بررسی سندی و دلالی روایت تمهید مقدمات گناه یوسف در تفسیر طبری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه معارف دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، ایران

2 طلبه سطح چهار مؤسسه آموزشی حضرت خدیجه، بابل، ایران

چکیده

یکی از واقعیت‌های تلخ تاریخی، به‌ویژه دربارۀ داستان‌های پیامبران الهی، روایات جعلی و ساختگی فراوانی است که در منابع تاریخی و تفاسیر روایی به چشم می‌خورد که از آن به اسرائیلیات تعبیر می‌شود. از جملۀ آن آیات که بیشترین روایات جعلی در تفسیر آن وارد شده، آیۀ 24 سورۀ یوسف است. برخی مفسران اهل سنّت، خاصه طبری، ذیل این آیه روایاتی را ذکر کرده که با صراحت، همت و عزم قطعی حضرت یوسفR بر انجام فعل ناشایست را متصور می‌شود. لذا این پژوهش درصدد است تا بیان کند اولاً این دیدگاه به هیچ وجه با مقام والای پیامبر معصوم سازگار نیست و حتی با مبانی اعتقادی مسلمانان در حیطۀ عصمت پیامبران در تناقض است؛ ثانیاً مضمون این روایت از لحاظ متن و سند در نزد بزرگان شیعه و اهل سنّت مخدوش می‌باشد؛ زیرا روایاتی مورد قبول است که در تعارض با قرآن، سنت قطعی و دلیل معتبر عقلی نباشد، درحالی‌که این روایت طبری اینچنین نیست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Isnad and Matn Study of the Tradition of Preparing the Appliance of Yusuf's Sin in Ţabari's Exegesis

نویسندگان [English]

  • Hadi Razaghi Harikandeh 1
  • Fatemeh Fazlian 2
1 Assistant Professor of Islamic Teachings, Babol Noshirvani University of Technology
2 Fourth-level Student of Islamic Seminary of Ḥazrat Khadijeh, Babol
چکیده [English]

One of the bitter facts of history, notably about the stories of Holy Prophets, are those many false and fabricated stories which are in historical sources and narrative interpretations which is interpreted as 'Isra'iliyyāt' . One of those verses which attracted the highest number of false traditions is Q. 12:24. Some of Sunni interpreters, specifically Ţabarī, under this verse footnoted some traditions that evidently imply Josef's intention and determination in committing this unrighteous deed. Therefore, the present research study aims to say first that such a view is not in accordance with the divine and innocent status of the holy prophet and even contradicts the basic beliefs of the Muslims regarding the infallibility of the prophets; secondly, the content of this tradition in terms of text and sanad for both Shia and Sunni distinguished figures is distorted.  Since those traditions are credited and correct that are not in contrast to Holy Quran and certain tradition and authentic rational reasoning. Ţabarī's traditions do not possess such qualities

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ţabarī's Exegesis
  • Josef (pbuh)
  • Isra'iliyyāt

مراجع

  1.  

    1. ابن حنبل، احمد، المسند، تحقیق و اشراف شیخ شعیب الارنووط، بیروت: مؤسسة الرساله، 1417ق.
    2. ابن عجیبه احمد بن محمد، البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید، قاهره: بی‌نا، 1419ق‏.
    3. ابن عطیه اندلسی، المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1422ق.
    4. ابن منظور، لسان العرب، چ۱، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1408ق.
    5. بغدادى علاءالدین على بن محمد، لباب التأویل، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1415ق‏.
    6. حاتمی، افشین و همکاران، «ملاک‌هایی برای شناسایی روایات اسرائیلی در جوامع تفسیری و حدیثی»، علوم حدیث، دورۀ ۲۳، شماره ۴(پیاپی ۲۹)، ۱۳۹۷ش، ص۱۵۴ـ۱۷۶.
    7. حلّی، حسن بن یوسف، کشف المراد، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی، 1407ق.
    8. ـــــ ، خُلاصَةُ الأقْوال فی مَعْرفَةِ أحْوالِ الرّجال، قم: منشورات الرضی، 1402ق.
    9. حلوانی، حسین ‌بن محمد، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، قم: مدرسة الامام المهدیZ، 1408ق.
    10. دیاری بیدگلی، محمدتقی، آسیب‌شناسی روایات تفسیری، تهران: سازمان سمت، 1390ش.
    11. ذهبی، محمدحسین، التفسیر والمفسرون، قاهره: دار الکتب الحدیثه، 1381ق.
    12. رازی، زکریا، عبدالرحمن بن ادریس ابن ابی حاتم، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق اسعد محمد الطیّب، چ۲، بیروت: المکتبة العصریه، 1999م.
    13. رازی شافعی، فخرالدین محمد بن عمر التمیمی، مفاتیح الغیب، چ۱، بیروت: دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق.
    14. راغب اصفهانی، حسین، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق عدنان داوودی، بیروت: دار الشامیه، 1416ق.
    15. رستگار جزی، پرویز و عزیزیان غروی، علیرضا، «نگاهی نو بر پایۀ محورهای ادبی به تفسیر آیۀ 24 سورۀ یوسف»، پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، سال ششم، شمارۀ 2(پیاپی 12)، 1397، ص۱۷۵ـ۱۸۶.
    16. رشید رضا، محمد، تفسیر القرآن العظیم(تفسیر المنار)، چ۲، بیروت: دار المعرفه، 1414ق.
    17. رضایى اصفهانى، محمدعلى، تفسیر قرآن مهر، چ۱، قم، پژوهش‌هاى تفسیر و علوم قرآن، 1387ش.
    18. زبیدى، مرتضى، تاج العروس، بیروت: دار الفکر، 1414ق.
    19. زمخشری، جارالله، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتب العربی، 1407ق.
    20. سلطانی، اسماعیل، «مقصود از موافقت و مخالفت حدیث با قرآن در روایات عرض»، مجله معرفت، شمارۀ 136، 1388ش، ص۷۱ـ۸۴.
    21. سید قطب، فی ضلال القرآن، بیروت: دار الشروق، 1402ق.
    22. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الدّر المنثور، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1363ش
    23. صدوق، ابوجعفر محمد بن علی، عیون اخبار الرضاR، ترجمۀ علی‌اکبر غفاری، چ۱، تهران: دار الکتب الاسلامی، 1380ش.
    24. ــــ ، الامالی، چ۱، قم: مؤسسة البعثه، 1417ق.
    25. طباطبایی، محمدحسین، شیعه در اسلام، مشهد: نشر قدس رضوی، 1380ش.
    26. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق محلاتی، 1406ق.
    27. طبری، محمد بن جریر، الجامع البیان عن تأویل القرآن، بیروت: دار الفکر، 1988م.
    28. طریحی، فخرالدین ‌بن ‌محمد، مجمع البحرین، تهران،دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1387ش.
    29. طنطاوى سید محمد، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم‏، قاهره‌ـ مصر: ناشر نهضة مصر، 1997م.
    30. ـــــ.، رجال طوسی، نجف: منشورات المکتبة و المطبعة الحیدریه، 1380ق.
    31. ـــــ.، الأمالی، قم، تحقیق مؤسسة البعثة دار الثقافة، بی‌تا.
    32. عاملی، بهاءالدین، مشرق الشمسین و اکسیر السعادتین، مشهد: آستان قدس، ۱۴۱۴ق.
    33. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، نور الثقلین، چ۱، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی، 2001م.
    34. فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، کتاب ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، قم: کتابخانۀ عمومی حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، بی‌تا.
    35. قاسمی، جمال‌الدین، قواعد التحدیث من فنون مصطلح الحدیث قواعد التحدیث، بی‌جا: ناشر دار النفائس، 1427ق.
    36. قرشى، على‌اکبر، قاموس قرآن، چ۶، تهران: بی‌نا، 1371ش.
    37. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1985م.
    38. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1388ق.
    39. مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایة فی علم الدرایه، چ۱، قم، مؤسسة آل البیتk، 1411ق.
    40. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، چ۲، بیروت: مؤسسة الوفاء، 1983م.
    41. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، چ۱، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1371ش.
    42. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار شهید مطهری، قم: انتشارات صدرا، 1376ش.
    43. معارف، مجید و مرادی، لعیا، «بررسی کاربرد عقل در نقد روایات»، نشریه حدیث‌پژوهی، شمارۀ 18، 1396، ص۸۵ـ۱۱۶.
    44. معرفت، محمد‌هادی، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، چ۱، مشهد: آستان قدس رضوی، ۱۴۱۹ق.
    45. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، چ۱۴، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 137۱ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار