منبع‌شناسی و اعتبارسنجی مناظرات امام رضا در آثار شیخ صدوق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

شیخ صدوق(د. 381ق) از محدثان نام‌آشنای شیعه است؛ او برخی از اخبار و روایات مربوط به امام رضاR را در کتاب گران‌سنگ عیون اخبار الرضاR گرد آورده است. بخشی از این روایات، گزارش‌های مربوط به مناظرات امام رضاR است. در این نوشتار، با بررسی سند این روایات و با کمک کتاب‌های فهرست و رجال تلاش شده منابع مورد استفادۀ او شناسایی شوند. برخی از این منابع کتاب‌هایی دربارۀ مجالس مناظرۀ امام مانند کتاب مجالس الرضا مع اهل الادیان اثر حسن(یا حسین) بن محمد نوفلی‌هاشمی و کتاب الفرق بین الامة و الآل اثر ریان بن صلت قمی بوده است. برخی دیگر نیز دربارۀ امام رضاR تألیف شده و مشتمل بر مناظرات ایشان نیز بوده است. کتاب وفاة الرضای اباصلت هروی را باید از این دست دانست. کتاب‌های احمد بن علی انصاری، حمدان بن سلیمان نیشابوری، صفوان بن یحیی بیاع سابری، محمد بن یحیی صولی، صالح بن ابی حماد کوفی و علی بن ابراهیم قمی از دیگر منابع شیخ صدوق در نقل مناظرات رضوی است. سند تعدادی از مناظرات روایت‌شده با شیوۀ اعتبارسنجی متأخران ضعیف شمرده می‌شود، اما از نگاه علمای متقدم معتبر تلقی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identify of Sources and Evaluating of Imam Reza's Debates in Sheikh Sadūq's Works

نویسنده [English]

  • Esmaiil Ethbati
Assistant Professor of Islamic Philosophy and Kalām, Allameh Tabataba'i University
چکیده [English]

Abu Jafar Muhammad ibn Ali ibn Hussein known as Sheikh Sadūq is one of the well-known Shiite traditionists. He has mentioned some of Hadiths about Imam Reza (pbuh) in his book; 'uyūn akhbār al-Rizā. Some of these Hadiths are related to the debate's of Imam Rizā (pbuh). He has used many sources to write this part of his book. Some of these sources have been books on Imam's debates such as; "Majālis al- Rizā Ma'a al-Ahl al-Adyān" by Hassan (or Hussein) ibn Mohammad Nofalī Hāshimī and the book "al-Farq aeyn al-Umma wa al-'āl" by Rayyān ibn Salt Qumī. Others have been compiled about Imam Rizā (pbuh) and included his debates. The book "Vafāt al- Rizā" by Abā Salt Heravī should be considered. The books of Ahmad ibn Ali Ansārī, Ḥamdān ibn Sulaymān Nīshābūrī, Șafwān ibn Yaḥyā Biyā' Sābirī, Muhammad ibn Yaḥyā Saulī, Șāliḥ ibn Abī Hammād Kūfī and Ali ibn Ibrāhīm Qumī are other sources of Sheikh to quote Razavi's debates. The sanads of some of these debates are weakened by the later evaluating methods, but given the credibility of the source, it was considered valid by Sheikh Sadūq.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Rizā's Debates (pbuh)
  • Identify of Sources
  • Sheikh Sadūq
  • 'uyūn akhbār al-Rizā

مراجع

  1. ابن المبرد، یوسف بن حسن، بحر الدم فی من تکلم فیه احمد من مدح او ذم، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1992م.
  2. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، چ۲، بیروت: مؤسسة الاعلمی، 1391ق.
  3. ابن حمزه طوسی، الثاقب فی المناقب، تحقیق نبیل رضا علوان، قم: انتشارات انصاریان، 1412ق.
  4. ابن حنبل، احمد، بی‌تا، المسند، بیروت: دار صادر، بی‌تا.
  5. ابن خلکان، ابوالعباس، احمد بن محمد برمکی اِربِلی، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، تحقیق احسان عباس، بیروت: دار الثقافه، بی‌تا.
  6. ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل ابیطالبk، نجف: کتابخانه حیدریه، بی‌تا.
  7. ابن عساکر دمشقی، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، بیروت: دار الفکر، 1995م.
  8. ابن غضائری، احمد بن حسین، رجال ابن غضائری، تحقیق سید محمدرضا جلالی، قم: دار الحدیث، 1422ق.
  9. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، تحقیق رضا تجدد، قم: بی‌نا، بی‌تا.
  10. انصاری، حسن، تحقیقی درباره کتاب ذکر مجالس الرضا مع اهل الادیان از نوفلی، سایت بررسی‌های تاریخی(کاتبان)، kateban.com/post/1268 نوشته مربوط به جمعه 14 دی 1386.
  11. انصاری، حسن، سایت بررسی‌های تاریخی(کاتبان)، بررسی متن مناظره شیخ صدوق در مجلس رکن الدوله بویهی، http://ansari.kateban.com، نوشته‌شده در 7 مرداد 1387ش.
  12. برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، تحقیق سید جلال‌الدین محدث ارموی، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1330ش.
  13. بیهقی، احمد بن الحسین، السنن الکبری، دار الفکر، بیروت: بی‌تا.
  14. تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، قم: مؤسسه آل البیت، 1418.
  15. حلی، حسن بن سلیمان، مختصر بصائر الدرجات، نجف: منشورات مطبعة حیدریه، 1950م.
  16. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1417ق.
  17. خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، چ5، بی‌جا: مرکز نشر الثقافة الاسلامیة فی العالم، 1413ق.
  18. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، تحقیق حسین الاسد، چ۷، بیروت: مؤسسة الرساله، 1413ق.
  19. ــــــ ، میزان الاعتدال، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت: دارالمعرفه، 1963م.
  20. شیخ بهایی، محمد بن حسین عاملی، مشرق الشمسین و إکسیر السعادتین، تحقیق سید مهدی رجایی، مشهد: مرکز پژوهش‌های اسلامی، 1414ق.
  21. صدوق، محمد بن علی، کمال‌الدین و تمام النعمة، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: اتشارات اسلامی، 1362ش[الف].
  22. ـــــــ ، الخصال، تصحیح علی‌اکبر غفاری، 1362ش[ب].
  23. ـــــــ ، عیون اخبار الرضاR، تصحیح حسین اعلمی، بیروت: اعلمی، 1404ق.
  24. ـــــــ ، معانی الاخبار، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم: نشر اسلامی، 1338ش.
  25. ـــــــ ، التوحید، تصحیح سید ‌هاشم حسینی تهرانی، قم: مؤسسة نشر اسلامی، بی‌تا.
  26. ـــــــ ، امالی، قم: مؤسسه بعثت، 1417ق.
  27. طبرسی، احمد بن علی بن ابیطالب، الاحتجاج، تعلیق و ملاحظات سید محمدباقر خرسان، نجف: دار النعمان، 1386ق‌ـ‌1966م.
  28. طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، تصحیح و تعلیق میر داماد استرآبادی، تحقیق سید مهدی رجایی، قم: مؤسسه آل البیتk، 1404ق.
  29. ــــــــ ، الرجال، تحقیق جواد قیومی، قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1415ق.
  30. ــــــــ ، الفهرست، تحقیق جواد قیومی، نشر الفقاهه، 1417ق.
  31. ــــــــ ، تهذیب الاحکام، تحقیق و تعلیق سید حسن موسوی خرسان، چ۲، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1364ش.
  32. علامه مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار، چ۲، بیروت: الوفاء، 1403‌ـ‌1983م.
  33. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1363ش.
  34. کورانی، علی، معجم احادیث الامام مهدیZ، قم: مؤسسه معارف اسلامی، 1411ق.
  35. منتجب‌الدین، علی بن بابویه رازی، فهرست منتجب‌الدین، تحقیق سید جلال‌الدین محدث ارموی، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی، 1366ش.
  36. نجاشی، ابوالعباس احمد بن علی، رجال النجاشی، چ۵، قم: انتشارات اسلامی، 1416ق.
  37. نمازی شاهرودی، علی بن محمد، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران: شفق، 1412ق.
  38. یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1399ق‌ـ‌1979م.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار