حدیث‌بسندگی و سیر تطور آن در اهل سنت

نویسندگان

دانشگاه مازندران

چکیده

حدیث‌بسندگی جریانی فکری است که بین گروهی از مسلمانان شکل گرفت و کم‌وبیش در عصر حاضر نیز رگه‌هایی از آن به چشم می‌خورد. حدیث‌بسندگان، قرآن را برای همگان قابل فهم ندانسته به همین دلیل از مراجعۀ مستقیم به قرآن پرهیز نموده و در شناخت معارف دینی تنها به سنت و حدیث مراجعه می‌کنند. آن‌ها هرگونه بحث عقلی و تفکر و تأویل در این خصوص را رد می‌کنند و تنها آیاتی را در شناخت دین می‌پذیرند که حدیث یا روایتی دربارۀ آن وجود داشته باشد. پژوهش حاضر که به شیوۀ توصیفی‌تحلیلی نگاشته شده در پی شناخت و سیر شکل‌گیری این جریان در اهل سنت است. بررسی‌ها نشان می‌دهد جریان حدیث‌بسندگی در مقابل جریان قرآن‌بسندگی ایجاد شده است. حدیث‌بسندگی در بین مسلمانان، نخستین بار از برخی صحابه و تابعان گزارش شده است. این جریان فکری در اهل سنت پس از رحلت پیامبر در دوران صحابه تشکیل و تا دوران معاصر ادامه دارد. حدیث‌بسندگی در اهل سنت عمدتاً بین گروهی از عامۀ اهل الحدیث همچون حنبلیه، حشویه و سلفیه شکل گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Hadith-sufficiency and its gradual change in Sunnī Islam

نویسندگان [English]

  • Mohammad Sharifi
  • Maryam Sahraei
University of Mazandran
چکیده [English]

Hadith-sufficiency is an intellectual current, which has been formed among some muslim groups, and there are more or less traces of it nowadays. They say that the Qur'an not to be comprehensible to everyone, therefore avoid direct reference to the Qur'an, and they just refer to tradition and hadith for understanding religious teachings and they only accept verses in the understanding religion that there is a hadith or tradition about. The present research, which is written in a descriptive-analytic method seeks to know this current, and its development in Sunnī Islam .The surveys show that Hadith-sufficiency is created in contrast to Qur`an-sufficiency. Among Muslims, Hadith-sufficiency has been reported for the first time by some companions of the Prophet (pbuh) and followers. Hadith-sufficiency has been formed mainly among some Sunnī groups of the ‘people of hadith’ (Ahl-al Hadith), such as Hanbaliya, Hashviyyah and Salafism. The background of the appearance of Hadith-sufficiency among the Shia Muslims in the era of Minor Occultation (al-Ghaybah aṣ-Ṣughrā) was created by ultra Akhbārīs scholars such as Muhammad Amīn Astarābādī, Mīrzā Muhammad Akhbārī and their followers and continues to this day.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Akhbārīs
  • People of Hadith
  • Hadith-Sufficiency
  • Zāhirītes
  1.  

    1. آمدی، علی بن محمد، الاحکام فی اصول الاحکام، قم: تبیان، 1387ش.
    2. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی، 1404ق.
    3. ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث والاثر، ریاض: دار ابن الجوزی، 1421ق،
    4. ابن بابویه قمی، ابو جعفر محمدبن علی بن حسین بن موسی، التوحید، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی، بی‌تا.
    5. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، جامع بیان العلم و فضله، بیروت: دار الکتب العلمیه، بی‌تا.
    6. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، تصحیح محمد‌هارون عبدالسلام، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
    7. ابن قتیبه، ابی محمد عبدالله بن مسلم، تأویل مختلف الحدیث، تصحیح محمود شکری الالوسی، بیروت: مکتبة راغب پاشا، 1393ق.
    8. ابو زهره، محمد، تاریخ مذاهب اسلامی، ترجمۀ علیرضا ایمانی، قاهره: مکتبة ابن تیمیه، بی‌تا.
    9. استرآبادی، محمدامین بن محمد شریف، الفوائد المدنیه الشواهد المکیه، تبریز: بی‌نا، 1321ق.
    10. اسماعیلی، ابوبکر، اعتقاد ائمة الحدیث، تحقیق محمد بن عبدالرحمن الخمیس ریاض: دار العاصمه، 1412ق.
    11. اقبال لاهوری، محمد، سیر فلسفه در ایران، مترجم: آریان پور، امیر حسین، تهران: نگاه، 1380ش.
    12. انصاری، محمد حسین، الامامه والحکومه فی الاسلام، قم: بی‌نا، بی‌تا.
    13. برنجکار، رضا، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، قم: کتاب طه، 1378ش.
    14. حنا الفاخوری، خلیل البحر، تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، ترجمۀ آیتی، عبدالمحمد، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1393ش.
    15. خطیب بغدادی، شرف اصحاب حدیث، محقق: محمد سعید خطیب اوغلی، تهران: کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علامه طباطبایی، 1350ش.
    16. ربانی گلپایگانی، علی، فرق و مذاهب کلامی، قم: المصطفی، 1396ش.
    17. رشید رضا، محمد، السنة و الشیعه، ج1، بی‌جا: بی‌نا، 1935م.
    18. سبحانی، جعفر، سیمای عقاید شیعه، تهران: مشعر، 1390ش.
    19. ـــــــ ، بحوث فی الملل و النحل دراسة موضوعیة مقارنة للمذاهب الاسلامیه، تهران: مؤسسۀ امام صادقR، 1427ق.
    20. ـــــــ ، مصادر الفقه الاسلامی و منابعه، بیروت: دار الاضواء، 1419ق.
    21. سبکی، علی، السیف الصیقل، بیروت: مکتبة زهران، بی‌تا.
    22. سخاوی، شمس‌الدین محمد، الاعلان بالتوبیخ، ترجمۀ علی، صالح احمد، محقق: روزنتال، فرانش، بیروت: دار الکتب العلمیه، بی‌تا.
    23. سمعانی، ابوالمظفر، الانتصار لاصحاب الحدیث، تحقیق محمد بن حسین بن الجیزانی، مکتبة اضواء المنار السعودیه، 1417ق.
    24. شکری الآلوسی، ابوالمعالی محمود، مسائل الجاهلیة التی خالف فیها رسول الله اهل الجاهلیة، 1422ق.
    25. شوشتری، قاضی نورالله، الصوارم المهرقة، تهران: انتشارات چاپخانۀ نهضت، 1367ش.
    26. شهرستانی، محمدبن عبدالکریم، الملل والنحل، تحقیق امیرعلی مهنا و علی حسن فاعور، بیروت: دارالمعرفه، 1364ش.
    27. صالح، صبحی، علوم الحدیث و المصطلحه، قم: مکتبة الحیدریه، 1417ق.
    28. طباطبایى، محمدحسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن‏، بیروت‏: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1390ق.
    29. طبرى، بن جریر، ترجمۀ تفسیر طبرى‏، تصحیح حبیب یغمایى، تهران: توس، 1356ش.
    30. طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین‏، تحقیق احمد حسینى اشکورى، تهران: مرتضوی، 1375ش.
    31. عبدالمجید، محمود، الاتجاهات الفقهیة عند اصحاب الحدیث فی القرن الثالث، تحقیق توفیق بن محمد القریشی، مصر: مکتبة الخانجی، 1399ق.
    32. فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، قم: مؤسسة دارالهجره، 1414ق.
    33. قاری، علی بن سلطان محمد، شرح نخبة الفکر فی مصطلح اهل الاثر، شارح: احمد بن علی بن حجر عسقلانی، بیروت: شرکة دار الارقم بن ابی الارقم، بی‌تا.

     

    1. مطهری، مرتضی، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: انتشارات صدرا، 1367ش.
    2. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء، 1404ق.
    3. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368ش.
    4. مقریزی، احمد بن علی، المواعظ و الاعتبار، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1384ش.
    5. موسی، محمد ثانی عمر، المدرسة الحدیثیة فی مکة و المدینة و اثرها فی الحدیث و علومه من نشأتها حتی نهایة القرن الثانی هجری، ریاض: دار المنهاج، بی‌تا.
    6. موسوی بجنوردی، سید محمد، قواعد فقهیه، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1386ش.
    7. نصیری، علی، رابطۀ متقابل کتاب و سنت، قم: انتشارات سنابل، 1386ش.
    8. نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل، تحقیق مؤسسه آل البیتk، قم: مؤسسه آل البیتk، 1408ق.