بررسی سندی و محتوایی روایات شیعی در مورد خراسانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 دانشگاه حضرت معصومه (ع)

3 دانش آموخته سطح 3 حوزه علمیه

چکیده

 
تعداد قابل توجهی از روایات مهدویت در منابع شیعی، در خصوص وقایع دوران پیش از قیام حضرت مهدیZ ‌است و برخی از این روایات، در خصوص پرچم‌ها و شخصیت‌های دورۀ پیش از ظهور است که یکی از آن‌ها خراسانی است و از مشرق، با پرچم‌های سیاه خروج خواهد کرد. این پژوهش، کیفیت اسناد و محتوای روایات خراسانی در منابع حدیثی شیعه را به شیوۀ کتابخانه‌ای بررسی کرده و به این نتیجه رسیده که در این منابع، فقط چهار حدیث در خصوص خراسانی وجود دارد و از میان این روایات، فقط روایت بکر بن محمد ازدی صحیح تلقی ‌می‌شود که در آن هم، به جزئیات قیام خراسانی و مشخصات تفصیلی آن پرداخته نشده ‌است. با قطع نظر از ضعف سندی، جوانب مختلف قیام خراسانی، ویژگی‌های آن و پرچم‌های سیاه در سه روایت دیگر، مورد توجه قرار نگرفته‌ و از طریق آن روایات، نمی‌توان ابهامات مطرح در خصوص خراسانی را با تطبیق بر اشخاص خاص برطرف کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of the Isnad and Content of Shiite Traditions about Khurāsānī

نویسندگان [English]

  • Samad Behroozi 1
  • Davood Salmani 3
1 Assistant Professor of Islamic Teachings, Tabriz University
2
3 Graduated from level 3 hawzah
چکیده [English]

A significant number of Mahdism hadiths in Shiite sources are about the events which will occur before the advent of Hazrat Mahdi (as). Some of these traditions are about the flags and figures in pre-advent period, one of whom is Khurāsānī. It is said that Khurāsānī will rise up in the Orient carrying black flags. The data were gathered though library research. The Isnad of these hadiths about Khurāsānī from Shiite sources were examined and their contents were analyzed. The analysis showed that there are only four hadiths about Khurāsānī, among which only that of Bakr Ibn Muhammad Al-Azdī is considered valid; however, this hadith also does not mention any details about Khurāsānī uprising and its characteristics. Regardless of their weak Isnad, the other three traditions do not focus on different aspects of Khurāsānī uprising, its characteristics and the black flags. By using these traditions, the ambiguities about Khurāsānī cannot be removed by applying them to specific individuals

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Mahdi (as)
  • the End of the Time
  • Khurāsānī
  • Black Flags

مراجع

  1.  

    1. قرآن کریم.
    2. ابن بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری، چ۲، قم: جامعۀ مدرسین، 1413ق.
    3. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1416ق.
    4. ابن حماد، نعیم بن حماد، الفتن، چ۲، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1423ق.
    5. ابن داود حلى، حسن بن علی، رجال ابن داود، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1383ق.
    6. ابن طاووس، علی بن موسی، التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن(معروف به «ملاحم و الفتن»)، تحقیق و تصحیح مؤسسۀ صاحب الامر، قم: صاحب الامر، ۱۴۱۶ق.
    7. ابن غضائری، احمد بن حسین، الرجال، چ۲، قم: دار الحدیث، 1364ش.
    8. ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، تحقیق و تصحیح عبدالسلام محمد‌‌هارون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 11404ق.
    9. ابن ماجه قزوینی، ابوعبدالله محمد بن یزید، سنن ابن ماجه، تحقیق محمدفؤاد عبدالباقی، بیروت: دار الفکر، بی‌تا.
    10. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب‏، تحقیق جمال‌الدین میردامادى‏، چ۳، بیروت: دار الفکر، 1414ق.
    11. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، بیروت: دار المعرفة، 1398ق.
    12. برقى، احمد بن محمد بن خالد، رجال البرقی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1383ق.
    13. بروجردی، سیدعلی، طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال، تحقیق سید مهدی رجایی، قم: انتشارات کتابخانۀ مرعشی نجفی، 1410ق.
    14. جزایری، نعمت‌الله، ریاض الابرار فی مناقب الائمة الاطهار، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی، 1427ق.
    15. جمعی از مؤلفان، دانشنامه جهان اسلام، تهران: بی‌نا، 1397ش.
    16. جوان، موسی، تاریخ اجتماعی ایران باستان، تهران: نشر علم، 1386ش.
    17. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، چ۴، بیروت: دار العلم للملایین، 1407ق.
    18. حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال، قم: النشر الاسلامی، 1417ق.
    19. ـــــ ، خلاصة الأقوال، قم: دار الذخائر، 1411ق.
    20. حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، تحقیق و تصحیح مؤسسه آل البیتk، قم: مؤسسه آل البیتk، 1413ق.
    21. خصیبی، حسین بن حمدان، الهدایة الکبری، بیروت: البلاغ، 1419ق.
    22. خطیب بغدادی، ابوبکر احمد بن علی، تاریخ بغداد، تحقیق بشار عواد، بیروت: دار الغرب الاسلامی، 1422ق.
    23. خوافی، عبدالله، جغرافیای تاریخی خراسان در تاریخ حافظ ابرو، تصحیح و تعلیق غلامرضا ورهرام، تهران: اطلاعات، 1370ش.
    24. خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، چ۳، قم: مدینة العلم، 1403ق.
    25. ـــــ ، معجم رجال الحدیث، قم: مرکز نشر آثار شیعه، 1410ق.
    26. دهخدا، علی‌اکبر، لغت‏نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران، 1377ش.
    27. ذهبى، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، بیروت: مؤسسة الرساله، ۱۴۱۴ق.
    28. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن‏، تحقیق صفوان عدنان داوودى، بیروت: دار القلم، 1412ق‏.
    29. رضوانی، علی‌اصغر، علائم ظهور، قم: مسجد جمکران، 1385ش.
    30. زمخشری، محمد بن عمر، الفائق فی غریب الاثر، تحقیق و تصحیح ابراهیم شمس‌الدین، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1417ق.
    31. السند، محمد، فقه علامات الظهور، تقدیم و تحقیق مرکز الدراسات التخصصیة فی الامام المهدیZ، قم: دلیلنا، 1383ش.
    32. سیوطى، عبدالرحمن بن ابى بکر، العرف الوردی فی اخبار المهدی، تحقیق محمدکاظم موسوى، تهران: مرکز التحقیقات و الدراسات العلمیه، 1385ش.
    33. شاملو، سعید، مکاتب و نظریه‌ها در روان‌شناسی شخصیت، چ۷، تهران: رشد، 1382ش.
    34. شهرستانى، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، بی‌جا: مؤسسة الحلبی، بی‌تا.
    35. صادقی، مصطفی، تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1385ش.
    36. صافی گلپایگانی، لطف‌الله، منتخب الاثر فی الامام ‌الثانی‌ عشر‌R، قم: مؤسسة السیدة المعصومة، ۱۳۷7ش.
    37. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، به‌کوشش علی‌اکبر غفاری، بیروت: بی‌نا، ۱۳۹۹ق.
    38. طبری، محمد بن جریر(شیعی)، دلائل الامامة، قم: بعثت، 1413ق.
    39. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تحقیق و تصحیح حسن موسوی خرسان، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
    40. ـــــ ، اختیار معرفة الرجال، قم: آل البیتR، 1404ق.
    41. ـــــ ، الرجال، نجف‏: انتشارات حیدریه، 1381ق.
    42. ـــــ ، فهرس کتب الشیعة و اصولهم، قم: ستاره، 1420ق.
    43. ـــــ ، فهرس کتب الشیعة و اصولهم، نجف: المکتبة المرتضویه، بی‌تا.
    44. طوسی، محمد بن حسن، کتاب الغیبة، چ۲، بی‌جا: معارف اسلامیه، 1417ق.
    45. عاملی، بهاءالدین محمد بن حسین، الوجیزه فی الدرایة، قم: مؤسسه بصیرتی، 1398ق.
    46. عاملی(شهید اول)‌، محمد بن مکی، ذکری الشیعة فی احکام الشریعه، قم: مؤسسة آل البیتk، 1377ش.
    47. عاملی(شهید ثانی)، زین‌الدین‌ بن ‌علی، الدرایة فی علم مصطلح الحدیث، چ۲، قم: مرکز مدیریت حوزۀ علمیه، 1367ش.
    48. عریضی، علی بن جعفر، مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها، تحقیق و تصحیح مؤسسه آل البیتk، قم: مؤسسه آل البیتk، 1409ق.
    49. علیانسب، سید ضیاءالدین، بررسی تطبیقی نشانه‌های قیام امام مهدی در روایات فریقین، قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها- معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی، 1398ش.
    50. فتلاوی، مهدی حمد، رایات الهدی والضلال فی عصرالظهور، بیروت: دار المحجة البیضاء، 1420ق.
    51. فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، چ۲، قم‏: نشر هجرت‏، 1409ق‏.
    52. قطب راوندی، سعید بن هبة الله، الخرائج و الجرائح، قم: مؤسسة الامام المهدىZ‏، ۱۴۰۹ق.
    53. کاظمی، سید مصطفی، بشارة الاسلام فی علامات المهدیZ، بیروت: مؤسسة البلاغ، 1428ق.
    54. کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی، مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد، 1348ش.
    55. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق و تصحیح دار الحدیث، قم: دار الحدیث، 1429ق.
    56. کورانی، علی، عصر الظهور، قم: دفتر تبلیغات، ۱۴۰۸ق.
    57. ــــــ ، الممهدون للمهدی، تهران: مکتب الاعلام الاسلامی، 1405ق.
    58. مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، قم: ستاره، 1431ق.
    59. متقی هندی، علی بن حسام‌الدین، کنز العمال، تحقیق بکری حیانی و صفوة السقا، چ۵، بی‌جا: مؤسسة الرسالة، 1401ق.
    60. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، چ۲، بیروت: مؤسسة الوفاء، 1403ق.
    61. مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، چ۲، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1365ش.
    62. مصاحب، غلامحسین، دایرةالمعارف اسلامی، تهران: امیرکبیر، 1380ش.
    63. مدیر شانه‌چی، کاظم، درایة الحدیث، قم: مرکز نشر اسلامی، 1364ش.
    64. معارف، مجید، تاریخ عمومی با رویکرد تحلیلی، تهران: کویر، 1395ش.
    65. مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله على العباد، قم: مؤسسة آل البیتk، 1413ق.
    66. مقدسی شافعی، یوسف، عقد الدرر فی اخبار المنتظر، چ۳، قم: انتشارات مسجد جمکران، 1428ق.
    67. موسوی، سید باسم، «تحقیق در مورد مختصر اثبات الرجعة للفضل بن شاذان»، مجله تراثنا، سال چهارم، شمارۀ 2، 1409ق، ص191ـ222.
    68. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1407ق.
    69. نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبة، تصحیح و تحقیق علی‌اکبر غفاری، تهران: صدوق، 1397ق.
    70. هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، تحقیق و تصحیح محمد انصاری زنجانی خوئینی، قم: الهادی، 1405ق.
    71. یاقوت حموی، شهاب‌الدین، معجم البلدان، تهران: سازمان میراث فرهنگى کشور، 1383ق.
    72. یزدی حائری، علی، الزام ‌الناصب فی اثبات الحجة الغائب، تحقیق و تصحیح علی عاشور، بیروت: اعلمی، 1422ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار