تحلیل انتقادیِ روایت قصاص‌خواهی «عکاشه» و چرایی انتقال آن به شیعه

نویسندگان

1 دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم،

2 دانشگاه تهران

چکیده

یکی از رخداد‌هایی که در برخی از منابع تاریخی و جوامع روایی از اواخر زندگی رسول گرامی اسلام2 نقل شده، جریان قصاص‌خواهی پیرمردی به نام عکاشه از ایشان است. بر اساس این نقل‌ها، پس از درخواست رسول اکرم2 مبنی بر ادای حقوق احتمالی، عکاشه مدعی شد که روزی تازیانۀ حضرت به وی اصابت کرده است، ولی در نهایت با بوسیدن بدن پیامبر2 از حق خود گذشت. این روایت از حیث سند مردود است؛ اما صرف‌نظر از سند، متن این حدیث نیز مشکلات متعدد دارد، زیرا اولاً با آیات قرآن که دلالت بر عصمت پیامبر2 دارند، ناسازگار است؛ ثانیاً هیچ‌یک از عالمان شیعه آن را نقل نکرده‌اند و فقط شیخ صدوق، آن‌هم فقط در کتاب امالی خودش آورده است؛ ثالثاً تهافت در نقل‌های مختلف روایت به چشم می‌خورد، که می‌تواند قرینه‌ای بر جعل باشد. مقالۀ حاضر پس از اثبات این دلایل، به بررسی علت وجود این روایت در کتاب شیخ صدوق پرداخته، به این نتیجه می‌رسد که قصۀ فوق، از احادیث منتقله است و به‌دلیل وجود مشایخ عامه در بین اساتید صدوق و نیز راویان مشترک، در منابع شیعه ورود پیدا کرده و عالمان خَلَف، با وجود تفرّد صدوق در نقل این حدیث، بدون توجه لازم، آن را نقل کرده‌اند و لذا تلقّیِ به قبول شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Survey of the Tradition of "Ukkashah"s Punishment Seeking from the Prophet

نویسندگان [English]

  • Zohreh Akhavan Mogadam 1
  • Bahaoddin Qahraminejad 2
1 University of sciences and Informations Quranic
2 University of Tehran
چکیده [English]

One of the events that have been cited in some historical sources and traditional collections since the late life of the Prophet (peace be upon him) is the process of seeking the punishment of an old man named 'Ukkashah from the Prophet. Against these traditions, in response to the Prophet's (pbuh) request for the right or punishment of one who has a right to the Prophet, 'Ukkashah claimed that one day the Prophet intended to lash the camel, and inadvertently hit his body, and Call for punishment. In the end, of course, by kissing the body of the Prophet, He passed away. This tradition is rejected by both Isnad and matn criticism. In its Isnad, there are two transmitters who have been widely regarded as liars in the Rejali books. From the point of view of its matn, he also opposes the verses concerning the infallibility and purity of the prophets and theological arguments for the necessity of prophetic infallibility. In addition, the great Shiite scholars have not quoted it, and only Sheikh Sadūq has brought it to Amālī. Difference in quotation is also one of the indications of forgery. The present article seeks to investigate the authenticity and validity of this event, and is responsible for answering the question of what this story has to do with the subject of oversights of the Prophet (Sahw al-Nabī) and Tark aulā.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Prophet's Biography
  • Qisās
  • 'Ukkasha
  • Surah Nasr
  • Oversights of the Prophet (Sahw al-Nabī)
  • Tark aulā

مراجع

  1.  

    1. قرآن مجید.
    2. ابن اثیر جزری، عزالدین علی بن محمد، اُسدالغابه فی معرفه الصحابه، بیروت: دار الفکر، 1409 ق.
    3. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، صفة الصفوه، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1423ق.
    4. ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت: دار صادر، بی‌تا.
    5. ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالبR، قم: نشر علامه، بی‌تا.
    6. ابن عساکر، علی بن حسن بن هبة الله، تاریخ دمشق، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر، 1415ق.
    7. ابن عماد حنبلی، عبد الحیّ بن احمد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، بیروت: دار ابن کثیر، 1406ق.
    8. ابن هشام، عبد الملک بن هشام، السیرة النبویه، بیروت: دار المعرفه، بی‌تا.
    9. اخوان مقدم، زهره، آیۀ تطهیر در آیینۀ شعر عرب، تهران: انتشارات نبأ، 1392ش.
    10. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الائمه، بیروت: دار الأضواء، 1403ق.
    11. اصفهانی، ابو نعیم احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء، بیروت: دار الکتب العربی، بی‌تا.
    12. امین، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت: دار التعارف للمطبوعات، 1403ق.
    13. بخاری، محمد بن اسماعیل، الصحیح، بیروت: بی‌نا، 1401ق.
    14. بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، چ۳، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1424ق.
    15. حمیدی، محمد بن فتوح، الجمع بین الصحیحین، بیروت: دار ابن حزم، 1423ق.
    16. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد و ذیوله، مصطفی عبدالقادر عطا، چ1، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1417ق.
    17. دار قطنی، علی بن عمر بن احمد، الضعفاء و المتروکین، تحقیق محمد بن صباغ، بیروت: المکتب الاسلامی، 1980م.
    18. ذهبی، شمس‌الدین محمد بن احمد، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1995م/ 1417ق.
    19. ـــــ ، سیر اعلام النبلاء، بیروت: بی‌نا، 1414ق.
    20. رشید رضا، تفسیر المنار، قاهره: بی‌نا، 1346ق.
    21. شهرستانی، ابوالفتح محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، بیروت: دارالمعرفه، 1404ق.
    22. شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، چ۱، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1419ق..
    23. صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی، الامالی، بیروت: نشر اعلمی، 1400ق.
    24. ــــــ ، الخصال، چ۱، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1362ش.
    25. ــــــ ، عیون اخبار الرضاR، چ1، تهران: نشر جهان، 1378ق.
    26. ــــــ ، معانی الاخبار، تهران: اسلامیه، 1361ش.
    27. ــــــ ، کمال‌الدین، تهران: اسلامیه، 1359ش.
    28. طبرانی، ابوالقاسم سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، بیروت: دار احیاء التراث، 1404ق.
    29. عزیزی، حسین، پرویز رستگار و یوسف بیات، راویان مشترک: پژوهشی در بازشناسی راویان مشترک شیعه و سنی، چ۱، قم: بوستان کتاب، 1380ش.
    30. عسقلانی، ابن حجر، الاصابة فی تمییزالصحابه، بیروت: بی‌نا، 1412ق،.
    31. عسکری، سید مرتضی، القرآن الکریم و روایات المدرستین، چ۲، تهران: مجمع العلمی الاسلامی، 1416ق.
    32. عاملی، جعفرمرتضی، الصحیح من السیرة النبی الاعظم2، چ۴، بیروت: دارالهادی، 1415ق.
    33. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، چ۴، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
    34. کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، چ۱، مشهد: دانشگاه مشهد، 1409ق.
    35. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، چ۳، بیروت: مؤسسة الوفا، 1403ق.
    36. مسلم نیسابوری، ابو الحسین مسلم بن حجاج، الجامع الصحیح= صحیح مسلم، بیروت: دار الآفاق الجدیده، بی‌تا.
    37. مؤدب، سید رضا و حسین ستار، «بررسی نقش روات مشترک در اخبار منتقله»، دوفصلنامه حدیث‌پژوهی، شمارۀ 11، بهار و تابستان ۱۳۹۳، ص207ـ238.
    38. مهدوی راد، محمدعلی، جریان‌شناسی اخبار موضوعه(جزوۀ درسی مقطع دکتری)، 1390ش.
    39. میرحامدحسین هندی، سید مهدی ابوظفر لکنهوی هندی، خلاصة عبقات الانوار فی معرفة الائمة الاطهار، تلخیص علی حسینی میلانی، تهران: بی‌نا، 1405ق.
    40. نسایی، احمد بن شعیب، السنن، بیروت: بی‌تا، 1348ق.
    41. هیثمی، ابوالحسین نورالدین، مجمع الزواید، قاهره: دار الکتاب العربی، 1407ق.
حدیث پژوهی
دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 21
21
شهریور 1398
صفحه 193-216

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار