واکاوی انگیزۀ سیاسی تدلیس در حدیث

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دناش‌آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

2 دانشیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

تاریخ حدیث با فرازونشیب‌های بسیار خود، با نقاط ضعف و کاستی‌هایی نیز روبه‌رو بوده که از ارزش حدیث کاسته است. حدیث، دومین منبع شناخت دین پس از قرآن و مهم‌ترین عصای دست فقها و دین‌شناسان است.‌ به‌رغم ارزشمندی حدیث و استناد به آن، از این گونه کاستی‌ها بر کنار نبوده است. یکی از این مشکلات تدلیس است؛ تدلیس پدیده‌ای است که نیاز به علت و انگیزه‌های گوناگون دارد و به این پدیده نباید ساده‌اندیشانه و ساده‌انگارانه نگاه کرد و گفته شود تدلیس بیش از یک علت ندارد؛ چون انسان موجودی پیچیده است و رفتارهای پیچیده‌ای دارد؛ حتی یک رفتار سادۀ او، دارای علل و انگیزه‌های پیچیده‌ای می‌تواند باشد. پدیدۀ تدلیس یکی از رفتارهای مدلسان است که طبعاً دارای علل و انگیزه‌های متفاوتی است؛ در این مقاله به برخوردها و تنگناهای سیاسی که محدثان را مجبور به تدلیس کرده است، پرداخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Political Motive of Tadlīs in Hadith

نویسندگان [English]

  • Akram Heydari 1
  • Parviz Rastagār 2
1 Doctorate graduate of Ulum Quran and Hadith, Kashan University
2 Associate Professor of Ulum Quran and Hadith, Kashan University
چکیده [English]

The history of Hadith has had several Ups and downs and also faced certain weaknesses and deficiencies resulting in tradition devaluation. Hadith is the second source to learn about religion after Quran and considered as the most important practical tool for the jurists and theologians. Notwithstanding the value of tradition and reference to it, it has not been left intact of such deficiencies. Subreption (Tadlīs) is one of these problems, which is a phenomenon requiring various motives and cause and this phenomenon shall not be considered with simplicity and then say that subreption has not more than one cause, as mankind is a complex being and has complex behaviors, even his/her simple behavior may have complex causes and motives and subreption phenomenon is one of spoken behaviors which naturally has various causes and motives and in this article, political bottlenecks and conflicts forcing the narrators to focus on subreption.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Subreption (Tadlīs)
  • Mudallis
  • Political Motivation
  • Hadith

مراجع

  1.  

    1. ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبة‌الله، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، چ۱، قم: مکتبة آیت‌الله مرعشی نجفی، 1404ق.
    2. ابن اسحاق یسار مطلبی، محمد، سیرۀ ابن اسحاق، تحقیق سهیل زکار، چ۱، بیروت: دار الفکر، 1398ق.
    3. ابن اثیر جزری، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث والاثر، چ۴، قم:‌ مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان، 1367ش.
    4. ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی بن محمد، مناقب الامام احمد، تحقیق عبدالله بن عبدالمحسن ترکی، بی‌جا: دار الهجر، 1409ق.
    5. ابن خلکان برمکی، ابوالعباس شمس‌الدین احمد بن محمد بن ابراهیم بن ابی بکر، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، تحقیق احسان عباس، بیروت: دار صادر، 1900م.
    6. ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن ابو عمرو، مقدمه ابن صلاح، تحقیق نورالدین عتر، بیروت: دار الفکر، ۱۴۰۶ق
    7. ابن عساکر، علی بن حسن، ترجمة الامام علی بن ابیطالب من تاریخ مدینة دمشق، تحقیق محمدباقر محمودی، ‌چ۲، بیروت: مؤسسة المحمودی للطباعة و النشر، ‌1398ق.
    8. ابن عمرانی، محمد بن علی بن محمد المعروف، الانباء فی تاریخ الخلفا، تحقیق قاسم سامرایی، چ۱، قاهره: دار الافاق العربیه، ‌1421ق.
    9. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة والنهایه، لبنان: دار الفکر، ‌1407ق.
    10. ‌ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، تحقیق جمال‌الدین میردامادی، چ۳، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع- دار صادر، ‌1414ق.
    11. ابوزهره، محمد، مالک؛ حیاته و عصره و آراؤه و فقهه، لبنان: دار الفکر العربی، بی‌تا.
    12. ازهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغه، به‌کوشش احمد عبدالعلیم بردونی و علی‌محمد بجاوی، قاهره: الدار المصریة للتألیف و الترجمه، بی‌تا.
    13. اصفهانی، ابوالفرج، الاغانی، تحقیق سمیر جابر، چ۲، بیروت: دار الفکر، بی‌تا[الف].
    14. ـــــــ ، مقاتل الطالبیین، تحقیق سید احمد صقر، بیروت: دار المعرفه، بی‌تا[ب].
    15. بستانی، فؤاد و مهیار، رضا، فرهنگ ابجدی، چ۲، تهران:‌ انتشارات اسلامی، ‌1375ش.
    16. جدیع، عبدالله بن یوسف، تحریر علوم الحدیث، چ۱، بیروت: مؤسسة الریان للطباعة والنشر والتوزیع، ‌1424ق.
    17. جندی، ‌عبدالحلیم، احمد بن حنبل امام اهل السنه، بی‌جا: بی‌نا، 1390ق.
    18. جبعی عاملی، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیمة فی شرح اللمعة الدمشقیه، بیروت: دار العالم الاسلامی جبعی، بی‌تا.
    19. ــــــ ، الرعایة فی علم الدرایه، چ۱، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، 1408ق.
    20. حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله بن احمد، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمدباقر محمودی، تهران: سازمان چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1411ق.
    21. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، معرفة علوم الحدیث، تحقیق سید معظم حسین، قاهره: مکتبة المتنبی، بی‌تا.
    22. حسینی مرعشی شوشتری، نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، با تعلیقات سید شهاب‌الدین حسینی مرعشی نجفی، چ۱، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ‌1417ق.
    23. خطیب بغدادی، احمد بن علی، الکفایة فی علم الروایه، بیروت: دار الکتب العلمیه، ‌1409ق.
    24. خولی، محمد عبدالعزیز، تاریخ فنون الحدیث، به کوشش محمود الارنؤوط و محمد بدرالدین قهوجی، دمشق‌ـ بیروت: دار ابن کثیر، بی‌تا.
    25. خویی، ابوالقاسم، بیان در علوم و مسائل کلی قرآن، ترجمۀ محمدصادق نجمی و‌ هاشم‌ هاشم‌زاده هریسی، چ۱، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ سازمان چاپ و انتشارات، 1382ش.
    26. ذهبی، ابوعبدالله، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، تحقیق علی محمد بجاوی، چ۱، بیروت: دار المعرفه، 1382ش.
    27. رستگار، پرویز، علل تدلیس در حدیث(بررسی زمینه‌های راهیابی تدلیس به صحاح شش‌گانۀ اهل سنت)، پایان‌نامۀ دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرس، استاد راهنما: محمدعلی
      مهدوی راد، 1381ش.
    28. ری‌شهری و همکاران، محمد، موسوعة الامام علی بن ابیطالب فی الکتاب والسنة والتاریخ، چ۱، قم: دار الحدیث، ‌1421ق.
    29. زبیدی، محب‌الدین، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق محمدحسن آل یاسین، چ۱، بیروت: عالم الکتب، 1414ق.
    30. سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، فتح المغیث بشرح الفیة المحدث، تحقیق علی حسین علی، چ۱، مصر: مکتبة السنه، 1424ق.
    31. سیوطی، جلال‌الدین، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، تحقیق عبدالوهاب عبداللطیف، چ۳، بیروت: دار الکتب العلمیه، بی‌تا.
    32. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، تاریخ الخلفا، تحقیق محمد محیی‌الدین عبدالحمید، مصر:‌ مطبعة السعاده، 1371ش.
    33. صنعانی، محمد بن اسماعیل حسنی، توضیح الافکار لمعانی تنقیح الانظار، تحقیق محمد محیی‌الدین عبدالحمید، مدینه: المکتبة السلفیه، بی‌تا.
    34. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تحقیق احمد حسینی اشکوری، چ۳، تهران: انتشارات مرتضوی، 1375ش.
    35. طوسی، ‌محمد بن حسن، رجال کشی(اختیار معرفة الرجال)، تحقیق حسن مصطفوی، چ۱، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، ‌1409ق.
    36. عتر، نورالدین، منهج النقد فی علوم الحدیث، دمشق: دار الفکر، ‌1418ق.
    37. عریضی، علی بن جعفر، مسائل علی بن جعفر و مستدرکها، چ۱، قم: مؤسسه آل البیتk لاحیاء التراث، 1409ق.
    38. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، چ۲، قم: نشر هجرت، 1409ق.
    39. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، چ۲، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ‌1403ق.
    40. محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام، قم: مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان، بی‌تا.
    41. مرعشی نجفی، ‌سید شهاب‌الدین، ملحقات الاحقاق، چ۱، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی، ‌1417ق.
    42. مزی، ابوالحجاج یوسف بن عبدالرحمن بن یوسف، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، تحقیق بشار عواد معروف، چ۱، بیروت: مؤسسة الرساله، 1400ق.
    43. مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق محمد محیی‌الدین عبدالحمید، بیروت: دارالمعرفه، ‌1403ق.
    44. مغلطای بن قلیج بن عبدالله بکجری مصری حکری حنفی، ابوعبدالله علاءالدین، اکمال تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، تحقیق ابن عبدالرحمن عادل بن محمد و ابو محمد اسامة بن ابراهیم، چ۱، بی‌جا:‌ الفاروق الحدیثة للطباعة والنشر، ‌‌1422ق.
    45. مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمود محرمی زرندی، چ۱، قم: المؤتمر العالمی لافیة الشیخ المفید، ‌1413ق.
    46. مؤیدی، مجدالدین بن محمد بن منصور، لوامع الانوار فی جوامع العلوم و الآثار، یمن: مرکز اهل بیت للدراسات الاسلامی، 1421ق.
    47. هروی قاری، علی بن محمد، شرح نخبة الفکر فی مصطلحات اهل الاثر، تحقیق ابوغده و تعلیق محمد نزار تمیم و هیثم نزار تمیم، لبنان: ‌دار الارقم، بی‌تا.
    48. هلالی، ‌سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس هلالی، تحقیق محمد انصاری زنجانی خوئینی، چ۱، قم: نشر الهادی، 1405ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار