تحلیل انتقادی رویکرد موتسکی در برخورد با منابع اسلامی مطالعۀ موردی: روایات سریۀ قتل ابن‌ابی‌الحقیق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

3 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده

 از دیرباز حدیث اسلامی خاصّه روایات سیرۀ رسول خدا2، مورد توجه پژوهشگران غربی بوده و طی چند دهۀ اخیر توجه به این نوع پژوهش‌ها، گسترۀ فزون‌تری یافته است. مقالۀ «قتل ابن‌ابی‌الحُقیق» نوشتۀ هارالد موتسکی، به بررسی روایات دربارۀ یکی از سرایای دوران پیامبر اکرم2 می‌پردازد. مقالۀ حاضر به‌دنبال تحلیلی انتقادی با پرداختن به نقاط قوّت و نیز بررسی ضعف‌ها و کاستی‌های موجود در نوشتار موتسکی است. اهمیت پرداختن به این موضوع با ضرورت حفظ منابع اصیل اسلامی در برابر اشاعۀ برخی برداشت‌های ناتمام با استناد به پیش‌فرض‌هایی ناتمام‌تر، گره خورده است. به همین منظور، به برخی امتیازات، همچون روشمندی علمی و رویکرد اعتدالی نسبت به احادیث اسلامی پرداخته شده و برخی آسیب‌های مبنایی، روشی و غایی همچون کم‌اعتباری نظام اسناد، فقدان معیارها و مبانی رجالی احصا شده است. مهم‌ترین دستاورد این پژوهش دست‌ یافتن به نگاهی تحلیلی‌تر و دقیق‌تر به نوع نگارش‌های یکی از پرکارترین و مطرح‌ترین خاورشناسان اعتدالی یعنی موتسکی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critical Analysis of Motzki's Approach in Dealing with Islamic Sources (case study of Traditions on Sariyyah of the murder of Ibn Abī al-Ḥuqayq)

نویسندگان [English]

  • Tahereh Nemati 1
  • Fathiyeh Fattahizadeh 2
  • Ali Hasannia 3
1 Graduated from the Ph.D of the Department of Quranic Studies and Hadith, Faculty of Theology, Al-Zahra University, Tehran, Iran
2 Professor in Ulum Quran and Hadith, Faculty of Theology, al-Zahra University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor in Ulum Quran and Hadith, Shahed University, Tehran, Iran
چکیده [English]

 The Islamic hadith, especially the traditions on the Sariyyah of the Prophet of Islam (pbuh), has been concerned by Western researchers for a long time. Also it has gained a wide scope of research during last decades. The article “The Murder of Ibn Abi al-Ḥuqayq” by Harald Motzki examines the traditions surrounding one of the Sariyyahs of the Prophet’s lifetime. The present critical-analytical research aims to show the strength and weakness of Motzki’s research. The importance of this issue ties to the necessity of preserving the original Islamic sources from the spread of some incomplete concepts based on more incomplete presuppositions. Accordingly, it concludes that Mutzki’s research includes some correct points, such as the scientific methodology and moderate approach to Islamic hadiths and some incorrect points such as basic, methodical and final problems as seen in the lack of Isnad (chain of transmitters), the lack of criteria and foundations for rijāl principles. The most important achievement of this research is to get a more analytical and detailed look at writings of one of the most prolific and prominent moderate Orientalists, i.e. Harald Motzki.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sariyyah of the Prophet (pbuh)
  • Harald Motzki
  • Hadith
  • Critique of Text and Isnad
  • Prophetic Wars
  • Ibn Abi al-Ḥuqayq

مراجع

  1.  

    1. آقایی، سید علی، «تاریخ‌گذاری احادیث بر مبنای روش ترکیبی اسناد ـ متن: امکانات و محدودیت‌ها»، مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، شمارۀ 50، 1390ش، ص101ـ۱۴۰.
    2. ـــــــ ، «حلقۀ مشترک و پیوند آن با اصطلاحات حدیثی»، تاریخ و تمدن اسلامی، شمارۀ 15، 1391ش، ص59ـ۹۸.
    3. ابن‌شهرآشوب مازندرانى، محمد بن على، مناقب آل أبی‌طالبk، قم: علامه، 1379ق.
    4. ابن‌طاووس، على ‌بن موسى‏، الأمان من أخطار الأسفار و الأزمان‏، قم: مؤسسة آل ‌البیتk، 1409ق.
    5. ابن‌هشام، ابومحمد جمال‌الدین، السیرة النبویة لابن‌هشام، تحقیق مصطفى السقا، الطبعة الثانیة، مصر: شرکة مکتبة و مطبعة مصطفى البابی الحلبی و أولاده، 1375ق.
    6. أدلبی، صلاح‌الدین ‌ابن احمد، منهج نقد المتن عند علماء الحدیث النبوی، بیروت: دار الآفاق‌ الجدیدة، 1403ق.
    7. اصبحی مدنی مالک‌ بن انس، موطأ، تصحیح محمدفؤاد عبدالباقی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1406ق.
    8. بخاری، محمد بن اسماعیل، الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول الله صلى الله علیه وسلم وسننه وأیامه، تحقیق محمد زهیر بن ناصر الناصر، الطبعة الأولى، بی‌جا: دار طوق النجاة، 1422ق.
    9. بهاءالدین، محمد، المستشرقون و الحدیث النبوی، الطبعة الاولی، اردن: دار الفجر و دار النفاس، 1420ق.
    10. بیهقی، ابوبکر احمد بن الحسین، دلائل النبوة، تحقیق عبد المعطی قلعجی، الطبعة الأولى، بی‌جا: دار الکتب العلمیة، دار الریان للتراث، 1408ق.
    11. ـــــــ ، السنن الکبرى، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، الطبعة الثالثة، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1424ق/ 2003م.
    12. پاکتچی، احمد، فقه الحدیث؛ مباحث نقل به معنا، چ۱، تهران، دانشگاه امام صادقR، 1394ش.
    13. حلی، تقی‌الدین الحسن‌ بن علی بن داود، کتاب الرجال، بی‌جا: منشورات الشریف الرضی، بی‌تا.
    14. حمیدی، ابوبکر عبدالله ‌بن الزبیر، مسند الحمیدی، تحقیق حسن سلیم أسد الدَّارَانی، الطبعة الأولى، دمشق: دار السقا، 1996م.
    15. حمیری المعافری، عبدالملک بن هشام، السیرة النبویة لابن هشام، تحقیق مصطفى السقا و ابراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ الشلبی، الطبعة الثانیة، مصر: شرکة مکتبة و مطبعة مصطفى البابی الحلبی وأولاده، 1375ق/ 1955م.
    16. خراسانی الجوزجانی، ابوعثمان سعید بن منصور، سنن سعید بن منصور، تحقیق حبیب الرحمن الأعظمی، الطبعة الأولى، الهند: الدار السلفیة، 1403ق.
    17. الدّمینی، مسفر عزم‌الله، مقاییس نقد متون السنة، الطبعة الاولی، الریاض: بینا، 1404ق.
    18. رابسون، جیمز، «اسناد در روایات اسلامی»، ترجمۀ مرتضی شوشتری، علوم حدیث، شمارۀ 45 و 46، 1386ش، ص244ـ۲۵۵.
    19. رویانی، ابوبکر محمد بن هارون، مسند الرویانی، تحقیق أیمن علی أبویمانی، الطبعة الأولى، القاهرة: مؤسسة قرطبة، 1416ق.
    20. سباعی، مصطفی، السنة و مکانتها فی التشریع الاسلامی، بیروت: المکتب الاسلامی، 1396ق.
    21. سبحانی، جعفر، کلیات فی علم الرجال، چ۵، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1423ق.
    22. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن ‌بن ابی‌بکر، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، بی‌جا: دار طیبة، بی‌تا.
    23. شافعی، ابوعبدالله محمد ‌بن ادریس، الأم، بیروت: دار المعرفة، 1410ق.
    24. صنعانی، ابوبکر عبدالرزاق بن همام بن نافع، المصنف، تحقیق حبیب الرحمن الأعظمی، الطبعة الثانیة، الهند: المجلس العلمی، 1403ق.
    25. طبرانی، ابوالقاسم سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر الطبرانی، تحقیق حمدی بن عبدالمجید السلفی، الطبعة الثانیة، القاهرة: دارالنشر: مکتبة ابن تیمیة، بی‌تا و دار الصمیعی الریاض/ الطبعة الأولى، 1415ق/ 1994م.
    26. طبرسى، فضل ‌بن حسن‏، إعلام الورى بأعلام الهدى، قم: نشر آل ‌البیتk، 1417ق.
    27. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الرسل والملوک، الطبعة الثانیة، بیروت: دار التراث، 1387ق.
    28. عاملی، جعفرمرتضی، الصحیح من سیرة النبی الأعظم، بی‌جا: مؤسسۀ علمی فرهنگی دار الحدیث، 1385ش.
    29. غفاری‌صفت، علی‌اکبر و صانعی‌پور، محمدحسن، دراسات فی علم الدرایة، تهران: سمت، 1384ش.
    30. فارح، عبدالعزیز محمد، عنایة العلماء بالاسناد و علم الجرح و التعدیل، بی‌جا: مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف، بی‌تا.
    31. قطبی، ثریا و دیگران، «راوی‌شناسان متقدم اهل سنت و نقد متنی حدیث»، علوم حدیث، شمارۀ 81، 1395ش، ص126ـ۱۴۵.
    32. گلدتسیهر و دیگران، تاریخ‌گذاری حدیث: روش‌ها و نمونه‌ها، ترجمۀ سید علی آقایی، تهران: انتشارات حکمت، 1394ش.
    33. مجلسى، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، 1403ق.
    34. محمدأمین، محمد بن سیدی، الاسناد عند علماء القراءات، المدینة المنورة: الجامعة الاسلامیة، 1425ق.
    35. معارف، مجید، «نقل به معنا در حدیث، علل و پیامدهای آن»، پژوهشنامه قرآن و حدیث، دورۀ 1، شمارۀ 1، 1385ش.
    36. ـــــــ ، درآمدی بر مطالعات حدیثی در دوران معاصر، چ۱، تهران: سمت، 1394ش.
    37. موتسکی، هارالد، «حدیث‌پژوهی در غرب؛ مقدمه‌ای در باب خاستگاه و تطور حدیث»، ترجمۀ مرتضی کریمی‌نیا، علوم حدیث، شمارۀ 37 و 38، 1384ش.
    38. ـــــــ ، «مصنّف عبدالرزاق صنعانی، منبعی برای احادیث قرن نخست هجری»، ترجمۀ شادی نفیسی، علوم حدیث، شمارۀ 40، 1385ش.
    39. ـــــــ ، حدیث اسلامی خاستگاه‌ها و سیر تطور، ویرایش و ترجمۀ مرتضی کریمی‌نیا، قم: دار الحدیث، 1389.
    40. ـــــــ ، زندگی‌نامۀ حضرت محمد2، بررسی منابع، ترجمۀ محمدتقی اکبری و عبدالله عظیمایی، چ۱، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، 1386ش.
    41. مؤدب، سید رضا، درسنامه درایة الحدیث، چ۱، قم: انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی، 1383ش.
    42. موسوی خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بی‌جا: مؤسسة الخوئی الاسلامیة، بی‌تا.
    43. نمیری البصری، عمر بن شبة، تاریخ المدینة لابن شبة، تحقیق فهیم محمد شلتوت، جدة: بی‌نا، 1399ق.
    44. نیل‌ساز، نصرت، «تاریخ‌گذاری احادیث بر اساس روش ترکیبی تحلیل اسناد و متن در مطالعات اسلامی خاورشناسان»، پژوهش‌های قرآن و حدیث، سال چهل‌وچهارم، شمارۀ 1، 1390ش.
    45. واقدی، محمد بن عمر بن واقد، المغازی، تحقیق مارسدن جونس، الطبعة الثالثة، بیروت: دار الأعلمی، 1409ق.
    46. Harald, The Biography of Muhammad The Issue of the Sources, 2000, Brill.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار