روش‌شناسی ابن صدیق الغماری در کشف و تصحیح علل متن حدیث

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه اراک

2 دانشگاهعلامه طباطبائی

چکیده

ابن صدیق الغماری از محدثان معاصر اهل سنت و از بزرگان مدرسۀ حدیثی مغرب و از معتقدان به پالایش حدیث است. وی پس از سال‌ها پژوهش و تدریس حدیث در الازهر و طنجه، با روش‌شناسی مبتنی بر عدم تقلید از محدثان بزرگ به علل الحدیث به‌عنوان یکی از دشوارترین علوم حدیثی وارد شده است. او به شکل کاربردی با استدلال، اجتهاد و پرهیز از تقلید، بسیاری از روایات نبوی مُعَلَّل را تصحیح کرده اما به‌واسطۀ آراء حدیثی و فقهی خاص خود، از طرف سلفیه و وهابیون به مخالفت با سنت متهم شده است. بررسی نویسندگان مقاله نشان می‌دهد ابن صدیق از منتقدان جدی محدثانی است که در مطالعات حدیثی، صرفاً به سند اهتمام داشته‌اند. او با اجتهاد و بهره‌گیری از قواعد حدیثی ادراج، توجه به معنای واژگان، نکاره در متن، رکاکت معنوی، ترکیب حدیث، تقطیع، ناسخ و منسوخ، همانندسازی و اضطراب در متن، به تصفیۀ احادیث نبوی با رویکرد به متن، اقدام کرده است. عمل وی در حفظ و دفاع از سنت نبوی، از دو جنبۀ تصحیح روایاتی که محدثان متقدم اهل سنت تضعیف کرده‌اند و یا تضعیف برخی از روایاتی که اکثریت آنان صحیح دانسته‌اند، قابل توجه است. با توجه به نظرات وی در حدیث و قرابت آن‌ها با آراء شیعی، بررسی و مطالعۀ آثار وی ضروری به نظر می‌رسد. در راستای این هدف، پژوهش حاضر با روش توصیفی‌تحلیلی، رویکرد او را در کشف و تصحیح علل متنی با تکیه بر کتاب المداوی لعلل الحدیث، مورد بررسی قرار داده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ahmad ibn Muhammad ibn Siddiq al-Ghomari's efforts to discover and correct the causes of the text of hadiths based on the book "Al-Modawi"

نویسندگان [English]

  • Alireza Tabibi 1
  • Ebrahim Ebrahimi 2
  • Wahid Watan Khah 1
1 University of Arak
2 University of Allameh Tabatabai
چکیده [English]

ibn Siddiq al-Ghomari is one of the contemporary Sunni narrators and head of the Hadith School of Morocco Who accepts the refinement of the hadith. After researching and teaching hadith at university of al-Azhar and city Tangier, He has methodologically entered the causes of hadith based on not imitate from prominent narrators as one of the most difficult fields of hadith science. With reasoning, ijtihad and denial of imitation, he practically corrected many prophet’s hadiths but with his own special juridical and hadiths opinions he was accused by Wahhabis and Salafis. A review by the authors of the article shows that Ibn Siddiq was one of the strictest reviewers of narrators, who only paid attention to the chain of narrators, with ijtihad and using theories like insertion, meaning of words, hatred in context, obscenity in meaning, combination, trimming, abrogating and abrogated, simulation and disorder, he redefined hadiths textually. His efforts in preserving and defending of Sunnat is considerable from two aspect; one, correcting the weakened narratives by elder narrators, the other one, weakening the narratives which accepted by them. Considering Ibn Siddiq's special hadith opinions and their closeness to Shiite views, it seems necessary to study by the Shiite scientific community. To reach this aim, this research reviews his approach in discovering and correction of textual causes, based on his book ”Al-Modawi” with analytical descriptive method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ahmad bin Mohammed bin Siddiq Al-Ghomari
  • Al-Modawi
  • Hadith causes
  • Textual causes
  • Causes correction
  • Hadith Refining

مراجع

  1.  

    1. ابن الجوزی، جمال‌الدین ابی الفرج، الضعفاء والمتروکین، الطبعة الاولى، بیروت‌ـ‌ لبنان: دار الکتب العلمیه، 1406ق/‌1986م.
    2. ابن حبان، محمد، الاحسان فی تقریب صحیح ابن حبان، ترتیب الامیر علاء‌الدین علی بن بلبان الفارسی، حققه وخرج احادیثه وعلق علیه: شعیب الارنؤوط، الطبعة الاولى، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1408ق/1988م.
    3. ابن حجر عسقلانی، فتح الباری شرح صحیح البخاری، رقم کتبه و ابوابه و احادیثه محمد فؤاد عبدالباقی قام بإخراجه وصححه وأشرف على طبعه: محب‌الدین الخطیب علیه تعلیقات: عبدالعزیز بن عبدالله بن باز، بیروت: دار المعرفه،‌ 1379ق.
    4. ــــــــــ ، النکت على کتاب ابن الصلاح، تحقیق ربیع بن هادی عمیر المدخلی، الطبعة الاولى، مدینة المنورة: عمادة البحث العلمی بالجامعة الاسلامیه، 1404ق‌/‌1984م.
    5. ابن سعد، ابوعبدالله محمد بن سعد، الطبقات الکبرى، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، الطبعة الاولى، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1410ق/‌ 1990م.
    6. ابن الصلاح، عثمان بن عبد الرحمن، مقدمة ابن الصلاح، تحقیق عبد اللطیف الهمیم ‌ـ‌ ماهر یاسین الفحل، الطبعة الاولى، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1423ق/2002م.
    7. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، بیروت: دار الفکر، 1399ق‌/1979م.
    8. ابن ‌کثیر، ابوالفداء اسماعیل بن عمر بن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق محمد حسین شمس الدین، الطبعة الاولى، بیروت: دار الکتب العلمیة ، 1419ق.
    9. ابن‌ ماجة، ابوعبدالله محمد بن یزید القزوینی، سنن ابن ماجه، تحقیق شعیب الارنؤوط مع زملاؤه، الطبعة الاولى، دار الرسالة العالمیة، 1430ق/2009م.
    10. ابوالفداء، اسماعیل بن محمد بن عبدالهادی الجراحی العجلونی، کشف الخفاء ومزیل الالباس، الطبعة الاولى، المکتبة العصریة، تحقیق هنداوی، 1420ق/2000م.
    11. ابوریه، محمود، اضواء علی السنة المحمدیه، الطبعة السادسة، قاهره: دار المعارف، بی‌تا.
    12. ابویعلى، احمد بن علی بن المثُنى، مسند أبی یعلى، تحقیق حسین سلیم أسد، الطبعة الاولى، دمشق: دار المأمون للتراث، 1404ق/1984م.
    13. احمد امین، ضحی الاسلام، قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب، 2003م.
    14. ادلبی، صلاح‌الدین، منهج النقد عند علماء الحدیث النبوی، الطبعة الاولى، قاهره: دار الفتح، 1434ق/2013م.
    15. بخاری، محمد بن اسماعیل ابو عبدالله البخاری الجعفی، صحیح البخاری، تحقیق محمد زهیر بن ناصر الناصر، الطبعة الاولى، بیروت: بی‌نا، 1422ق.
    16. بیضانی، قاسم، مبانی نقد متن الحدیث، قم: جامعة المصطفی العالمیة، 2005م.
    17. بیهقی، ابوبکر، الدعوات الکبیر، تحقیق بدر بن عبدالله البدر، الطبعة الاولى، الکویت: غراس للنشر و التوزیع ، 2009 م.
    18. ترمذی، سنن الترمذی، تحقیق وتعلیق احمد محمد شاکر، محمد فؤاد عبدالباقی، ابراهیم عطوة عوض، الطبعة الثانیة، مصر، شرکة مکتبة و مطبعة مصطفى البابی الحلبی، 1395ق/‌1975م.

     

    1. جرجانی، علی بن محمد بن علی، رسالة فی اصول الحدیث، تحقیق علی زوین، الطبعة الاولى، الریاض: مکتبة الرشد، 1407ق.
    2. حاکم النیسابوری، معرفة علوم الحدیث، تحقیق السید معظم حسین، الطبعة الثانیة، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1397ق/‌1977م.
    3. حسن بگی، علی، درآمدی بر فرایند فهم حدیث، چ۱، دانشگاه اراک، 1395ش.
    4. حلاف، هشام بن عبد العزیز، التعریف بعلم العلل، الریاض: المؤلف، 1424ق.
    5. حیدری، السید محمد، معجم الأفعال المتداولة، الطبعة الاولى، قم: المرکز العالمی للدّراسات الاسلامیه، ١٤٢٣ق.
    6. خطیب بغدادی، الکفایة فی علم الروایه، الطبعة الاولى، بیروت: دار الکتاب العربی، 1405ق/1985م.
    7. خضیر، عبدالکریم، شرح بلوغ المرام، الشارح: عبدالکریم بن عبدالله بن عبدالرحمن بن حمد الخضیر، دروس مفرغة من موقع الشیخ الخضیر، بی‌تا.
    8. دارقطنی، ابوالحسن، سنن الدارقطنی، تحقیق شعیب الارنؤوط و زملاؤه، الطبعة الاولى، بیروت‌ـ لبنان، مؤسسة الرسالة، 1424ق/2004م.
    9. دینوری، احمد بن مروان، المجالسة و جواهر العلم، تحقیق مشهور حسن، بحرین: جمعیة التربیة الاسلامیة، 1419ق.
    10. سجستانی، ابوداود، سنن ابی داود، تحقیق شعیب الأرنؤوط ‌و محمد کامِل قره بللی، الطبعة الاولى، بیروت: دار الرسالة العالمیة، 1430ق/2009م.
    11. سخاوی، شمس‌الدین، فتح المغیث بشرح الفیة الحدیث للعراقی، تحقیق علی حسین علی، الطبعة الاولى، مصر: مکتبة السنة، 1424ق‌/‌2003م.
    12. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الجامع الصغیر فی احادیث البشیر النذیر، الطبعة الاولى، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، 1401ق.
    13. ‌‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ ‌، الفتح الکبیر فی ضم الزیادة الى الجامع الصغیر، تحقیق یوسف النبهانی، الطبعة الاولى، بیروت ـ لبنان، دار الفکر ، 1423ق‌/‌ 2003م.
    14. صبحی الصالح، ابراهیم، علوم الحدیث ومصطلحه، الطبعة الخامسة عشر، بیروت‌ـ لبنان: دار العلم للملایین، 1984م.
    15. صنعانی، محمد بن اسماعیل، التَّنویرُ شَرْحُ الجامع الصَّغیر، تحقیق محمد اسحاق محمد ابراهیم، الطبعة الاولى، الریاض: مکتبة دار السلام، 1432ق/2011م.
    16. ــــــــ‌‌ ‌، توضیح الأفکار لمعانی تنقیح الانظار، تحقیق ابوعبدالرحمن صلاح بن محمد بن عویضة، الطبعة الاولى، بیروت‌ـ‌ لبنان: دار الکتب العلمیه، 1417ق‌/‌1997م.
    17. صیاح، عبدالله علی، جهود المحدثین فی بیان علل الاحادیث، الطبعة الاولى، الریاض: دار المحدث، 1425ق.
    18. طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الاوسط، تحقیق طارق بن عوض الله بن محمد أبو معاذ ‌و‌ محسن الحسینی، الطبعة الاولى، قاهره: دار الحرمین، 1415ق/1995م.
    19. عابد، عبد الصمد بن بکر بن ابراهیم، المدخل الى تخریج الاحادیث والاثار والحکم علیها، الطبعة الثانیه، مدینة النورة: دار الطرفین، 1431ق‌/‌2010م.
    20. عاملی، حسین بن عبدالصمد، وصول الاخیار الى اصول الاخبار، تحقیق السید عبداللطیف الکوهکمری، بی‌جا: مجمع الذخائر الاسلامیه، 1360ش.
    21. غفاری، علی‌اکبر، دراسات فی علم الدرایه، ترجمۀ ولی‌الله حسومی، قم: دانشکده اصول دین، 1388ش.
    22. غماری حسنی، احمد بن محمد ابن الصدیق، المداوی لعلل الجامع الصغیر و شرحی المناوی، الطبعة الاولى، قاهره: دار الکتبی، 1996م.
    23. ‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌ ، حصول التفریج باصولالتخریج ، الطبعة الاولى، ریاض: الطبریة، 1414ق‌/‌1994م.
    24. ‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌ ، بحر العمیق فی مرویات ابن الصدیق، قاهره: دار الکتبی، 2007م.
    25. ‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌ ، جؤنة العطار فی طرف الفوائد ونوادر الاخبار، بی‌جا: مکتبه نرجس، بی‌تا.
    26. غماری، عبدالله الصدیق، «نبی الله حی یرزق»، مجلة المسلم، قاهره: ناشر: محمد زکی ابراهیم، 1376ق، ص1۱‌ـ‌1۳.
    27. ‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌‌ـ‌ ، الرد المحکم المتین على کتاب القول المبین، الطبعة الثانیة، بی‌جا: مطبعة العهد الجدید، 1374ق‌/‌1995م.
    28. فلاته، عمر، الوضع فی الحدیث، مکتبة الغزالی‌ـ ‌دمشق؛ بیروت: مؤسسة مناهل العرفان، 1401ق‌/‌1981م.
    29. قاسمی، جمال‌الدین، قواعد التحدیث من فنون مصطلح الحدیث، بیروت‌ـ ‌لبنان: دار النفائس، 1427ق.
    30. متقی هندی، علی بن حسام‌الدین، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، تحقیق بکری حیانی ‌و صفوة السقا، الطبعة الخامسة، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1401ق‌/‌1981م.
    31. مناوی، زین‌الدین محمد، فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، الطبعة الثانیة، بیروت‌ـ‌ لبنان، دار المعرفه، 1391ق‌/‌1972م.
    32. هیثمی، نورالدین، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، تحقیق حسام‌الدین القدسی، القاهرة: مکتبة القدسی، 1414ق/1994م.
حدیث پژوهی
دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 26
26
پاییز و زمستان 1400
صفحه 309-338

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار