قراینی در بازشناسی اسناد مقلوب در کتاب الکافی

نویسندگان

دانشگاه علوم اسلامی رضوی

چکیده

بهترین کتاب در دشتستان حدیث شیعه، کتاب الکافی است که به قلم محمد بن‌ یعقوب کلینی سامان یافته است. ازآن‌رو که قلب در اسناد، پدیده‌ای نامیمون است ضروری می‌نماید که حجم آن در این کتاب، قراین بازشناسی و تأثیر هریک از عوامل پیدایش آن بررسی شود. این نوشتار با روش توصیفی‌تحلیلی و تکیه بر منابع کتابخانه‌ای به این نتیجه رسید که قلب در اسناد الکافی به‌غایت اندک است. حدود دویست راوی در کتاب الکافی از پدیدۀ قلب رنج می‌برند که نسبت به تمام راویان مکرر الکافی (84749)،23/0 از یک درصد را تشکیل می‌دهند که نقش کلینی 0002/0 است و قراین بازشناسی اسناد مقلوب، به دو گونۀ پرکاربرد و کم‌کاربرد تقسیم می‌شود. توجه به اسناد مشابه، روایت کردن شخصی از کتاب مخصوصی و کثرت نقل یک راوی از راوی دیگر از قرینه‌های پرکاربرد و توجه به طبقه، توجه به اسناد روایات الکافی در کتب دیگر حدیثی و آمدن عنوان راوی در کتب رجال از قرینه‌های کم‌کاربرد است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evidence in recognizing anagrammatic Isnad in al-Kāfī book

نویسندگان [English]

  • SayyedAli Delbari
  • Aliakbar Habibi Mehr
  • Morteza Pazhoohandeh
University of Sciences Islamic Razavi
چکیده [English]

The best book in Shiite Hadith is the book al-Kāfī, written by Muhammad ibn Ya'qūb Kulaynī. Since the anagram (qalb) is an unbelievable phenomenon in Isnad, it is necessary to examine its quantity in this book, the evidence of recognition and the impact of each of its causes. Using descriptive-analytical methods and relying on library sources, this paper concludes that the anagram is very small in sufficient documents. About two hundred traditions in al-Kāfī's book suffer from the phenomenon of the anagram, which, compared to all of al-Kāfī's recurring traditionists (84749), constitutes 0.23 percent of one percent, which is the total role of 0.0002, and the evidence of recognizing anagrammatic Isnad is divided  to widely and low usage. Paying attention to similar Isnads, transmitting person from a special book and the frequency of quoting one transmitter from another transmitter are widely usage and paying attention to the class, paying attention to the Isnad of al-Kāfī traditions in other books of hadith and the title of transmitter in the books of rijāls are low usage.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • al-Kāfī
  • Anagrammatic Isnad
  • Evidences of Recognition of anagram of Isnad
  • Similarity of Isnad
  • Multiplicity of Tradition

مراجع

  1. ابن‌ اثیر، المبارک بن محمود، جامع الاصول فی احادیث الرسول، چ1، بی‌جا: مکتبة الحلوانی، 1972م.
  2. ابن حبان، محمد، المجروحین من المحدثین والضعفاء والمتروکین، چ1، حلب: دار الوعی، 1396ق.
  3. ابن‌ حجر عسقلانی، احمد، النکت على کتاب ابن‌ الصلاح، تحقیق ربیع بن هادی عمیر المدخلی، چ1، عمادة البحث العلمی بالجامعة الاسلامیة المدینه، 1984م.
  4. ــــــ ، نخبة الفکر فی مصطلح أهل الأثر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
  5. ــــــ ، نزهة النظر فی توضیح نخبة الفکر فی مصطلح أهل الأثر، تحقیق عبدالله بن ضیف، چ1، ریاض: 1422ق.
  6. ابن ‌درید، محمد، جمهرة اللغة، چ1، بیروت: دار العلم للملایین، 1988م.
  7. ابن ‌دقیق العید، محمد، الاقتراح فی بیان الاصطلاح، بیروت: دار الکتب العلمیه، بی‌تا.
  8. ابن ‌صلاح، عثمان بن الصلاح و البلقینی، عمر بن نصیر، مقدمة ابن‌الصلاح و محاسن الاصطلاح، تحقیق عائشة بنت الشاطئ، بی‌جا: دار المعارف، بی‌تا.
  9. ابن ‌صلاح، عثمان، معرفة أنواع علوم الحدیث، تحقیق عبداللطیف الهمیم، چ1، بی‌جا: دار الکتب العلمیه، 1423ق.
  10. ابن ‌غضائرى، احمد بن حسین، الرجال، چ1، قم: سازمان چاپ و نشر مؤسسۀ علمى فرهنگى دار الحدیث، 1422ق.
  11. ابن‌ فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، چ1، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
  12. ابن‌ الملقن، ابوحفص، المقنع فی علوم الحدیث، چ1، بی‌جا: دار فواز، 1413ق.
  13. استرآبادى، محمدجعفر، لب اللباب فی علم الرجال، چ1، تهران: اسوه، 1388ش.
  14. ایزدی، مهدی و شجاعی، حسین، «تأثیر انگیزه‌های نسخه‌نویسان در اعمال تصرفات عامدانه در متون و آثار روایی»، علوم حدیث، شمارۀ 85، 1396، ص121ـ145.
  15. بازمول، محمد بن عمر، الحدیث المقلوب تعریفه و فوائده و حکمه و المصنفات فیه، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
  16. برقى، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن‏، تصحیح ‏جلال‌الدین‏ محدث، قم: دار الکتب الاسلامیه، 1371ق‏.
  17. ــــ ، رجال البرقی، تحقیق حسن مصطفوی، چ1، تهران: بی‌نا، 1342ش.
  18. بروجردی، سید حسین، تجرید اسانید کتاب الکافی، چ1، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة فی الآستانة الرضویه، 1414ق.
  19. بهایى، محمد، الوجیزة فى علم الدرایه، چ1، قم: بصیرتی، 1398ق.
  20. تبریزى، جواد، الموسوعة الرجالیه، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، چ1، قم: دار الصدیقة الشهیده، 1429ق.
  21. تهانوى، محمدعلى، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، چ1، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون، 1996م.
  22. حسینى ‌جلالى، محمدرضا، المنهج الرجالی و العمل الرائد فی الموسوعة الرجالیة لسید الطائفة آیت‌الله العظمى البروجردى، تصحیح مرکز الابحاث و الدراسات الاسلامیه‏، چ2، قم: بوستان کتاب، 1422ق.
  23. حسینی میلانی، علی، الاحادیث المقبولة فی مناقب الصحابه، چ4، قم: بی‌نا، 1430ق.
  24. حلی، حسن بن یوسف، رجال العلامة الحلی، چ2، قم: الشریف الرضی، 1402ق.
  25. دلبری، سید علی، آشنایی با اصول علم رجال، چ3، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1395ش.
  26. دیاری‌ بیدگلی، محمدتقی، «داوری در باب تعارض آرای نجاشی و دیگر رجال شناسان متقدم شیعه»، علوم حدیث، شمارۀ 35 و 36، 1384، ص211ـ237.
  27. ذهبی، محمد، الاعلام بوفیات الـأعلام، تحقیق مصطفى ‌بن ‌على، چ1، بیروت‏: مؤسسة الکتب الثقافیة، 1413ق.
  28. ــــ ، الموقظة فی علم مصطلح الحدیث، چ2، حلب: مکتبة المطبوعات الاسلامیه، 1412ق.
  29. زرکشی، محمد، النکت على مقدمة ابن ‌الصلاح، تحقیق زین‌العابدین بن محمد، چ1، ریاض: أضواء السلف، 1419ق.
  30. سجستانی، ابوحاتم، المعمرون و الوصایا، تحقیق عبدالمنعم عامر، بی‌جا: دار احیاء الکتب العربیه، بی‌تا.
  31. السخاوی، محمد، الجواهر والدرر فی ترجمة شیخ الاسلام ابن‌ حجر، تحقیق ابراهیم باجس، چ1، بیروت: دار ابن‌ حزم، 1419ق.
  32. ــــــ ، الغایة فی شرح الهدایة فی علم الروایة، تحقیق أبوعائش عبدالمنعم، چ1، بی‌جا: مکتبة أولاد الشیخ للتراث، 2001م.
  33. شمشیری، رحیمه و جلالی، مهدی، «مزایای فهرست نجاشی بر فهرست و رجال شیخ طوسی و بررسی نسبت و اختلاف آنها با یکدیگر»، علوم قرآن و حدیث، شمارۀ 88، 1388، ص101ـ120.
  34. شهرزوری، عثمان بن عبدالرحمن، مقدمة ابن ‌الصلاح، چ1، بی‌جا: مکتبة الفارابی، 1984م.
  35. شهید ثانی، زین‌الدین، الرعایة فی علم الدرایة، تحقیق عبدالحسین محمد علی بقال، قم: بهمن، مکتبة آیت‌الله العظمى المرعشی النجفی، 1408ق.
  36. ـــــ ، الرعایة لحال البدایة فی علم الدرایه، ترجمۀ محمدحسن ربّانی، چ1، تهران: دلیل ما، 1394ش.
  37. صدرایی‌ خویی، علی، کافی‌پژوهی در عرصۀ نسخه‌های خطی‌، چ1، قم: دار الحدیث، 1429ق.
  38. صدر، حسن، نهایة الدرایة، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
  39. صدوق، محمد، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، چ2، قم: دار الشریف الرضی للنشر، 1406ق.
  40. ـــــ ، من لایحضره الفقیه، چ2، قم: دفتر انتشارات وابسته به جامعۀ مدرسین، 1413ق.
  41. صفار، محمد‏، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد2‏، تحقیق محسن کوچه‌باغی، چ2، قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی‏، 1404ق‏.
  42. طوسى، محمد، تهذیب الأحکام، تحقیق الموسوی‌خرسان، چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
  43. ـــــ ، رجال الطوسی، چ3، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، 1373ش.
  44. ـــــ ، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنفین و أصحاب الأصول، چ1، قم: مکتبة المحقق الطباطبایی، 1420ق.
  45. ـــــ ، کتاب الغیبة، تحقیق عبادالله تهرانی و على‌احمد ناصح، چ1، قم: دار المعارف الاسلامیه، 1411ق‏.
  46. عاملى، امین ترمس، بحوث حول روایات الکافی، چ1، قم: مؤسسة دار الهجرة، 1415ق.
  47. عمیدی، ثامر، حیاة الشیخ الکلینی، چ1، قم: دار الحدیث‏، بی‌تا.‏
  48. فراهیدى، خلیل، کتاب العین، چ2، قم: نشر هجرت، 1409ق.
  49. فیض ‌کاشانى، محمدمحسن، الوافی‏، اصفهان: کتابخانۀ امام امیرالمؤمنین علىR‏، 1406ق‏.
  50. فیومى، احمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، چ2، قم: مؤسسه دار الهجرة، 1414ق.
  51. کجورى‌ شیرازى، محمدمهدى، الفوائد الرجالیة، تحقیق محمدکاظم‏ رحمان ستایش، چ1، قم: مؤسسۀ علمى فرهنگى دار الحدیث، 1424ق.
  52. کشى، محمد، اختیار معرفة الرجال، تصحیح محمدباقر بن محمد، چ1، قم: موسسة آل البیتk، 1404ق.
  53. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، چ1، قم: تصحیح دار الحدیث، 1429ق.
  54. ــــ ، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
  55. مامقانى، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال(رحلی)، چ1، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
  56. مجلسى، محمدباقر، الوجیزة فی الرجال، تحقیق محمدکاظم رحمان‌ستایش، چ1، تهران: انتشارات همایش بزرگداشت علامه مجلسى، 1420ق.
  57. ـــــ ، بحار الأنوار، چ2، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، 1403ق‏.
  58. ـــــ ، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول‏، چ2، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1404ق‏.
  59. مفید، محمد، تصحیح اعتقادات الامامیه، تحقیق علی ‌میرشریفی و حسین‌ درگاهی، چ2، قم: دار المفید، 1414ق.
  60. میرشریفی، سید علی، «رجال نجاشی مهم‌ترین کتاب رجالی شیعه»، نور علم، شمارۀ 25، 1366، ص164ـ179.
  61. نجاشى، احمد، رجال النجاشی، چ6، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، 1365ش.
  62. نرم‌افزار درایة ‌النور.
  63. نرم‌افزار رجال الشیعه.
  64. نورى، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، چ1، بیروت: مؤسسة آل البیتk، 1429ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار