نوآوری‌های رجالی محقق اردبیلی در جامع الرواه

نویسنده

جامعه المصطفی العالمیه

چکیده

حدیث، گزارش‌کنندۀ سنت نبوی و ولوی است و بر پایه‏ای محکم و متین به نام سند استوار است. نقل حدیث همراه با سند مورد تأکید و توصیۀ معصومانk بوده است. یکی از طرق ارزشیابی حدیث، ارزیابی سند و راویان آن است. بدین سبب علمی به نام «علم رجال» تأسیس و ده‌ها اثر رجالی تدوین شده است. در میان کتب رجالی، کتاب جامع الرواه از موقعیت و جایگاه ویژه‏ای برخوردار بوده و دارای امتیازات مهم و سودمندی است. مؤلف اندیشور آن با مجاهدت علمی و تلاش بیست‌سالۀ خویش توانسته است تحولی درشناخت راویان و شیوۀ نقد سند به وجود آورد و روش نوینی را ابداع کند که در میان پیشینیان سابقه نداشته است. ایشان با این روش ابتکاری، توانسته است به آسیب‏شناسی اسناد روایات کتب اربعۀ حدیثی شیعه بپردازد و به نتیایج بسیار مهم و ارزشمندی درشناخت راویان و اسناد دست یابد؛ از جمله شناسایی تصحیف در نام راویان مانند تصحیف «حسین» به «حسن» و برعکس، شناسایی تصحیف در الفاظ تحدیث مانند تصحیف «عن» به «بن» و برعکس، تمییز راویان مشترک مانند تمییز «احمد بن محمد» که مشترک بین تعدادی از راویان ازجمله «احمد بن محمد بن عیسی اشعری»، «احمد بن محمد بن خالد برقی»، «احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی» است، شناخت مترادفات راوی و یکسان‌سازی عناوین متعدد مانند ثابت بن دینار، ثابت بن ابی صفیه، ابوحمزه ثمالی، الثمالی که همۀ آن‌ها یک شخص می‌باشند، شناخت تعلیق در اسناد، شناخت افتادگی در اسناد این مقاله به تبیین و توضیح منهج جدید و روش ابتکاری محقق اردبیلی و نتایج به‌دست‌آمدۀ آن می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Rejāl Innovation of Muḥaqqiq Ardabīlī in "Jāmi' al-Ruwāt"

نویسنده [English]

  • Aboutaleb Alinejad
University of Al-Mustafa International
چکیده [English]

A Hadith reports the sunnah of the Prophet and Imam Ali (pbuh) and stands firm on strong and firm bases called sanad (chain of transmitters). Transmitting of hadiths with Isnad has been emphasized upon and advised by the Imams (pbuh). One of the ways to evaluate a hadith is to assess its Isnad and transmitters. Hence, a discipline called 'Ilm al-Rijāl has been established and tens of Rijāl works have been composed. Among the books on Rijāl, the book "Jāmi’ al-Ruwāt" has enjoyed a special position and status, and it possesses important and beneficial distinctions. Its reflective author with his academic struggle and twenty-year long effort has been able to bring about a transformation in the identification of transmitters and the procedure to critique Isnad, and [he has been able to] innovate a new method that has had no record among the predecessors. With this innovative method, he has been able to identify the problems of Isnad of the transmitters of the Four Shia Books of Hadith, and to achieve very important and valuable results in the identification of transmitters and chains of transmitters; among which are to identify the tasḥīf (a form of distortion in which the change of a word stems from the words, vocal or written oneness or likeness) of the names of transmitters, such as the Taṣḥīf of “Husayn” into “Hasan” and vice versa, to recognize the Taṣḥīf in wording of Tahdīth (expressions of tradition), such as the Taṣḥīf of ’an to ibn and vice versa, to differentiate between common transmitters, such as to distinguish Ahmad bin  Muhammad which is a name that multiple transmitters share like Ahmad ibn Muhammad ibn Isa Ash’ari, Ahmad ibn Muhammad ibn Khalid Barqi and Ahmad ibn Muhmmad ibn Abi Nasr Bizanti, to recognize the synonyms of a transmitter and to homogenize multiple titles such as Thabit ibn Dinar, Thābit ibn Abi Șafiyyah, Abu Ḥamza Thumālī and al- Thumālī all of whom are one person, to recognize ta’liq in chains of transmitter (a missing word or phrase in the beginning of a Isnad) and to recognize missing elements in it. This article mentions and explains the new methodology and the innovative procedure of Muhaqqiq Ardabīlī and the results achieved.  
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jami’ al-Ruwāt
  • Muhaqqiq Ardabīlī
  • Sanad (chain of transmitter)
  • Taṣḥīf
  • Irsāl
  • Transmiter’s Class
  • Common Transmitters and Unification of the Different
  1.  

    1. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الى تصانیف الشیعه، چ۳، بیروت: دار الاضواء، 1403ق.
    2. ـــــــــ ، طبقات اعلام الشیعه، چ۳، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان، بی‌تا.
    3. اردبیلى، محمد بن على، جامع الرواة، قم: مکتبة آیت‌الله مرعشى نجفى، 1403ق.
    4. امین، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت: دار التعارف للمطبوعات، 1403ق.
    5. انجمن اصول فقه حوزه، شکوه مرجعیت، چ۱، قم: سبط النبی، 1394ش.
    6. جمعی از نویسندگان (زیر نظرسید محمد کاظم موسوی بجنوردی)، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1367ش، مدخل اردبیلی، محمد بن علی.
    7. ــــــــــ (زیر نظر احمد صدر حاح سید جوادی، بهاء الدین خرمشاهی و کامران فانی) دائرةالمعارف تشیع، تهران: نشر شهید سعید محبی، 1383ش، مدخل اردبیلی، محمد بن علی.
    8. خوئی، سید ابوالقاسم موسوى، معجم رجال الحدیث، چ۳، قم: مدینة العلم، 1403ق.
    9. شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، چ۲، قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1410ق.
    10. شهید ثانی، زین‌الدین، الرعایة فی علم الدرایه، قم: مکتبة آیت‌الله مرعشی نجفی، 1408ق.
    11. صدوق، ابوجعفر محمد بن على بن بابویه قمى، من لایحضره الفقیه، چ۵، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1390ق.
    12. طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، چ۳، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1390ق.
    13. ـــــ ، تهذیب الاحکام، چ۱، بیروت: دار الاضواء، 1406ق.
    14. ـــــ ، رجال طوسی، چ۱، نجف اشرف: المکتبة والمطبعة الحیدریة، 1380ق.
    15. ـــــ ، اختیار معرفة الرجال(رجال الکشی)، چ۱، قم: مؤسسه آل البیتk، 1409ق.
    16. ـــــ ، الفهرست، نجف اشرف: مهد نشریات المکتبة المرتضویة و مطبعتها، بی‌تا.
    17. علی‌نژاد، ابوطالب، دانش رجال، چ۱، قم: مؤسسه نشرا، 1391ش.
    18. ــــــ ، «منهج رجالی آیت‌الله بروجردی»، شکوه مرجعیت، چ۱، قم: سبط النبی، 1394ش.
    19. قمی، شیخ عباس، الفوائد الرضویة فی احوال علماء المذهب الجعفریه، چ۱، قم: مؤسسه بوستان کتاب، 1385ش.
    20. ــــ ، هدیة الاحباب، چ۱، قم: مؤسسة نشر الفقاهة، 1420ق.
    21. کلینی، محمد بن یعقوب، کافى، تهران: المکتبة الاسلامیه، 1388ق.
    22. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، چ۳، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
    23. مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، تهران: انتشارات خیام، 1401ق.
    24. مصاحبۀ آیت‌الله استادی و دکتر سروش با علامه شوشتری، کیهان فرهنگى، سال دوم، شمارۀ 1، ۱۳۶۴، ص7ـ8.
    25. نجاشی، احمد بن على بن العباس، رجال نجاشى، چ۶، بی‌جا: مؤسسة النشر الاسلامى، 1418ق.
    26. نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: مؤسسۀ آل البیتk، 1407ق.