تحلیل انتقادی انگارۀ وثاقت جابر بن یزید جُعْفی

نویسندگان

دانشگاه تهران

چکیده

جابر بن یزید جُعْفی از راویان عصر تابعان و معاصر امام باقر و امام صادقv بود. دانشمندان رجال متقدم، متأخر و معاصر شیعه دربارۀ وثاقت و عدم وثاقت وی اختلاف نظر دارند. منشأ اصلی اختلاف نظر آنان، وجود روایات متعدد و گوناگونی است که دربارۀ جابر نقل شده است؛ چنان‌که برخی از این روایات به صداقت و علم جابر به اسرار اهل بیتk اشاره دارند. از سوی دیگر، روایاتی وجود دارند که بر اختلاط و ضعف جابر دلالت دارند. نجاشی و استاد او، شیخ مفید، از رجالیان و دانشمندان متقدم، بر اختلاط شخص وی تأکید دارند. حال آنکه موافقان وثاقت جابر، تضعیف جابر را شخص وی نمی‌دانند، بلکه آن را ناشی از راویان وی می‌دانند که بیشتر آنان از ضعفا و راویان بدنام به شمار می‌روند. موافقان وثاقت عمدتاً متأخرانِ متأخران و برخی معاصران شیعه هستند؛ حال آنکه بیشتر رجالیان متقدم و متأخر معتقد به ضعف جابر شده‌اند. از جمله رجالیان معاصر آیت‌الله خویی و علامه شوشتری‌اند که معتقد به وثاقت وی هستند و در دفاع از وی به روایاتی استناد کرده‌اند که این روایات یا راوی آن‌ها، خودِ جابر است یا سند آن‌ها ضعیف است یا مستندی نامعتبر یا روایات معارض دارند. آنان تضعیفات واردشده دربارۀ جابر و روایات معارض را با وجوهی توجیه کرده‌اند که برخلاف ظاهر دلالت آن‌ها و ترجیحِ بلامرجح است و بر این اساس، به نظر می‌رسد ادلۀ قول به وثاقت جابر بن یزید جعفی ناتمام است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critical Analysis of the Trustworthiness of Jābir Ibn Yazīd Ju'fī

نویسندگان [English]

  • Abdolhadi Feghhizadeh
  • Majid Bashiri
University of Tehran
چکیده [English]

Jābir Ibn Yazīd Ju'fī was one of the transmitters of the time of the followers and contemporaries of Imam Bāqir and Imam Sādegh (AS). Scholars of Rijāl, earlier, later and contemporary Shiites are disagree about his trustworthiness and untrustworthiness. The main source of their disagreement is the existence of numerous and various traditions that have been transmitted about Jābir; As some of these traditions refer to the truth and knowledge of Jābir to the secrets of the Ahl al-Bayt. On the other hand, there are traditions that indicate the mixing and weakness of Jābir. Najāshī and his teacher, Sheikh Mufīd, early Rijāl scholars, are the leading scholars emphasize his personal mixing. On the other hand, those who support Jābir's reliability do not consider Jābir's weakness as his own, but as the result of his transmitters, most of whom are considered to be weak and infamous transmitters. The proponents of his trustworthiness are mainly the latter and some Shiite contemporaries; However, most of the earlier and later ridjal experts have believed in the weakness of Jābir. Among the contemporary ridjāl experts such as Ayatollah Khoei and Allameh Shūshtarī, who believe in his reliability and have cited traditions in his defense in which these traditions are either narrated by Jabir himself, or their chain of transmitters is weak, or they have invalid Isnad or have conflicting traditions. They have justified the weaknesses about Jābir and the conflicting traditions with aspects that, contrary to their appearance, imply their preference and unjustified preference, and on this basis, it seems that the evidence of Jābir Ibn Yazīd Ju'fī's trustworthiness is incomplete..

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jābir Ibn Yazīd Ju'fī
  • Rijāl
  • trustworthiness of Transmitter
  • Mixing of Transmitter
  • contradict of Jarḥ and Ta'dīl
  1.  

    1. ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، الجرح والتعدیل، حیدرآباد: مجلس دائرةالمعارف العثمانیه، 1271ق.
    2. ابن حبان، محمد بن حبان، الثقات، حیدرآباد: دائرةالمعارف العثمانیه، 1393ق.
    3. ابن داود، حسن بن علی، الرجال، چ۱، تهران: دانشگاه تهران، 1342ش.
    4. ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1410ق.
    5. ابن شهید ثانی، حسن بن زین‌الدین، التحریر الطاووسی، قم: مکتبة آیت‌الله العظمی المرعشی النجفی، 1411ق.
    6. ابن عدی، عبدالله بن عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1418ق.
    7. ابن غضائری، احمد بن حسین، الرجال(با مقدمه و تحقیق محمدرضا حسینی جلالی)، قم: دار الحدیث، 1364ش.
    8. استرآبادی، محمد بن علی، منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال(با تعلیقات وحید بهبهانی)، قم: مؤسسة آل البیتk لاحیاء التراث، 1422ق.
    9. بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، حیدرآباد‌ـ الدکن: دائرةالمعارف العثمانیه، بی‌تا.
    10. برقی، احمد بن محمد، الرجال، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1342ش.
    11. بهبودی، محمدباقر، معرفة الحدیث، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1389ش.
    12. تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم‏: مؤسسة النشر الاسلامى التابعة لجماعة المدرسین، 1410ق.
    13. ـــــ ، بهج الصباغة فی شرح نهج البلاغة، تهران: دار امیر کبیر، 1376ش.
    14. جوزجانی، ابراهیم بن یعقوب، احوال الرجال، فیصل‌آباد باکستان: حدیث آکادمی، بی‌تا.
    15. حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال، نجف اشرف: دار الذخائر، 1411ق.
    16. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت: دار الغرب الاسلامی، 1422ق.
    17. خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم: مرکز نشر الثقافة الاسلامیه، 1372ش.
    18. سمعانی، عبدالکریم، الأنساب، حیدرآباد: مجلس دائرةالمعارف الاسلامیه، 1382ق.
    19. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الرسائل، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1421ق.
    20. شیخ محمد، محمد بن حسن، استقصاء الاعتبار فی شرح الاستبصار، قم: مؤسسة آل البیتR، 1419ق.
    21. صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد، قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی، 1404ق.
    22. طوسی، محمد بن حسن، الرجال، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1373ش.
    23. ـــــ ، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الأصول، قم: ستاره، 1420ق.
    24. فقهی‌زاده، عبدالهادی و بشیری، مجید، «ابن غضائری، کتاب الضعفاء و مسئلۀ انتساب»، کتاب قیّم، شمارۀ 17، 1396ش، ص243ـ264.
    25. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، قم: دار الکتاب، 1404ق.
    26. کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی(اختیار معرفة الرجال)، مشهد: مؤسسۀ نشر دانشگاه مشهد، 1409ق.
    27. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
    28. مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، قم: مؤسسة آل البیتk لاحیاء التراث، 1411ق.
    29. مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1400ق.
    30. مسلم، مسلم بن حجاج، الکنى والأسماء، المدینة المنورة: عمادة البحث العلمی بالجامعة الاسلامیة، 1404ق.
    31. معارف، مجید و حیدری مزرعه آخوند، محمدعلی، «کاوشی در پدیدآورندۀ کتاب الاختصاص»، حدیث‌پژوهی، شمارۀ 20، 1397ش، ص7ـ27.
    32. مفید، محمد بن محمد، جوابات أهل الموصل فی العدد و الرؤیة، قم: کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید، ۱۴۱۳ق[الف].
    33. ـــــــ ، المسائل الصاغانیه، قم: کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید، ۱۴۱۳ق[ب].
    34. ـــــــ ، الاعلام بما اتفقت علیه الامامیة من الاحکام، قم: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، ۱۴۱۳ق[ج].
    35. ـــــــ ، الاختصاص، قم: المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، ۱۴۱۳ق[د].
    36. نجاشی، احمد بن علی، فهرست أسماء مصنِّفی الشیعة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین، 1365ش.