تحلیل سندی و محتوایی «حدیث حوت» با توجه به پیشینۀ تاریخی آن

نویسندگان

دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

در روایتی در کتاب کافی از امام صادقR از چگونگی قرار گرفتن زمین سؤال شده است. در پاسخ منسوب به امام آمده است که زمین بر پشت ماهی است. این حدیث که در این جستار از آن با عنوان «حدیث حوت» یاد می‌کنیم دارای سندی صحیح است، اما ظاهر آن با قطعیات علمی و تجربیات مسلم بشری ناسازگار است. برخی از حدیث‌پژوهان درصدد برآمده‌اند با ارائۀ راهکارهایی معنای حدیث را روشن کنند اما ناموفق بوده‌اند. روشی که ما در بررسی این حدیث برگزیده‌ایم توجه به پیشینۀ تاریخی آن است. برای این منظور احادیث هم‌خانوادۀ این حدیث را در سه دسته بیان می‌کنیم و سپس با بررسی این روایات و کتب گذشته همچون کتب یهود با شباهت‌های حیرت‌آوری همچون یکسان بودن نام ماهی و گاوی که گفته شده زمین بر آن‌ها استوار است مواجه می‌شویم. با توجه به شواهد دال بر اسرائیلی بودن این روایت، نبود توجیه معقول و منطقی برای آن، مخالف بودن با قطعیات علمی و عدم کارایی خبر واحد در این‌گونه موارد ناچار به طرح این حدیث هستیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Isnād and Content Analysis of "Hadith of Ḥūt" (Fish) through considering its historical background

نویسندگان [English]

  • Seyyed Soleyman Mousavi
  • Mohammad Ibrahim Roushan Zamir
University of Sciences Islamic Razavi
چکیده [English]

 It is reported in a hadith in Usūl al-Kāfi that Imam Ṣādiq (P.B.U.H.) has been asked about the location of the earth. In the answer attributed to the Imam, it is stated that the earth is on the back of a fish. This hadith, which we refer to in this research as the "Hadith of Ḥūt", has a sound chain of transmitters, but it is appeared to be incompatible with scientific facts and indisputable human experiences. Some hadith researchers have tried to justify the hadith in some way but have been unsuccessful. Our method in studying this hadith is to consider its historical background. For this purpose, we gathered similar hadiths in three categories, and then, by examining these traditions and comparing them with other historical resources, such as the Jewish books, we come across astonishing similarities, such as the similarity of the names of the fish and the cow on which the earth is said to rest. Considering the evidence that shows its isra'iliyyat, the lack of reasonable justification for it, being against scientific facts and the inefficiency of such Hadiths (akhbr al-āḥād) in historical subjects, there is no other way except to announce it invalid.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • ḥūt
  • fish
  • earth
  • Leviathan
  • Behemoth
  1.  

    1. ابن شهرآشوب مازندرانى، محمد بن على، مناقب آل أبیطالبk، قم: علامه، 1379ق.
    2. ابن کثیر دمشقى، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیه، منشورات محمد على بیضون، 1419ق.
    3. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، تحقیق محمد زهیر، بیروت: دار طوق النجاة، 1422ق.
    4. بغوى، حسین بن مسعود، معالم التنزیل فى تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربى، 1420ق.
    5. بلخى، مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت: دار احیاء التراث، 1423ق.
    6. ثعلبى نیشابورى، احمد بن ابراهیم، الکشف والبیان عن تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1422ق.
    7. خویی، سید ابوالقاسم، أجود التقریرات، چ۲، قم: کتاب‌فروشی مصطفوی، 1368ش.
    8. ذهبی، محمدحسین، الاسرائیلیات فی التفسیر والحدیث، قاهره: مکتبة وهبة، 2004م.
    9. سیوطى، جلال‌الدین، الدر المنثور، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى، 1404ق.
    10. شهرستانی، سید هبةالدین، الهیئة والاسلام، نجف: مطبعة الآداب، 1381ق.
    11. صدوق، ابن بابویه، محمد، من لا یحضره الفقیه، چ۲، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
    12. طبرانی، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر، اردن: دار الکتب الثقافی، 2008م.
    13. طبرسى، احمد بن على، الاحتجاج، مشهد: نشر مرتضى، 1403ق.
    14. طوسى، محمد بن حسن، فهرست الطوسی، قم: مکتبة المحقق الطباطبایی، 1420ق.
    15. علامه حلى، حسن بن یوسف، رجال العلامة الحلی، چ۲، نجف: دار الذخائر، 1411ق.
    16. عهد عتیق، razgah.com
    17. فیض کاشانى، محمد محسن، الوافی، اصفهان: کتابخانۀ امام امیرالمؤمنین علىR، 1406ق.
    18. قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو، 1364ش.
    19. قمى، على بن ابراهیم، تفسیر القمی، چ۳، قم: دار الکتاب، 1404ق.
    20. کشى، محمد بن عمر، رجال الکشی(اختیار معرفة الرجال)، مشهد: مؤسسۀ نشر دانشگاه مشهد، 1409ق.
    21. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، چ۴، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
    22. ـــــ ، الروضة من الکافی یا گلستان آل محمد، ترجمۀ آیت‌الله کمره‏اى، تهران: کتابفروشى اسلامیه، 1382ق.
    23. ـــــ ، الروضة من الکافی، ترجمۀ رسولى محلاتى، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، 1364ش.
    24. مازندرانى، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی-الأصول و الروضة، تهران: المکتبة الاسلامیه، 1382ق.
    25. مجلسى، محمدباقر، بحار الانوار، چ۲، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
    26. ـــــــ ، مرآة العقول، چ۲، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1404ق.
    27. مجلسى، محمدتقى، لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقیه، چ۲، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان، 1414ق.
    28. مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، قم: دفتر انتشارات اسلامی(وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم)، 1391ش.
    29. مک دونالد، ویلیام، تفسیر کتاب مقدس برای ایمان‌داران، razgah.com
    30. نائینی، محمدحسین، کتاب الصلاة، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1411ق.
    31. نجاشی، احمد بن على، رجال النجاشی، چ۶، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1365ش.
    32. نووى جاوى، محمد بن عمر، مراح لبید لکشف معنى القرآن المجید، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1417ق.
    33. Talmud, www.sefaria.org.
    34. Heidel, Alexander, P., The Babylonian Genesis, 2nd, The University of Chicago Press, 1951.
    35. Van der Toom, K., Becking, B. & Van der Horst, P., Dictionary of deities & demons in the Bible, 2nd, Grand Rapids: Wm. B. Eerdmans Publishing, 1999.
    36. wikipedia.com.
    37. islamqa.info/en.