آغازۀ زمانی مسّ شیطان تحلیل و سنجش حدیث «ما من بنی‌آدم مولود الا یمسه الشیطان حین یولد»

نویسندگان

دانشگاه تهران

چکیده

موضوع تسلط شیطان از جمله موضوعاتی است که در شماری از آیات قرآن و احادیث اسلامی مطرح شده است. برای اشاره به تسلط شیطان بر انسان در روایات، از لفظ مسّ استفاده شده است؛ از جمله در روایتی منسوب به پیامبر2 به نقل از ابوهریره چنین آمده است: «ما من بنی‌آدم مولود الا یمسه الشیطان حین یولد.» روایت مذکور با توجه به معنای غالبی مسّ در لغت که به معنای برخورد فیزیکی بین دو چیز به کار رفته است، به تسلط شیطان به‌صورت مطلق بر تمام بشر از زمان طفولیت اشاره دارد. این برداشت از روایت ابوهریره، با آیات قرآن و دیگر روایت‌هایی که تسلط شیطان بر انبیا و بندگان مخلص خداوند را نفی می‌کنند، در تعارض است. رویکرد شارحان در رفع تعارض مذکور به سه گونه قابل تقسیم است: رویکرد قبول و تصحیح، رویکرد توجیه معناشناختی و رویکرد تضعیف و رد. رویکرد توجیه معناشناختی به‌عنوان نظریۀ معیار، ضمن پذیرش صدور روایات با رد کردن رویکرد‌های جعل و ضعیف بودن روایت و عدم پذیرش معنای ظاهری در دیدگاه قبول و تصحیح، به جمع بین آیات و روایات پرداخته و دیدگاه مقبولانه‌تری را ارائه کرده و تعارض ظاهری بین آیات و روایت «ما من مولود الا أن یمس الشیطان» را رفع کرده است. در واقع مراد از مسّ در این روایات معنای تماس فیزیکی نیست، بلکه امید به اغوا و وسوسه کردن هریک از اولاد بشر توسط شیطان از آغاز تولد است و هیچ ارتباطی بین مس در این روایت و تسلط داشتن شیطان بر اولاد بشر از زمان کودکی وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The beginning of the time of Satan's touch Analysis and Evaluation of hadith; " ما مِن بَنِی آدَمَ مَوْلُودٌ إلَّا یَمَسُّهُ الشَّیْطَانُ حِینَ یُولَدُ "

نویسندگان [English]

  • Ali Rad
  • Sajjad Sahraii
University of Tehran
چکیده [English]

The subject of Satan's dominance is one of the issues stated in a number of Quranic verses and Islamic hadiths. To refer to the dominance of Satan on humans, the term "touch" is used in traditions. For example in a hadith attributed to the Prophet, quoted by Abu Hurairah, it is mentioned; "None of the children of Adam is born, unless Satan touches him when he is born". According to the literally prevailing meaning of "touch", which refers to the physical contact between two things, the word "touch" refers to the Satan's absolute dominance over all mankind since infancy.
This comprehension of Abu Hurairah's hadith, is in conflict the verses of the Qur'an and other hadiths that deny Satan's dominance over the Prophets and the devotee servants of God. The approach of the commentators to resolve the conflict is divided into three types: Acceptance and correction approach, semantic justification approach and weakening and rejection approach. The semantic justification approach as the standard theory, along with accepting the issue of hadiths, by rejecting the approaches of forgery and weakness of the hadith and the refusal of the apparent meaning in the viewpoint of acceptance and correction, has brought the verses and hadiths together and presented a more acceptable view and has resolved the apparent conflict between verses and this hadith.
In fact, the meaning of "touch" in these hadiths does not mean the physical contact, but the hope of seduction and temptation of each human child by Satan since his birth, and there is no connection between the "touch" in this hadith and the domination of the Satan over human children since childhood.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Touch of Satan
  • Conflict
  • Hadith؛ "None of the children of Adam is born
  • unless Satan touches him when he is born"
  • The Infallibility of the Prophets

مراجع

  1.  

    1. قرآن مجید، ترجمۀ محمدمهدى فولادوند، تحقیق هیئت علمى دارالقرآن الکریم، تهران‏: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى‏، 1418ق.
    2. آلوسی، محمد بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی‏، لبنان: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، 1415ق.
    3. ابن اثیر، على بن محمد جزرى، أسد الغابه فى معرفة الصحابه، بیروت: دار الفکر، ۱۴۰۹ق.
    4. ابن حنبل، احمد، مسند احمد، بیروت: دار صادر، بی‌تا.
    5. ابن شاهین، بن أزداذ البغدادی، تاریخ أسماء الضعفاء والکذابین، بی‌جا: بی‌نا، 1409ق.
    6. ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، 1415ق.
    7. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، بیروت: دار الکتب العلمیه، ۱۹۹۵م.
    8. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، قصص الأنبیا، مصر: دار الکتب الحدیثه، 1388ق.
    9. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، قم: نشر حوزه، ۱۴۰۵ق.
    10. ابوریة، محمود، اضواء على السنة المحمدیة، بی‌جا: نشر البطحاء، بیتا.
    11. ابوعوده، خلیل، التطور الدلالی بین لغة الشعر الجاهلی و لغة القرآن الکریم، اردن: مکتب النار، ۱۴۰۵ق.
    12. بخاری، محمد بن اسماعیل بن ابراهیم بن مغیره، صحیح البخاری، بی‌جا: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، 1401ق.
    13. بغوى، حسین بن مسعود، تفسیر البغوى المسمى معالم التنزیل‏، تحقیق مهدى عبدالرزاق‏، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، 1420ق.
    14. بیضاوى، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل(تفسیر البیضاوى)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1418ق.
    15. بیهقی، أحمد بن حسین، شعب الإیمان، تحقیق: أبی ‌هاجر محمد السعید بن بسیونی زغلول، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1410ق.
    16. جرجانى، عبدالقاهر بن عبدالرحمن‏، درج الدرر فى تفسیر القرآن العظیم‏، عمان: دار الفکر، 1430ق.
    17. الجرجانی، عبد الله بن عدی، الکامل، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، 1409ق.
    18. جزایرى، نعمت‏الله بن عبدالله‏، عقود المرجان فی تفسیر القرآن‏، قم: نور وحى، 1388ش.
    19. حجازی، محمد محمود، التفسیر الواضح‏، بیروت: دارالجیل‏، 1413ق.
    20. حلبی، علی بن ابراهیم، السیرة الحلبیه، بیروت: دار المعرفة، 1400ق.
    21. حموى، یاقوت بن عبداالله، معجم البلدان، بیروت: دار صادر، 1995م.
    22. خازن، علی بن محمد، تفسیر الخازن المسمى لباب التأویل فی معانی التنزیل‏، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1415ق.
    23. خزائلی، محمد، اعلام قرآن، تهران: امیرکبیر، ۱۳۷۸ش.
    24. خوری شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۳ق.
    25. ذهبی، محمدحسن، التفسیر و المفسرون، بیروت: دار احیاء التراث العربى‏، بی‌تا.
    26. ـــــ ، سیر أعلام و نبلاء، بیروت: مؤسسه الرساله، 1414ق.
    27. ـــــ ، تذکرة الحفاظ، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1419ق.
    28. راد، علی؛ غلامعلی تبار فیروزجانی، فضل الله،(1392ش)، نقد رویکرد‌های معناشناسی واژۀ «مس» در(لا یمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُون)‏، آموزه‌های قرآنی، 18: 105-125.
    29. راغب، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، بی جا: دفتر نشر کتاب، ۱۴۰۴ق.
    30. رشید رضا، محمد، تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار، بیروت: دار المعرفة، 1414ق.
    31. زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
    32. زحیلى، وهبه‏، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج‏، دمشق: دار الفکر، 1411ق.
    33. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، قم: مکتبة الاسلامی، ۱۴۱۴ق.
    34. سیوطی، جلال‌الدین، الاتقان فی علوم قرآن، بیروت: دار الکتاب العربی، 1421ق.
    35. شبر، عبدالله‏، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین‏، کویت: شرکة مکتبة الالفین‏، 1407ق.
    36. شاکر، عبدالصمد، نظرة عابرة إلى الصحاح الستة، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
    37. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏، تهران: ناصرخسرو، 1372ش.
    38. عبدالفتاح، أبو أحمد معتز أحمد، مصابیح التنویر على صحیح الجامع الصغیر للألبانی، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
    39. عسقلانی، ابن حجر، تقریب التهذیب، دهلی: مطبق الفاروق، 1308ق.
    40. ــــــــ ، تهذیب التهذیب، بیروت: دار صادر، بی‌تا.
    41. عسگری، انسیه، «معناشناسی نوین از واژۀ شیطان»، فصلنامۀ پژوهش‌های قرآنی، سال شانزدهم، شمارۀ ۶۴، 1389ش، 204ـ219.
    42. عینی، عمدة القاری، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
    43. عیاشى، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی‏، تهران: المطبعة العلمیه، 1380ق.
    44. فراهیدی، خلیل بن احمد، ترتیب کتاب العین، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرایی، تصحیح اسعد محمد طیب، قم: سازمان اوقاف و امور خیریه، انتشارات اسوه، 1414ق.
    45. فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى‏، تفسیر الصافی، تهران: مکتبة الصدر، 1415ق.
    46. فیومی، احمد بن محمد مقری، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر الرافعی، قم: دار الرضی، بی‌تا.
    47. کاشانى، فتح‏الله بن شکرالله‏، زبدة التفاسیر، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه، 1423ق.
    48. کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
    49. مجلسی، ملا محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهارk، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، 1403ق.
    50. مراغی، احمد مصطفی، تفسیر المراغى‏، بیروت: دار الفکر، 1371ق.
    51. مصطفوی، سید حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1417ق.
    52. معرفت، محمد‌هادی، التمهید فی علوم القرآن‏، قم: مؤسسة النشر الاسلامى‏، 1415ق.
    53. ــــــ ، التفسیر و المفسرون، مشهد: الجامعة الرضویة للعلوم الاسلامیه‏، 1418ق.
    54. ــــــ ، التفسیر الأثری الجامع‏، قم: مؤسسه فرهنگى انتشاراتى التمهید، 1387ش.
    55. المناوی القاهری، زین‌الدین محمد المدعو بعبد الرؤوف بن تاج العارفین بن علی بن زین العابدین الحدادی، فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1415ق.
    56. موسوی احمدآبادی، حسن، شیطان در قرآن، احمد بهشتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، 1373ش.
    57. موسوی سبزواری، عبدالعلی، مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن، بی‌جا: دفتر سماحه آیت‌الله العظمى السبزواری، 1409ق.
    58. نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت: دار الفکر، بی‌تا.
    59. متقی هندی، علاءالدین علی بن حسام، کنز العمال، لبنان: مؤسسة الرسالة، 1409ق.
حدیث پژوهی
دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 21
21
شهریور 1398
صفحه 217-240

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار