جستاری تطبیقی در تبیین ویژگی‌های اهل ‌بیت پیامبر در آیینۀ حدیث صلوات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران.تهران .ایران

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران.تهران.ایران

چکیده

تلاش متکلمان شیعه در همۀ اعصار، اثبات جایگاه علمی و معنوی اهل‌ بیت رسول اکرم2 به‌عنوان جانشینان برحق ایشان بوده و در این راه از هیچ کوششی دریغ نورزیدند. در این خصوص، استناد به آیات قرآن کریم و روایات نبوی، متفق‌علیه به‌عنوان میراث مشترک فریقین، حجتی قاطع محسوب می‌شود. از جمله مواردی که شایستۀ تأمل و عنایت بیشتر است، تبیین ویژگی‌های خاندان رسالت بر اساس آیۀ 56 سورۀ احزاب است. تحقیق تطبیقی در متون تفاسیر جامع سنی و شیعی، نشان از آن دارد که در این خصوص، توجه لازم صورت نگرفته ‌است. پیامبر گرامی اسلام2 در تفسیر چگونگی صلوات بر ایشان حدیث صحیح و متفق‌علیه ذکر فرمودند که بررسی آن بر اساس آیات قرآن کریم و دیگر روایات صحیح، در اثبات معتقدات کلامی شیعه، نقش اساسی ایفا خواهد کرد. هدف پژوهش حاضر که با رویکرد تطبیقی، به روش توصیفی‌تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه‌ای انجام شده، رمزگشایی از این حدیث تفسیری و اثبات جایگاه علمی‌معنوی و مصادیق حقیقی عترت پیامبر2 می‌باشد. در پایان شبهات ابن‌تیمیه بر حدیث مذکور که به قصد انکار فضیلت امیرالمؤمنین علیR و رد عقاید شیعه مطرح شده، مورد بررسی و نقد قرار گرفته و بطلان ادعاهای او ثابت شده‌ است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study in Explanation of the Characteristics of the Prophet's Ahl al-Bayt (as), In the Mirror of “ṣalavāt” Hadith

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Vaezi 1
  • Hossein Rezaei 2
1 Assistant Professor of Ulume Quran and Hadith, University of Tehran. Tehran.Iran
2 P.HD. Student of Ulume Quran and Hadith, University of Tehran.Tehran.Iran
چکیده [English]

Shi’a Theologians attempted to proving the scientific and spiritual position of the Ahl al-Bayt (as) as his rightful successors of the Prophet (pbuh). In this regard, citing verses of the Holy Qur'an and prophetic traditions, as a common heritage of Shi’a and Sunni, is a decisive proof. One of the things that deserves more reflection is to explain the characteristics of Ahl al-Bayt (as) based on verse Q. 33:56. Comparative research in the Sunni and Shi'a exegeses, indicates that the necessary attention has not been paid in this regard. The Holy Prophet (pbuh) in interpreting how “Ṣalavāt” are mentioned the correct and unanimous hadith, that studying it based on verses of the Holy Quran and other correct hadiths will play an essential role in proving Shi'a theological believes. The purpose of this study, which has been carried out with a comparative approach using descriptive-analytical method based on library resources, is to decipher exegetical hadith and prove the spiritual scientific status and true instances of the Prophet's household. In the end, ibn Taymiyyah's doubts about the hadith, which was proposed with the intention of denying the virtues of Amir al-Mu'amin ali and rejecting Shi'a beliefs, it has been investigated and criticized and his claims have been proved invalid. In the end, we have been examined Ibn Taymiyyah's doubts about the above-mentioned hadith, which was presented with the intention of denying the virtue of Amir al-m’menin (as) and rejecting the Shiite beliefs, and have been proven the falsity of his claims.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur'an
  • Traditional Interpretation
  • Ahl al-Bayt (as) of the Prophet (pbuh)
  • Shi'a Legitimacy
 
1. آلوسی، شهاب‌الدین، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1415ق.
2. ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة القدریة، بی‌جا: جامعة الامام محمد بن سعود الاسلامیه، 1406ق.
3. ابن جوزی، عبدالرحمن، کشف المشکل من حدیث الصحیحین، تحقیق علی حسین البواب، ریاض: دار الوطن، ۱۴۱۸ق.
4. ابن حجر عسقلانی، علی بن احمد، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت: دار المعرفة، 1379ق.
5. ابن حنبل، ابو عبدالله احمد بن محمد، مسند، بی‌جا: مؤسسة الرسالة، 1421ق.
6. ابن فارس، احمد بن فارس بن زکریاء القزوینی الرازی، معجم مقائیس اللغة، بیروت: دار الفکر، 1399ق.
7. ابن ماجه القزوینی، ابو عبدالله، سنن ابن ماجه، بیروت: دار الجیل، 1418ق.
8. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، ۱۴۱۴ق.
9. ابو داوود، سلیمان بن الأشعث، سنن ابی داوود، قاهره: مؤسسۀ علمی‌فرهنگی دارالحدیث، 2010م.
10. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان، مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، 1408ق.
11. ازهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 2001م.
12. بخاری، محمد بن اسماعیل، الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول الله صلى الله علیه و سلم و سننه و أیامه، دمشق: دار طوق النجاة، 1422ق.
13. بیاضی، الشیخ علی بن یونس العاملی، الصراط المستقیم إلى مستحقی التقدیم، بیروت: شبکة الفکر، 1384ق.
14. بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت: دار الفکر، 1418ق.
15. بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعة، تحقیق عبد المعطی قلعجی، بیروت: ‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق.
16. ترمذی، محمد بن عیسى، سنن الترمذی، الطبعة الثانیة، مصر: شرکة مکتبة و مطبعة مصطفى البابی الحلبی، 1395ق.
17. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، کتابخانۀ مدرسه فقاهت، 1332ق.
18. ربانی گلپایگانی، علی، «افضلیت و عصمت اهل بیتk در آیه و روایات صلوات»، کلام اسلامی، دورۀ بیست‌وپنجم، شمارۀ 99، 1395ش، 9ـ26.
19. زمخشری، جارالله محمود بن عمرو بن احمد، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی، 1407ق.
20. سرمد، زهره و همکاران، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، تهران: نشر آگه، 1385ش.
21. سید قطب، ابراهیم حسین الشاربی، فی ظلال القران، بیروت‌ـ القاهره: دار الشروق، 1412ق.
22. شبر، سید عبدالله، الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین، قم: ذوی القربی، 1388ش.
23. شرف الدین، سید عبدالحسین، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1409ق.
24. شوشتری، قاضی نورالله، الصوارم المهرقة فی نقد الصواعق المحرقة، تصحیح جلال‌الدین حسینی ارموی، تهران: نشر مشعر، ۱۳۸۵ق.
25. شوکانی، محمد بن علی، فتح القدیر، دمشق، بیروت: دار ابن کثیر، دار الکلم الطیب، 1414ق.
26. طباطبایى، سید محمدحسین، المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1417ق.
27. طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، القاهره: مکتبة ابن تیمیه، 1415ق.
28. طبرسی، ابوعلی فضل بن الحسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چ۱، سازمان اوقاف و خیریه، انتشارات اسوه، 1384ق.
29. طنطاوی، محمد سید طنطاوی، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، القاهره: دار نهضة مصر للطباعة والنشر والتوزیع، 1998م.
30. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، تهذیب الأحکام فی شرح المقنعة للشیخ المفید رضوان الله علیه، چ۴، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1364ش.
31. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: احیاء التراث العربی، 1371ش.
32. عطاردی، شیخ عزیزالله، مسند الامام الرضاR، مشهد: آستان قدس رضوی، 1406ق.
33. عینی، بدر الدین، عمدة القاری شرح صحیح البخاری، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1418ق.
34. غلامحسین زینلی، «بررسی سندی حدیث نبوی عصمت اهل‌ بیت در منابع روایی اهل ‌سنت»، دوفصل‌نامه علمی پژوهشی علوم حدیث تطبیقی، دورۀ پنجم، شمارۀ 9، 1397ش، ص۶۹ـ۱۰۰.
35. فخر رازی، ابو عبدالله محمد بن عمر، تفسیر الرازی مفاتیح الغیب او التفسیر الکبیر، بی‌جا: دار الفکر، 1401ق.
36. قاسمی، محمد جمال‌الدین بن محمد، محاسن التأویل، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1418ق.
37. قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، 1375ش.
38. قشیری نیشابوری، الحافظ ابی الحسین مسلم ابن حجاج، صحیح مسلم، الریاض: دار الطیبه، 1426ق.
39. کلینى، ابوجعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق رازی، اصول کافى، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1367ش.
40. مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1404ق.
41. مدرسی، سید محمدتقی، من هدى القرآن، چ۲، بیروت: دار القارئ، 1429ق.
42. مراغی، احمد مصطفى، تفسیر المراغی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1417ق.
43. مشهدی، محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، قم: دار الغدیر، 1423ق.
44. مفید، محمد بن محمد، المسائل العُکبریة، قم: المؤتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، 1413ق.
45. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتاب الاسلامیه، 1374ش.
46. نسایی، احمد بن شعیب، المجتبى من السنن، حلب: مکتب المطبوعات الاسلامیه، 1406ق.
47. هیتمی، ابن حجر، الصواعق المحرقة على أهل الرفض والضلال والزندقة، لبنان: مؤسسة الرسالة، 1417ق.