قرب الاسناد در نگارش‌های امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان.کاشان .ایران

2 حوزه علمیه قم.قم. ایران

3 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان.کاشان.ایران

چکیده

در فهرست مکتوبات امامیه، گونه‌ای از نگارش‌های روایی به چشم می‌خورد که اساس کار مؤلف در آن‌ها، سامان‌بخشی و تبویب موضوعی روایات نیست بلکه کوشش مؤلف، تنظیم اثر روایی با محوریت اسناد است. معیار مؤلفان این آثار، ارائۀ روایاتی با کوتاه‌ترین طریق به مصدر روایت است. از این گونۀ نگارش که «قرب الاسناد» نام گرفته، در شمار آثار برخی محدثان نام‌آشنا یاد شده است. مؤلف قرب الاسناد می‌کوشد با کاستن از واسطه‌های خود تا معصومR، از راهیابی خطاهای انسانی در نقل روایت بکاهد و از این طریق بر اعتبار اندوخته‌های خود بیفزاید. در نوشتار حاضر، تلاش محدثان امامی در نگارش قرب الاسناد، با تکیه بر تنها کتاب بازمانده از این سبک، بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Qurb al-Isnād in Imamyah Writings

نویسندگان [English]

  • Hossen Satar 1
  • Mohammad Reza Manouchehri Naeini 2
  • Seyyed Hossein Fallahzadeh 3
1 Assistant Professor of Ulume Quran and Hadith . University of Kashan, .Kashan Iran
2 Professor of Qom Seminary.Qom.Iran
3 P.HD. Student of Ulume Quran and Hadith, University of Kashan.Kashan.Iran
چکیده [English]

 
In the list of Imamiyya writings, there is a type of narrative (traditional) writing in which the basis of the author's work is not the organization and thematic arrangement of traditions; Rather, the author's effort is to arrange the narrative effect with the focus on Isnads. The criterion of the authors of these works is to present traditions in the shortest way to the source of the tradition. This type of writing, which is called "Qurb al-Isnād", has been mentioned in the works of some famous traditionists. The author of "Qurb al-Isnād" tries to reduce human errors in narration by reducing his intermediaries to the Imams (as), in order to increasing the validity of his writings. In the present article, the efforts of Imami narrators in writing "Qurb al-Isnād" have been examined, relying on the only surviving book of this style.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qurb al-Isnād
  • ‘Ālī al-Isnād
  • Ālī al-sanad
  • Ḥimyarī
  • ‘Abdullah ibn Ja’far
1. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة إلى تصانیف الشیعة، بیروت: دار الأضواء، 1403ق.
2. ابطحی، سید محمد علی، تهذیب المقال فی شرح رجال النجاشی، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
3. ابن إدریس، محمد بن منصور الحلّی، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی، 1411ق.
4. ابن بابویه، علی بن الحسین، الامامة والتبصرة، تحقیق مدرسة الامام المهدیR، قم: مدرسة الامام المهدیR، 1404ق.
5. ابن شاهین، عمر بن احمد، ناسخ الحدیث و منسوخه، تحقیق کریمة بنت علی، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
6. ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل أبیطالب، تحقیق لجنة من أساتذة النجف الأشرف، نجف اشرف: المکتبة الحیدریة، 1376ق.
7. ابن شهید ثانی، حسن بن زین‌الدین، منتقى الجمان فی الاحادیث الصحاح والحسان، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی، 1362ش.
8. ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن، مقدمة ابن الصلاح، تحقیق أبو عبدالرحمن صلاح بن محمد بن عویضة، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1416ق.
9. ابن طاووس، علی بن موسى، جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع، تحقیق جواد قیومی، مؤسسۀ الآفاق، 1371ش.
9. 12. ـــــــــ ، قبس من غیاث سلطان الورى، تحقیق مدرسة الامام المهدیR، قم: مدرسة الامام المهدیR، بی تا.
10. ـــــــــ ،‌ رسالة المواسعة و المضایقة‌، تحقیق سید محمد مهدى موسوى خرسان‌، قم: دلیل ما‌، 1429ق.
11. ابن عساکر، ابوالقاسم علی بن الحسن، الأربعین البلدانیة، تحقیق محمد مطیع الحافظ، بیروت: دار الفکر المعاصر، بی‌تا.
12. اردبیلى، احمد بن محمد، حدیقة الشیعة، قم: انتشارات انصاریان، 1383ش.
13. ــــــ ، ‌مجمع الفائدة و البرهان، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1403ق‌.
14. أفندی، میرزا عبدالله، ریاض العلما، تحقیق سید احمد حسینی، قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی، 1401ق.
15. امین، سید محسن، اعیان الشیعة، تحقیق حسن الامین، بیروت: دار التعارف، بی‌تا.
16. بحرانی، یوسف بن احمد، ‌الحدائق الناضرة، تحقیق محمدتقی ایروانی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1405ق‌.
17. برقی، احمد بن محمد بن خالد، رجال برقی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1383ق.
18. ــــ ، المحاسن، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1370ق.
19. بهبهانی، وحید، الفوائد الرجالیة، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
20. بهرامی، علیرضا، «بررسی شخصیت و احوال عبدالله بن جعفر حمیری»، حدیث حوزه، شمارۀ سوم، 1392ش، ص۳۹ـ۶۱.
21. پاکتچی، احمد، «مدخل حمیری» در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر سید محمدکاظم موسوی بجنوردی، ج21، 1392ش.
22. حاکم نیشابوری، ابو عبدالله محمد بن عبدالله، معرفة علوم الحدیث، تحقیق لجنة إحیاء التراث العربی فی دار الآفاق الجدیده، بیروت: دار الآفاق الحدیث، 1400ق.
23. حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعة، تحقیق محمدرضا جلالی، قم: مؤسسة آل البیتk، 1414ق.
24. حلّى، یحیى بن سعید، ‌الجامع للشرائع، قم: مؤسسۀ سیدالشهدا، 1405ق.
25. حموى، یاقوت، معجم البلدان‏، بیروت: دار صادر، 1995م‏.
26. حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، قم: مؤسسة آل البیتk، 1413ق.
27. خطیب بغدادی، ابوبکر احمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1417ق.
28. ــــــــ ، الکفایة فی علم الروایة، تحقیق احمد عمر هاشم، بیروت: دار الکتاب العربی، 1405ق.
29. ــــــــ ، الرحلة فی طلب الحدیث، تحقیق نورالدین عتر، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1395ق.
30. خویی، ابو القاسم، معجم رجال الحدیث، بی‌جا: بی‌نا، 1413ق.
31. ذهبی، شمس‌الدین محمد بن احمد، سیر أعلام النبلاء، تحقیق نذیر حمدان، بیروت: مؤسسۀ الرسالة، 1413ق.
32. رازی، ابن أبی حاتم، الجرح والتعدیل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1371ق.
33. رحمتی، محمدکاظم، «مدخل حمیری» در دانشنامۀ جهان اسلام، بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی، ج14، 1393ش.
34. زراری، أبو غالب أحمد بن محمد، رسالة فی آل أعین، تحقیق سید محمدعلی موحد ابطحی، بی‌جا: بی‌نا، 1399ق.
35. سبزواری، محمدباقر، ذخیرة المعاد، قم: مؤسسة آل البیتk، بی‌تا.
36. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الرعایة فی علم الدرایة، تحقیق عبدالحسین محمدعلی بقال، قم: مکتبۀ آیت‌الله العظمى المرعشی النجفی، 1408ق.
37. شیخ بهایی، محمد بن الحسین، زبدة الاصول، تحقیق فارس حسون کریم، قم: مرصاد، 1423ق.
38. صدوق، محمد بن علی ابن بابویه، الأمالی، قم: مؤسسة البعثة، 1417ق.
39. ــــــ ، التوحید، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، بی‌تا.
40. ــــــ ، ثواب الاعمال، تحقیق السید محمد مهدی الخرسان، قم: منشورات الشریف الرضی، 1368ش.
41. ــــــ ، الخصال، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1403ق.
42. ــــــ ، عیون اخبار الرضاR، تحقیق حسین الأعلمی، بیروت: مؤسسة الاعلمی، 1404ق.
43. ــــــ ، فضائل الاشهر الثلاثة، تحقیق غلامرضا عرفانیان، بیروت: دار المحجة البیضاء، 1412ق.
44. ــــــ ، کمال الدین وتمام النعمة، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1405ق.
45. طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، تحقیق سید مهدی رجائی، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام، 1404ق.
46. ــــــ ، تهذیب الأحکام، تحقیق السید حسن الموسوی الخرسان، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1364ش.
47. ــــــ ، رجال الطوسی، تحقیق جواد قیومی، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی، 1415ق.
48. ــــــ ، الفهرست، تحقیق جواد قیومی، قم: مؤسسۀ نشر الفقاهة، 1417ق.
49. عاملی، أمین ترمس، ثلاثیات الکلینی، قم: دار الحدیث، 1417ق.
49. 38. عاملی، حسین بن عبدالصمد، وصول الأخیار إلى أصول الاخبار، تحقیق سید عبداللطیف کوه‌کمری، قم: مجمع الذخائر الاسلامیه، 1041ق.
50. عاملی، السید محمد، مدارک الاحکام، قم: مؤسسة آل البیتk، 1410ق.
51. فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، قم: منشورات دار الرضی، بی‌تا.
52. قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت: دار الفکر، بی‌تا.
53. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1363ش.
54. کنتوری، اعجاز حسین، کشف الحجب و الأستار عن الاسماء الکتب و الاسفار، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی، 1409ق.
55. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفا، 1403ق.
56. مجلسى، محمدتقى‌، ‌روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه‌، قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور‌، 1406ق.
57. میرداماد، محمد باقر بن محمد، الرواشح السماویة، تحقیق غلامحسین قیصریه‌ها، نعمت‌الله الجلیلی، قم: دار الحدیث، 1422ق.
58. نجاشی، ابوالعباس احمد بن علی، رجال النجاشی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1416ق.
59. نوری، حسین بن محمدتقی، خاتمة مستدرک الوسائل، تحقیق مؤسسة آل البیتk، قم: مؤسسة آل البیتk، 1416ق.
60. ــــــ ، مستدرک الوسائل، تحقیق مؤسسة آل البیتk، بیروت: مؤسسة آل البیتk، 1408ق.
61. ansari.kateban.com