث، چ۹، تهران: انتشارات کویر، 1387ش.
  62. معارف، مجید و سعید شفیعی، درآمدی بر مطالعات حدیثی در دوران معاصر، تهران: انتشارات سمت، 1394ش.
  63. مقریزی، احمد بن علی، المواعظ والاعتبار بذکر الخطط والآثار(الخطط المقریزی)، چ۱، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1418ق.
  64. مکی، محمد بن علی، قوت القلوب فی معاملة المحبوب ووصف طریق المرید إلى مقام التوحید، تحقیق عاصم ابراهیم کیالی، چ۲، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1426ق.
  65. نجاشی، احمد بن علی، الرجال، چ۵، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین، 1416ق.
  66. هروی، عبدالله بن محمد، ذم الکلام وأهله، تحقیق عبدالرحمن عبدالعزیز الشبل، چ۱، مدینه منوره: مکتبة العلوم و الحکم، 1418ق.
حدیث پژوهی
دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 21
21
شهریور 1398
صفحه 161-192

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار