واکاوی سندی و دلالی روایات تفویض تشریع به پیامبر اکرم  در مصادر روایی فریقین

نویسندگان

دانشگاه قم

چکیده

در مصادر روایی فریقین، روایاتی وجود دارد که مرتبط با تفویض امر دین به پیامبر اکرم2 می‌باشد، که غالب آن‌ها از نظر سندی معتبرند و از لحاظ دلالی نیز علمای فریقین، تفویض تشریع به پیامبر2 را پذیرفته‌‌اند و معتقدند که تفویض به آن جناب و امر به اطاعت از ایشان، هرگز با توحید در طاعت منافات نداشته و اطاعت از ایشان، همان اطاعت از باری تعالی است؛ زیرا به‌دلیل تربیت الهی‌گونۀ حضرت که بر پایۀ حبّ پروردگار صورت گرفته، هرگز اراده‌ای خلاف ارادۀ خداوند نداشته‌ و هر حکمی که داشته‌ در طول فرمایشات خالقش بوده و نه در عرض مشیت او. بنابراین، خداوند اجازۀ جعل برخی احکام را به رسول خویش داده و اطاعت از او را همانند اطاعت از خویش شمرده است و حکمت آن را امتحان مردم و شناسایی بندگان مطیع از عاصی بیان نموده است. البته دیدگاه یادشده، مورد تأیید عقل نیز می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Isnad and Content Analysis of Traditions of Prophet's Legislation in Shia and Sunni sources

نویسندگان [English]

  • Reza Moadab
  • Negin Alizadeh
Universityi of Qom
چکیده [English]

There are many Hadiths in both the Shia and Sunni sources implicating that the divine right of legislation was entrusted to Prophet Muhammad (pbuh) by Allah. These Hadiths are authentic in terms of Isnad and textual meaning and the scholars of both Shia and Sunni have accepted the divine right of legislation of Prophet Muhammad. The Shia and Sunni scholars believe that the divine right of legislation of Prophet Muhammad and obeying his orders do not contradict the monotheistic nature of worship of Allah and obeying the Prophet of Allah equals obeying the orders of Allah the Almighty. This is because Prophet Muhammad, based on his deep love for the Lord, was nurtured under Allah's divine training system and thus his individual will never contradicts that of Allah. In other words, every law and ruling that Prophet Muhammad legislated is in complete harmony with the orders of Allah and not in contrast to His divine will. As a result, Allah Himself gave Prophet Muhammad the permission to issue divine laws and rulings and has considered obedience to the Prophet of Allah as the obedience towards Himself. The main philosophy behind entrusting the divine right of legislation to Prophet Muhammad is examining the faith of believers and distinguishing the obedient servants of Allah from the disobedient ones. It is noteworthy that the abovementioned view is approved by reason too.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Divine Legislation
  • Prophet Muhammad
  • Islamic law
  • Traditions of Tafwīḍ
  • Shia and Sunni sources of Hadith

مراجع

  1.  

    1. قرآن کریم، ترجمۀ الهی قمشه‌ای.
    2. ابن بابویه، على بن حسین‏، معانی الاخبار، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1372.
    3. ـــــــ ، الأمالی(للصدوق)، تهران: کتابچى، 1376.
    4. ابن جوزى، عبدالرحمن بن على‏، زاد المسیر فى علم التفسیر، بیروت‏: دار الکتاب العربی، ‏1422ق.
    5. ابن حبّان‌، صحیح‌ ابن‌ حبان‌ بترتیب‌ ابن‌ بلبان، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1414ق.
    6. ابن حنبل، احمد بن محمد، مسند، ریاض: بیت الافکار الدولیه، 2005م.
    7. ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، بیروت: دار صادر، 1377.
    8. ابن شعبه حرانى، حسن بن على‏، تحف العقول، قم: دار الحدیث، 1382.
    9. ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر والتنویر، بیروت‏: مؤسسة التاریخ، 1384.
    10. ابن عطیه اندلسى، عبدالحق‏، المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دار الکتب العلمیه‏، 1422ق.‏
    11. ابن علىR، حسن(امام یازدهم)، التفسیر المنسوب إلى الامام الحسن العسکریR، قم: مدرسة الامام المهدیR، 1409ق.
    12. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم،‏ بیروت‏: دار الکتب العلمیه، 1419ق‏.
    13. ابن ماجه، محمد بن یزید، سنن ابن ماجه، بیروت: دار الفکر، 1395ق.
    14. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، 1414ق.
    15. ابوالفتوح رازى، حسین،‏ روض الجنان و روح الجنان فى تفسیر القرآن‏، مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى، 1408ق.
    16. ابوالقاسمی، محمدجواد، اختیارات پیامبر اکرم2 در تشریع احکام الهی از نگاه فریقین، پایان‌نامۀ دکتری، به راهنمایی محمدکاظم قاضی‌زاده، دانشگاه قرآن و حدیث، 1390.
    17. آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1405ق.
    18. بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، قم: دار الکتب العلمیه، 1334.
    19. بخاری، محمد، صحیح البخاری، تربت جام: انتشارات شیخ الاسلام احمد جام، 1387.
    20. برقی، احمد بن محمد، رجال البرقی، قم: القیوم، 1419ق.
    21. ــــ ، المحاسن،‏ قم‏: دار الکتب الاسلامیه، 1371ق.‏
    22. بغوى حسین بن مسعود، معالم التنزیل فى تفسیر القرآن، بیروت‏: دار احیاء التراث العربى‏، 1420ق.‏
    23. بهرامی، محسن، «تأملی دربارۀ نظریۀ خلق عظیم و تفویض دین»، پژوهشنامۀ قرآن و حدیث، شمارۀ 5، 1387، ص117ـ140.
    24. بیضاوی، عبدالله، انوار التنزیل‌ و اسرار‌ التأویل، بیروت‌: دار الکتب العلمیه‌، 1408ق.
    25. ترمذی، محمد، سنن الترمذی(الجامع الصحیح)، بیروت: دار المعرفه، 1423ق.
    26. ثعالبى، عبدالرحمن بن محمد، جواهر الحسان فى تفسیر القرآن‏، بیروت:‏ دار احیاء التراث العربى‏، 1418ق.‏
    27. ثعلبی نیشابوری، احمد بن ابراهیم، الکشف والبیان‌ عن تفسیر القرآن، بیروت‏: دار احیاء التراث العربی، 1422ق‏.
    28. جناتی، محمدابراهیم، «پیامبر و اجتهاد»، کاوشی نو در فقه، دورۀ 14، شمارۀ 54، 1386، ص3ـ35.
    29. حاکم نیشابوری، ابو عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1411ق.
    30. حق‌پرست، شعبان، «تشریع نبوی در قرآن و سنت»، مصباح، شمارۀ 68، 1386، ص7ـ36.
    31. حلی، حسن بن علی، الرجال( لابن داود)، تهران: دانشگاه تهران‏‏، 1342.
    32. حلى، حسن بن یوسف‏، رجال العلامة الحلی، نجف‏: دار الذخائر، 1411ق‏.
    33. خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، نجف: مطبعة الاداب، 1390ق.
    34. دار قطنی، علی، سنن‌ الدارقطنی، مدینه: بی‌نا، 1386ق.
    35. دارمی‌، عبدالله، سنن الدارمی، بیروت: دار الفکر، 1421ق.
    36. دروزه، محمد عزت‏، التفسیر الحدیث،‏ قاهره: دار احیاء الکتب العربیه، 1383ق‏.
    37. راغب اصفهانی، محمدحسین، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دار المعرفه، 1404ق.
    38. ‏زحیلى، وهبة بن مصطفى،‏ التفسیر المنیر فى العقیدة والشریعة والمنهج، دمشق: دار الفکر المعاصر، 1418ق‏.
    39. زمخشرى، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التأویل، بیروت:‏ دار الکتاب العربی، ‏1407ق.
    40. سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم‏: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى،‏ 1404ق.
    41. سید قطب، ابن ابراهیم شاذلی‏، فى ظلال القرآن، قاهره‏: دار الشروق، ‏1412ق.
    42. شبر، سید عبدالله‏، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، کویت‏: مکتبة الألفین، ‏1407ق.‏
    43. صا‌بری یزدی، علیرضا، الحکم الزاهرة، تهران: سا‌زما‌ن‌ تبلیغا‌ت‌ اسلامی‌، 1373.
    44. صادقى تهرانى، محمد، الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن،‏ قم:‏ انتشارات فرهنگ اسلامى‏، 1365.
    45. صفار، محمد، بصائر الدرجات فی‌ فضائل‌ آل محمد2، قم: مکتبة آیت‌الله مرعشی، 1404ق.
    46. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: نشر جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه، 1374ش.
    47. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو، 1372ش.
    48. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه، 1412ق.
    49. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران: دفتر‌ نشر فرهنگ اسلامی، 1408ق.
    50. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، قم: ذوی القربی، 1388.
    51. ــــــ ، رجال الطوسی، نجف: حیدریه، 1381ق.
    52. ــــــ ، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الأصول، قم‏: ستاره‏، 1420ق.‏
    53. طیب، سید عبدالحسین،‏ اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران:‏ انتشارات اسلام، ‏1378.‏
    54. عروسى حویزى، عبد على‏، تفسیر نورالثقلین، قم‏: انتشارات اسماعیلیان‏، 1415ق.‏
    55. علیزاده نجار، مرتضی، «تفویض دین، نزاعی حقیقی یا لفظی»، امامت‌پژوهی، شمارۀ ۹، 1392، ص187ـ206.
    56. غیاثی، نقی، ارزیابی نظریۀ تفویض امر دین به ائمهk از منظر قرآن و سنت، پایان‌نامۀ دکتری، به راهنمایی فتح‌الله نجارزادگان، دانشکده الهیات، دانشگاه معارف اسلامی، 1396.
    57. فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر کبیر(مفاتیح الغیب)، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1411ق.
    58. فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین‏، قم‏: نشر هجرت، 1409ق.
    59. فیض کاشانی، محمدمحسن، تفسیر الصافی، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1402ق.
    60. فیومی، احمد بن‌ محمد، المصبا‌ح‌ المنیر، قم: منشورات‌ دار الهجرة‌، 1364.
    61. قرائتى، محسن‏، تفسیر نور، تهران‏: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن، 1383.‏
    62. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع‌ لاحکام‌ القرآن‌، بیروت‌: دار‌ احیاء التراث العربی، 1405ق.
    63. قمى مشهدى، محمد، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب،‏ تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى‏، 1368.
    64. قمى، على بن ابراهیم‏، تفسیر القمی، قم:‏ دار الکتاب، ‏1363.
    65. کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال/ رجال الکشی، تهران: وزارة الثقافة والارشاد اسلامی، 1424ق.
    66. کلینی، محمد، الاصول من‌ الکافی، تصحیح‌ علی‌اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1388ق.
    67. ــــ ، روضة الکافی، قم: سرور، 1381.
    68. ما‌لک‌ بن‌ انس،‌ ابی‌ عبدالله‌، موطأ، قاهره: وزارة الاوقا‌ف‌، 1407ق.
    69. محلى، جلال‌الدین و سیوطى، جلال‌الدین، تفسیر الجلالین‏، بیروت: مؤسسة النور للمطبوعات،‏ 1416ق‏.
    70. مجلسی، محمدباقر، مرآة‌ العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران: المکتبة الاسلامیه، 1398ق.
    71. ــــــ ، بحار الانوار الجامعه لدرر أخبار ائمة الاطهار، بیروت‌: دار احیاء التراث العربى؛ دار الکتب العلمیة‌، 1403ق.
    72. محمودی، ضیا‌ءا‌لدین‌، الاصول‌ الستة‌ عشر من‌ الاصول‌ الاولیه‌، قم‏: مؤسسة دار الحدیث الثقافیة، 1381.
    73. مفید، محمد بن محمد، الاختصاص‏، قم‏: المؤتمر العالمى لألفیة الشیخ المفید، 1413ق.
    74. مقاتل، ابن سلیمان،‏ تفسیر مقاتل بن سلیمان،‏ بیروت:‏ دار احیاء التراث‏، 1423ق‏.
    75. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1364.
    76. موسوى سبزوارى، سید عبد الاعلى، ‏مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن،‏ بیروت: مؤسسه اهل بیتk، 1409ق.‏
    77. نجاشی، احمد بن على‏، رجال النجاشی‏، قم:‏ مؤسسة النشر الاسلامی، 1365.‏
    78. نجارزادگان، فتح‌الله، «خلق عظیم و تفویض دین»، مقالات و بررسیها، شمارۀ 84، 1386، ص163ـ183.
    79. نسا‌ئی‌، احمد بن‌ علی‌، سنن‌ النسا‌ئی‌، بیروت: دار الکتا‌ب‌ العربی‌، 1309.
    80. واسطی بغدادی، احمد بن حسین، ‏الرجال(لابن الغضائری)، قم‏: دار الحدیث، 1364.‏
حدیث پژوهی
دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 23
23
شهریور 1399
صفحه 213-240

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار