جستاری در بررسی اعتبار روایات حرمت تفسیر به رأی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

چکیده

منابع روایی فریقین مملو از روایاتی است که مسلمانان را از تفسیر به رأی، نهی کرده است. تعدادی از این روایات، با استناد به منابع روایی متقدم و متأخر معتبر فریقین ذکر شده است. برخی این‌گونه روایات در کتب روایی شیعه را منتقل از عامه دانسته‌اند که به‌سبب دارا بودن سند مستقل شیعی و نقل آن‌ها در کتب معتبر شیعه، این ادعا چندان قوّتی ندارد. در این پژوهش، پس از بررسی احادیث ذکرشده از جهت وثوق سندی، وثوق صدوری و میزان مطابقت با مضامین قرآن، برمی‌آید که سند برخی از این احادیث، صحیح، برخی موثق و برخی ضعیف است؛ اما از جهت توثیق صدوری، دو مورد از روایات به‌واسطۀ قراین تواتر، علو مضمون، شهرت روایی و عمل اصحاب و...، تقویت شده و معتبر به حساب می‌آیند. علاوه بر اینکه مضمونشان با آیات قرآن همخوانی دارد. بر این اساس، وقتی در یک مضمون، صدها روایت در کتب روایی فریقین آمده و دست‌کم سه مورد از آن‌ها صحیح و معتبر است و مضمون آن روایات با مضامین قرآن همخوانی دارد، سزاوار است که به مضمون آن روایات عمل شود؛ هرچند طبق گفتۀ برخی، این روایات بیشتر مرتبط با احکام عملی باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A research on the study of validity of Traditions about Forbidding of "Tafsīr bi al-rraʾy"

نویسندگان [English]

  • Samad 'Adollahi 'Abed 1
  • Mohammad Hosayn Naghizadeh 2
1 Associate Professor of Ulum Quran and Hadith, Azarbaijan Shahid Madani University
2 A.M. Student of Ulum Quran and Hadith, Azarbaijan Shahid Madani University
چکیده [English]

The Hadith sources of Shia and Sunni is full of traditions that forbid muslims from "Tafsīr bi al-rraʾy". Some of these traditions are mentioned by reference with early and recent Hadith sources. Some of these traditions in Shia Hadith books knew from Sunnis that this claim is not very strong due to the fact that those had independent Shia Isnad and their citations in authentic Shia books. In this research after the study of recited traditions from Isnad confidence and issuance confidence and conformity with Quranic themes show that the Some of Isnads of these traditions are correct, some are valid and some are weak. But from issuance confidence, two of these traditions are strengthened and valid by tawatur evidence, high theme and traditional notability and action of companions. In addition, their themes are accorded with Quranic verses. According to this, when a theme is mentioned in hundreds of traditions in hadith books of Shia and sunni and at least three of them are correct and authentic and the theme of those traditions is consistent with the themes of the Qur'an, it is appropriate to do the theme of those traditions, even though according to some, these `traditions are more related with jurisprudentialrules

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tafsīr bi al-rraʾy
  • Interpretation
  • Quran
  • Prophet
  • Tradition
  • Validity

مراجع

  1.  

    1. قرآن کریم، ترجمۀ محمدمهدی فولادوند.
    2. آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، طبقات اعلام الشیعه، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1430ق.
    3. ابن ابی‌الحدید، ابوحامد، شرح نهج ‌البلاغه، بیروت: دار احیاء الکتب العربیه، 1385ق.
    4. ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، ریاض، مکتبة نزار مصطفی الباز، 1419ق.
    5. ابن بابویه، محمد بن علی، امالی، تهران: کتابچی، 1376ش.
    6. ــــــــ ، عیون اخبار الرضا، تهران: جهان، 1378ق.
    7. ــــــــ ، توحید، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1398ق.
    8. ــــــــ ، کمال‌الدین و تمام النعمة، قم: اسلامیه، 1395 ق.
    9. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، بیروت: دار صادر، 1325ق.
    10. ابن حنبل، احمد بن محمد، مسند، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1416ق.
    11. ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان و أنباء أبناء الزمان‏، تحقیق عباس احسان، بیروت: دار الفکر، بی‌تا.
    12. ابن طاووس، علی بن موسی، التحصین لأسرار ما زاد من کتاب الیقین‏، نص، قم: دار الکتب، 1413ق.
    13. ابن غضائری، احمد بن الحسین، رجال ابن غضائری، قم: اسماعیلیان، 1364ق.
    14. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیه‌ـ منشورات محمدعلی بیضون، 1419ق.
    15. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، بیروت: دارالمعرفة، بی‌تا.
    16. ابو نعیم، احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، مصر: امّ القری، بی‌تا.
    17. احسائی، ابن ابی جمهور، الغوالی اللآلی، قم: نشر معروف، 1378ش.
    18. ـــــــ ، الغوالی اللآلی، با تحقیق مجتبی عراقی، چ۱، قم: سید الشهدا، 1405ق.
    19. افندی، عبدالله بن عیسی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، تحقیق حسینی اشکوری، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی، 1431ق.
    20. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، مصر: وزارة الاوقاف، المجلس الاعلى للشئون الاسلامیه، لجنة إحیاء کتب السنة، 1410ق.
    21. برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، قم: دار الکتب الاسلامیه، 1371ش.
    22. بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی،
      1418ق.
    23. ترمذی، محمد بن عیسی، الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی، قاهره: دار الحدیث، 1419ق.
    24. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، تهران: مکتبة الاسلامیه، 1391ق.
    25. ــــــــ ، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه، تحقیق محمدرضا حسینی، قم: مؤسسة آل ‌البیتk، 1416ق.
    26. حسینی اعرجی کاظمی، سید محسن، عدّة الرجال، ج1، قم: اسماعیلیان، 1415ق.
    27. حلی، حسن بن داود، رجال ابن داود، تهران: دانشگاه تهران، 1383ق.
    28. حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، قم: دار الذخائر، 1411ق.
    29. حویزی، عبد علی عروسی، نور الثقلین، قم: انتشارات اسماعیلیان، 1385ق.
    30. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت: دار الکتب ‌العلمیه، 1417ق.
    31. خمینی، روح الله، آداب الصلوه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1378ش.
    32. خویی، سید ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1363ش.
    33. ــــــــ ، معجم رجال الحدیث، قم: مرکز نشر آثار شیعه، 1410ق.
    34. ــــــــ ، معجم رجال الحدیث، بی‌جا: بی‌نا، 1413ق.
    35. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن، دمشق‌ـ بیروت: دار القلم ـ دار الشامیة، 1412ق.
    36. ربانی، محمدحسن، قواعد رجال، قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهارk، 1385ش.
    37. رجبی، محمد، روش تفسیر قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1383ش.
    38. سعیدی روشن، محمدباقر و همکاران، آسیب‌شناسی جریان‌های تفسیری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390ش.
    39. شریف رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، تحقیق صبحی صالح، قم: هجرت، 1414ق.
    40. شعیری، محمد بن محمد، جامع الاخبار، نجف: مطبعة حیدریة، بی‌تا.
    41. صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن والسنّة، چ۲، قم: فرهنگ اسلامی،
      1406ق.
    42. صبری، عامر حسن، من حدیث الامام سفیان، بیروت: دار البشائر الاسلامیه، 1425ق.
    43. صدر، سید محمد باقر، دروس فی علم الاصول، بیروت: دار الکتاب اللبنانی، 1987م.
    44. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1390ق.
    45. طبرانی، سلیمان بن احمد، تفسیرالکبیر: تفسیر القرآن العظیم(الطبرانی)، اربد: دار الکتب الثقافی، 2008م.
    46. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، مشهد: مرتضی، 1403ق.
    47. طبرسی، علی بن حسن، مشکاة الانوار فی غرر الاخبار، نجف: مکتبة الحیدریه، 1385ق.
    48. طبرسى، فضل بن حسن‏، مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏، تصحیح رسولی و یزدی طباطبایی، تهران: ناصر خسرو، 1372ش.
    49. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، بیروت: دار المعرفه، بی‌تا.
    50. ـــــ ، المنتخب من ذیل المذیل، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1358ق.
    51. طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع‌البحرین، ج3، تحقیق حسینی، تهران: مکتبة‌المرتضویة، 1375ش.
    52. طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، نجف، انتشارات حیدریه، 1381ق.
    53. ـــــ ، العدة فی اصول الفقه، تحقیق محمدرضا انصاری، قم: ستاره، بی‌تا[الف].
    54. ـــــ ، الفهرست، نجف: مکتبة المرتضویه، بی‌تا[ب].
    55. عبداللهی‌عابد، صمد، حق و باطل و فتنه و فتنه‌انگیزان از دیدگاه علیR، قم: سلسبیل،
      1386ش.
    56. عطار، محمد بن ابراهیم، تذکرة الاولیا، تحقیق محمد ادیب، دمشق: دار المکتبی، 1430ق.
    57. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، ج1، تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیه، 1380ق.
    58. فیض کاشانی، محمدمحسن، الوافی، اصفهان، کتابخانۀ امیرالمؤمنینR، 1406ق.
    59. قائنی بیرجندی، محمدباقر، فوائد الرجالیة، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیه، 1413ق.
    60. کشی، محمد بن عمر، رجال کشی، مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد، 1348ش.
    61. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
    62. مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال فی احوال الرجال، قم: مؤسسه آل ‌البیتk لاحیاء التراث، 1416ق.
    63. مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایة فی علم الدرایه، قم: مؤسسة آل البیت والاحیاء التراث، 1411ق.
    64. ــــــ ، تنقیح‌ المقال، قم: مؤسسة آل البیتk، 1431ق.
    65. مؤدب، سید رضا، درس‌نامۀ درایة الحدیث، چ۱، قم: انتشارات مرکز جهانی علو اسلامی، 1383ش.
    66. ـــــ ، مبانی تفسیر قرآن، چ۱، قم: انتشارات دانشگاه قم، 1388ش.
    67. متقی هندی، علی بن حسام‌الدین، کنز العمال فی سنن الاقوال والافعال، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1419ق.
    68. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، مدخل، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
    69. ــــــ ، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1404ق.
    70. محسنی، محمدآصف، بحوث فی علم الرجال، قم: مرکز المصطفی العالمی، 1389ش.
    71. مسلم، ابن حجاج، صحیح مسلم، قاهره: دار الحدیث، 1412ق.
    72. مصباح یزدی، محمدتقی، قرآن‌شناسی، ج2، چ۱، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام‌ خمینی، 1386ش.
    73. معرفت، محمدهادی، التفسیر والمفسرون، مشهد: الجامعة الرضویه، 1418ق.
    74. ــــــ ، تفسیر و مفسران، چ۱،. قم، مؤسسۀ فرهنگی التمهید، 1379.
    75. ــــــ ، مصونیت قرآن از تحریف، ترجمۀ محمد شهرابی، چ۱، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1376ش.
    76. مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم: کنگرۀ شیخ مفید، 1413ق.
    77. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1371ش.
    78. ـــــــــ ، تفسیر بر رأی و هرج‌ومرج ادبی، قم: مؤسسه امام علی بن ابیطالب، بی‌تا.
    79. ـــــــــ ، درس خارج کتاب الحج، 31/6/89ش، (فایل ورد) برگرفته از eshia.ir
    80. میرداماد، محمدباقر بن محمد، رواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیه، قم: بی‌نا، 1381ش.
    81. نسایی، احمد بن علی، المجتبی من السنن، اردن: بیت الافکار الدولیة، بی‌تا.
    82. نجاشی، احمد بن علی، 1365ش، رجالی نجاشی، تصحیح شبیری زنجانی، قم: مؤسسه نشر الاسلامی.
    83. ـــــ ، رجال نجاشی، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1407ق.
    84. نصیری، علی، معرفت قرآنى، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى، 1387ش.
    85. نووی، یحیی بن شرف، تهذیب الاسماء و اللغات‏، دمشق: دار الرسالة العالمیه، 1430ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار