بررسی حدیث سبعه احرف در منابع شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهران .ایران

چکیده

دربارۀ نزول و یا جواز قرائت قرآن کریم، به قرائات گوناگونی احادیث متعددی صادر شده است که از مجموع آن‌ها به حدیث سبعه احرف یاد می‌شود. احادیث یادشده از احادیث بحث‌برانگیز در قرائت و مؤثر در حجیت گوناگونی برداشت از  قرآن کریم است که فقیهان و عالمان قرائت آن‌ها را بررسی کرده‌اند. آنان به‌طور عمده به روایاتی پرداخته‌اند که از منابع اهل سنت نقل شده است. عالمان و فقیهان شیعه نیز در بررسی آن روایات، به روایاتی از منابع شیعه پرداخته‌اند که نزول قرآن بر سبعه احرف را نفی می‌کند و از بررسی روایاتی که دلالت بر اثبات نزول قرآن بر سبعه احرف دارد، غفلت کرده و یا به‌دلیل عدم اعتماد به اسناد آن‌ها، از بررسی آن‌ها صرف نظر کرده اند. در این مقاله، افزون بر بررسی احادیثی که نزول قرآن بر هفت حرف را نفی کرده و احادیث اثبات‌کنندۀ نزول قرآن بر هفت حرف که از منابع اهل سنت به منابع شیعه وارد شده، احادیث اثبات‌کنندۀ نزول قرآن بر هفت حرف که بالاصاله در منابع شیعه موجود است، نیز بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of “sab'at ahruf” Tradition in Shi'a Sources

نویسنده [English]

  • Mohamadsadegh Yousefi moghadam
Associate Professor of Islamic Sciences and Culture Academy.Tehran.Iran
چکیده [English]

 
 
About the revelation or permission to recite the Holy Qur'an, various hadiths have been issued, the total of which is referred to the hadith of “sab'at ahruf”. This hadiths are controversial hadiths in recitation and effective in the authority of the various interpretation of the Holy Quran that jurists and scholars have studied their recitations. They have mainly dealt with hadiths narrated from Sunni sources. Shi'a scholars and jurists have also reviewed those hadiths and have narrated hadiths from Shi'a sources that deny the revelation of the Qur'an in “sab’at ahruf”, and have neglected to examine traditions that indicate the proof of the Revelation of the Qur'an in “sab’at ahruf”, or have given up their examination because of their lack of trust in their Isnāds. In this paper, in addition to examining traditions that deny the revelation of the Qur'an to “seven letters” and proof hadiths proving the revelation of the Qur'an on seven letters which have been entered from Sunni sources to Shi'a sources, hadiths proving the revelation of the Qur'an on seven letters, which are available in Shiite sources, are also studied.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sab’at ahruf
  • Shi'a
  • Isnād
  • Signification
  • Hadith
  • Sources
1. ابن‌‌ابی‌جمهور احسائی، محمد بن ‌زین‌الدین، عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیه، قم: مطبعة سیدالشهدا، 1403ق.
2. ابن اثیر ‌جزری، احمد ‌بن ‌محمد، شرح طیبة النشر فی القراءات العشر، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1418ق.
3. ابن‌ داود حلی، حسن ‌بن ‌علی، کتاب الرجال، نجف: المکتبة الحیدریه، 1392ق.
4. ابن ‌شهرآشوب، محمد بن‌ علی، مناقب آل ابی‌طالب، النجف الاشرف: المکتبه الحیدریه، 1376ش.
5. ابن ‌طاووس، احمد بن ‌موسی، بناء المقالة الفاطمیة فی نقض الرسالة العثمانیه، قم: مؤسسه آل ‌البیتk لاحیاء التراث، ‎۱۴۱۱ق.
6. ابن‌ غضائری، احمد بن حسین، الرجال، قم: دار الحدیث، 1422ق.
7. ابوالفتوح رازی، حسین ‌بن‌ علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن‏، مشهد: بنیاد پژوهش‌های قدس رضوی، 1367ش.
8. ابوغالب زرارى، احمد بن محمد، رسالة أبی غالب الزراری إلى ابن ابنه فی ذکر آل أعین‏، قم‏: مرکز البحوث و التحقیقات الاسلامیه، 1369ش.
9. بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت، 1416ق.
10. بحرانی، یوسف ‌بن ‌احمد، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره، قم: المؤسسة النشر الاسلامی، 1363.
11. برقی، احمد بن‌ محمد بن ‌خالد، الرجال، تهران: دانشگاه تهران، ۱۳۴۲.
12. بلاغی نجفی، محمدجواد، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم: بنیاد بعثت، 1420ق.
13. ترابی، علی‌اکبر، الموسوعة الرجالیة المیسره، قم: مؤسسة الامام الصادقR، 1419ق.
14. حر عاملی، محمد بن‌حسن، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسة آل‌ البیتk لاحیاء التراث، 1409ق.
15. حسینی عاملی، محمد جواد بن ‌محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، بیروت: مؤسسه فقه الشیعه، 1417ق.
16. حکیم، سید محسن، مستمسک العروة الوثقی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1363ش.
17. حلی، حسن ‌بن ‌یوسف، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، مشهد: آستان قدس رضوی، 1381ش.
18. خویی، سید ابوالقاسم، مستند العروة الوثقی، قم: لطفی، 1396ق.
19. ــــ ، البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1394ق.
20. ــــ ، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بی‌جا: بی‌نا، ۱۴۱۳ق.
21. زبیدی، أبی فیض السید محمد مرتضى الحسینی الواسطی الحنفی، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار الفکر، 1414ق.
22. سبحانی تبریزی، جعفر، کلیات فی علم الرجال، چ2، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1414ق.
23. سیوطی، جلال‌الدین، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیه، بی‌تا.
24. صدوق، محمد بن ‌علی ابن ‌بابویه، الاعتقادات فی دین الامامیه، چ2، بیروت: دار المفید، 1414ق.
25. ـــــ ، الخصال، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارت اسلامی، 1403ق.
26. صفار، محمد بن‌حسن، بصائر الدرجات الکبری فی فضائل آل‌محمد، تهران: اعلمی، ۱۳۷۴ش.
27. طاهری، حبیب‌الله، درس‌هایی از علوم قرآنی، تهران: انتشارات اسوه، 1377ش.
28. طباطبایى، محمدحسین، المیزان فى تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏، 1390ق‏.
29. طبرسی، فضل ‌بن ‌حسن، ‏مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏، چ3، تهران: انتشارات ناصرخسرو، 1372.
30. طبری، ابوجعفر محمد بن‌ جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن‏، بیروت: دار المعرفة، 1412ق.‏
31. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن‏، بیروت: دار احیاء التراث العربی‏، بی‌تا.
32. ــــ ، رجال الطوسی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1415ق.
33. عاملی، سید جعفر مرتضی، حقائق هامّة حول القرآن، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1410ق.
34. عیاشی، محمد بن ‌مسعود، کتاب التفسیر، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران: چاپخانۀ علمیه، 1380ش.
35. فاضل لنکرانی، محمد، مدخل التفسیر، تهران: مطعبة الحیدری، 1396ش.
36. فانی اصفهانی، سید علی، آراء حول القرآن، قم: دار الهادی، 1411ق.
37. فیض کاشانی، ملا محسن، الوافی، اصفهان: مکتبة الامام امیرالمؤمنینR، 1406ق.
38. ــــــــ ، تفسیر الصافی‏، تحقیق حسین اعلمی، چ2، تهران: انتشارات الصدر، 1415ق.
39. کلانتری ارسنجانی، علی‌اکبر، نقش دانش رجال در تفسیر و علوم قرآنی، قم: بوستان کتاب، 1384ش.
40. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، چ4، تهران: دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
41. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفا، 1403ق/ 1683م.
42. ــــــ ، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، چ2، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1404ق.
43. معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسة التمهید، ۱۳۸۶.
44. مفید، محمد بن‌ محمد بن ‌نعمان، تصحیح اعتقادات الامامیه، بیروت: دار المفید، 1414ق.
45. میرمحمدی زرندی، ابوالفضل، بحوث فی تاریخ القرآن و علومه، بیروت: دار التعارف، 1400ق.
46. نجاشی، ابوالعباس احمد بن علی بن احمد بن العباس الأسدی الکوفی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة (رجال النجاشی )، چ۵، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفه، 1416ق.
47. نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
48. نوری، میرزا حسین، خاتمة المستدرک، بی‌جا: بی‌نا، 1415ق.
49. همدانی، آقارضا ابن محمدهادی، مصباح الفقیه، تهران: مکتبة الصدر، بی‌تا.