مرزهای پسندیده و نکوهیدۀ رهبانیت مسیحی و اسلامی در روایات فریقین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه ادیان و عرفان، دانشگاه کاشان.کاشان.ایران

2 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد پردیس

3 دانشجوی گروه معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری

چکیده

رهبانیت به مفهوم احساس خشیت در برابر خداوند، از ویژگی‌های جدایی‌ناپذیر حیات دینی ادیان ابراهیمی بوده است، ولی در مفهوم خاص، نهاد اجتماعی مؤمنانی که از زندگی معمولی جامعۀ خود دوری گزیده و تحت انضباط خاصی زندگی مشترک داشته‌اند، از قرن سوم میلادی در بین مسیحیان اشتهار داشته و تا ظهور پروتستانیزم ترویج ‌می‌شده است. این پژوهش با دسته‌بندی دو گروه متضادگونۀ روایات فریقین در تأیید یا ردّ رهبانیت مسیحی و بررسی سندی و محتوایی آن‌ها به تحلیل و تبیین نظرگاه پیامبر خاتم2 و امامانk دربارۀ راهبان مسیحی و خصوصیات زندگی رهبانی اسلا‌می‌ پرداخته است. برآیند مواضع روایات فریقین نشان ‌داده است از مهم‌ترین مشخصه‌های راهبان، عدم ازدواج، مشارکت نکردن در جهاد، تحمل ریاضت و حضور نیافتن در جماعات بوده است. با وجود این، زندگی جمعی رهبانان مسیحی مورد تأیید بوده است؛ گرچه آنان در برخی موارد راه افراط در پیش گرفته‌اند. پیشوایان اسلام تداوم سبک زندگی مذکور را برای مسلمین توصیه نکرده‌ و به‌جای تحمل سختی‌ها و ریاضت‌های ناشی از دوری از اجتماع، به داشتن احساس خشیت، حضور در عینیت جامعه، عدم وابستگی به دنیا و تحمل سختی‌های قیام در شب، صیام، جهاد و... برای تهذیب نفس سفارش کرده‌اند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Christian & Islamic Monasticism in evaluation of Quran & Sunni and Shiite Hadiths

نویسندگان [English]

  • Hosein Heydari 1
  • Aboutaleb Mukhtari 2
  • Seyyed Hatam Mahdavi Noor 3
1 Associate Professor of Religions and mysticism., University of Kashan.Kashan.Iran
2 Assistant Professor of Islamic Teaching, Islamic Azad University Pardis Branch
3 P.HD. Student of Islamic teaching, Islamic Azad University of Shahr-e Rey
چکیده [English]

 
 
Monasticism in the sense of humility before God, has been as an integral feature of the religious life of the Semitic religions, but Monasticism as the social organization of believers have avoided from their normal life in their society and have begun common lifestyle in a specific discipline, has become known among Christians from the third century AD, and have been promoted until the emergence of Protestantism. This study classifies two opposing groups of different types of Hadiths of Shiite and Sunnis in proving or rejecting Christian monasticism and examines their chains of transmitters and contents, to analyze and explain the views of the Prophet Muhammad (pbuh) and Imams (as) towards Christian monks and the describes the Islamic monastic life. The resultant position of Hadiths of Shiite & Sunni shows that the most important characteristic of monks was not getting married, not participating in Holly wars, suffering hardship of asceticism, and absence from society, although in some cases they have extreme in this respect. Nevertheless, the collective life of the Christian monks approximately approved in Islam. Instead of asceticism and hardship of being away from the community, Muhammad & Shiite Imams, to purify the soul, recommended having a feeling of fear of God, presence in the objectivity of society, independence from the world and enduring the hardships of supererogatory prayers at night, fasting, jihad, etc.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Christian Monasticism
  • Islamic Piety
  • Purifying the Souls
  • Quran & Monasticism
  • Monasticism in Hadiths
 

1. قرآن کریم.

2. ابن اسحاق، محمد، سیرة ابن اسحاق، بیروت: دار الفکر، 1398ق.

3. ابن حبان، محمد، الثقات، بیروت: دار الفکر، 1395ق.
4. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، بیروت: دار الفکر، 1404ق.
5. ـــــــــ ، فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، بیروت: دار المعرفة، 1379ق.
6. ـــــــــ ، لسان المیزان، غزه: مکتبة المطبوعات الاسلامیه، بی‌تا.
7. ابن حنبل، احمد، مسند، بیروت: دار صادر، بی‌تا.
8. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، دعائم الاسلام‏، قم: مؤسسة آل البیتk‏، ۱۳۸۵ق.
9. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، ‏تحف العقول‏، قم: نشر جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم، ۱۳۶۳ش.
10. ابن طاووس، علی بن موسی، فلاح السائل و نجاح المسائل‏، قم: بوستان کتاب، ۱۴۰۶ق.
11. ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۹ق.
12. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب‏، بیروت: دار الفکر، ۱۴۱۴ق.
13. البانی، محمد ناصرالدین، ارواء الغلیل فی تخریج احادیث منار السبیل، بیروت: المکتب الاسلامی، 1405ق.
14. ـــــــ ، سلسلة الأحادیث الصحیحة و شیء من فقهها وفوائدها، ریاض: مکتبة المعارف للنشر والتوزیع، 1415ق.
15. ـــــــ ، سلسلة الأحادیث الضعیفة والموضوعة وأثرها السیئ فی الأمة، ریاض: مکتبة المعارف للنشر والتوزیع، 1412ق.
16. ــــــ ، ظلال الجنة فی تخریج السنة لابن أبی عاصم، بیروت: المکتب الاسلامی، 1413ق.
17. آل‌رسول، سوسن و مسجدی، فاطمه، «قرآن از نگاه دیگر: رهبانیت از منظر قرآن»، بینات، شمارۀ ۸۵، ۱۳۹۴، ص۱۶۵ـ۱۷۸.
18. بحرالعلوم، سید محمدمهدی، فوائد الرجالیة، تهران: مکتبة الصادق، 1363ش.
19. بخاری، محمد بن اسماعیل، الجامع الصحیح المختصرصحیح بخاری)، بیروت: دار ابن کثیر، الیمامة، 1407ق.
20. بدوی، عبدالرحمن، تاریخ تصوف اسلامی از آغاز تا پایان سده دوم هجری، ترجمۀ محمودرضا افتخارزاده، قم: دفتر نشر معارف اسلامی، ۱۳۷۵.
21. برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن‏، قم: دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱ق.
22. جعفری، محمدعیسی، «بررسی روایات نبوی ناظر بر نقد صوفیه»، دوفصلنامه هفت آسمان،  (دانشگاه ادیان و مذاهب) شمارۀ 44، 1388ش، ص115ـ136.
23. حقی بروسوی، اسماعیل، تفسیر روح البیان، بیروت: دار الفکر، بی‌تا.
24. حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، قم: مؤسسة آل البیتk، ۱۴۱۳ق.
25. خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث وتفصیل طبقات الرواة، قم: نشر الثقافة الاسلامیه، 1413ق.
26. دارمی، عبدالله بن عبدالرحمن، مسند الدارمی(سنن دارمی)، بیروت: دار البشائر، 1434ق.
27. رازی، فخرالدین، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
28. زمخشری، محمود، الکشاف حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
29. سجستانی ابو داود، سلیمان بن الاشعث، سنن ابی داود، بیروت: دار الفکر، بی‌تا.
30. سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
31. شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، قم: نشر هجرت، ۱۴۱۴ق.
32. صدوق، محمد بن علی ابن بابویه، الأمالی، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، ۱۳۷۶ش.
33. ـــــــــ ، الخصال، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1362ش.
34. ـــــــــ ، من لا یحضر الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، ۱۴۱۳ق.
35. ــــــــ ، کمال‌الدین و تمام النعمه، تهران: اسلامیه، 1395ق.
36. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چ۵، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی، 1376ش.
37. طبرانی، سلیمان ‌بن احمد، المعجم الکبیر، قاهره: مکتبة ابن تیمیه، بی‌تا.
38. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۵ق.
39. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه، ۱۴۱۲ق.
40. طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین‏، تهران: نشر مرتضوی، ۱۳۷۵.
41. طوسی، محمد بن حسن، الأمالیة، قم: دار الثقافه، ۱۴۱۴ق.
42. ـــــ ، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیه‏، ۱۴۰۷ق.
43. ـــــ ، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و آسماء المصنفین و أصحاب الأصول، قم: مکتبة المحقق الطباطبایی، ۱۴۲۰ق.
44. عسکری، حسن بن عبدالله، الفروق فی اللغة، بیروت: دار الآفاق الجدیده، ۱۴۰۰ق.
45. فاریاب، محمدحسین، «رهبانیت در آیین مسیحیت»، معرفت(مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی)، شمارۀ ۱۳۳، ۱۳۸۷ش، ص93ـ106.
46. فتاحی، زکیه و پازوکی، شهرام، «رهبانیت در گستره روایات»، فصلنامه تخصصی عرفان اسلامی، شمارۀ ۳۲، ۱۳۹۱ش، ۱۳ـ۴۱.
47. فروند، ژولین، جامعه‌شناسی ماکس وبر، ترجمۀ عبدالحسین نیک‌گهر، تهران: نیکان، 1362ش.
48. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، ریاض: دار عالم الکتب، 1423ق.
49. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی‏، قم: دار الکتاب، ۱۴۰۴ق.
50. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
51. مازندرانی، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی- الأصول و الروضه، تهران: المکتبة الاسلامیه، ۱۳۸۲ق.
52. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
53. ــــــ ، مرآة العقول فی شرح أخبار آل رسول، تصحیح رسولی محلاتی، تهران: دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۴ق.
54. مجلسی، محمدتقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، ۱۴۰۶ق.
55. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، قم: دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
56. مهدی‌زاده، علی، «رهبانیت مسیحی در شرق»، مقالات و بررسیها (ادیان و عرفان، دانشکده الهیات دانشگاه تهران)، ۱۳۶۸ش، ص169ـ188.
57. موسوی، سید ابوالفضل و فنایی اشکوری، محمد، «ریاضت و حدود مشروع آن در احتجاجات معصومینk با متصوفۀ زمانشان»، ادیان و عرفان، سال چهل‌وهشتم، شمارۀ ۱، ۱۳۹۴ش، ص۱۳۹ـ۱۶۱.
58. ناس، جان بایر، تاریخ جامع ادیان، ترجمۀ علی‌اصغر حکمت، تهران: علمی و فرهنگی، ۱۳۸۶ش.
59. ناصری، محمود و احمدپور، علی، «ریاضت: اقسام، درجات و مراتب آن»، فصلنامه عرفان اسلامی، شمارۀ ۴۹، ۱۳۹۵ش، ص۹۵ـ۱۱۷.
60. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی، 1365ش.
61. نراقی، مهدی، جامع السعادات، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بی‌تا.
62. هیثمی، علی بن ابی‌بکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت: دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۸ق.