بررسی سندی و دلالی روایت «رَحِمَ‏ اللَّهُ‏ عَبْداً أَحْیا أَمْرَنَا»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری گروه قرآن و حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث قم، قم، ایران

چکیده

 احادیث ائمۀ اطهارk از سرمایه‌های بزرگ معرفتی و هدایتی در تبیین و تفسیر آیات الهی‌اند. یکی از این احادیث گهربار حدیث «رَحِمَ‏ اللَّهُ‏ عَبْداً أَحْیا أَمْرَنَا»، از امام رضاR است که در عیون أخبار الرضاو معانی الأخبار شیخ صدوق آمده است. این روایت از سایر امامان نیز با همین مضمون صادر شده که بیانگر اهمیت آن است. فهم مراد از «احیای امر» در حدیث فوق محل بحث این مقاله است. این نوشتار به روش توصیفی‌تحلیلی به بررسی دلالی روایت یادشده پرداخته است. با تشکیل خانوادۀ حدیث و توجه به روایات دیگری که با همین مضمون است، معلوم شد احیای امر ائمهk به تعلّم و تعلیم معارف آنان است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که علوم امامان معصومk از جانب خداوند است و زمینۀ پذیرش آن در هر انسانی که از فطرت الهی منحرف نشده باشد، وجود دارد. همچنین یاد گرفتن و یاد دادن علوم و معارف ائمۀ اطهارk نقش اساسی در تبعیت و پیروی مردم از آنان دارد. بخشی از نوآوری این مقاله، تبیین بارزترین مصادیق «احیای امر» است که عبارت‌اند از برگزاری مجالس و تشکیل کلاس‌های معرفت‌افزایی، امر به معروف و نهی از منکر، و تشکیل نظام ولایی برای تحقق عدالت در تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی؛ اما تمام موارد یادشده زمینه و بستر را برای «احیای امر» فراهم می‌کند و تحقق واقعی احیای امر ائمۀ اطهارk در پیروی و تبعیت از آنان و زنده نگه داشتن نظام ولایی برای تحقق عدالت و تربیت انسان کامل است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Authority and Signification of The Tradition: "raḥima al-lāhu 'abdan aḥyā amranā"

نویسنده [English]

  • Hadi Eslami
Ph.D. student in Ulum Quran and Hadith, Quran and Hadith University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

The hadiths of the Imams (as) are among the great epistemological and guiding in explaining and interpreting the divine verses. One of these valuable hadiths is from Imam Reza (peace on him): "رَحِمَ‏ اللَّهُ‏ عَبْداً أَحْیا أَمْرَنَا", Which is mentioned in Uyūn Akhbār al-Riḍā wa Ma'ānī al-Akhbār by Sheykh Ṣadūq. Some similar hadiths also have been issued from other Imams (as) with the same theme, which indicates its importance. Understanding the meaning of "iḥyā' amr" in the hadith is the subject of this article. This article has studied the semantics of the mentioned hadith by descriptive-analytical method. By forming a family for hadiths and focusing other traditions that have the same theme, it became clear that the reviving the affair of the Imams (as) is based on learning and teaching their knowledge. The knowledge of the infallible Imams (as) is from God, and there is a ground for accepting it in every human being who has not deviated from the divine nature.
Findings of the research indicate that learning and teaching the sciences and knowledge received from Imams (as) has a fundamental role in the people's following them. Part of the novelty of this article is because of the explanation of the most obvious examples of "iḥyā' amr", which include holding meetings and forming knowledge-raising classes, enjoining good and forbidding evil, and forming a provincial system to achieve justice in all aspects of individual and social life. The actual realization of the reviving the affair of the Imams (as) is in following and obeying them and keeping alive the system of guardianship for coming off the justice and training complete human beings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reviving the Affair (iḥyā' amr) of the Imams
  • Merits of the Word
  • Obedience
  • Examination of Isnads and Man
  1.  

    1. قرآن مجید.
    2. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، الطبعة الثالثة، بیروت: دار صادر، 1414ق.
    3. ابن‏بابویه‏ قمى، محمد بن على، الامالى، مصادقة الاخوان، قم: لیتوگرافى کرمانى (چاپ افست)، 1402ق.
    4. ــــــــ ، عیون اخبار الرضاR، تهران: جهان، 1378ق.
    5. ــــــــ ، معانی الأخبار، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1361ش.
    6. ــــــــ ، من لا یحضره الفقیه، بیروت: دار الاضواء، 1405ق.
    7. ابن‌فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، قم: دفتر تبلیغات اسلامى، 1404ق.
    8. اعرجی کاظمی، محسن، عدّة الرجال، قم: اسماعیلیان، 1415ق.
    9. بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، بی‌تا.
    10. بحرانی، محمد، سند العروة الوثقی، صلاة المسافر، چ۱، قم: مکتبة الداوری، 1413ق.
    11. بروجردی، حسین، تقریر بحث السید البروجردی، چ۱، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، 1416ق.
    12. ـــــــ ، نهایة التقریر، تقریر محمد فاضل لنکرانی، چ۳، قم: مرکز فقه الائمة الاطهارk، 1420ق.
    13. جوادی آملی، عبدالله، شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی، تحقیق سعید بندعلی، قم: انتشارات اسراء، 1386ش.
    14. الجوهری، ابونصر اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، چ۴، بی‌جا: دار العلم للملایین، 1407ق.
    15. حائری، ابوعلی محمد بن اسماعیل، منتهی المقال فی أحوال الرجال، قم: آل البیتk، 1416ق.
    16. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل البیتk، 1416ق.
    17. حلی (علامه)، حسن بن یوسف، رجال العلامة خلاصة الأقوال، چ۲، نجف اشرف: منشورات المطبعة الحیدریة، 1381ق.
    18. خمینی، سید روح‌الله الموسوی، المکاسب المحرمه، چ۱، قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1415ق.
    19. دلبری، سید علی، «پژوهش سندی و دلالی حدیث محاسن کلام از امام رضاR»، فصلنامه علمی‌پژوهشی فرهنگ رضوی، شمارۀ ۲۱، ۱۳۹۷ش، ص۳۵ـ۶۲.
    20. شبیری زنجانی، سید موسی، کتاب نکاح، چ۱، قم: مؤسسۀ پژوهشی رأی‌پرداز، 1419ق.
    21. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران: المکتبة المرتضویه، 1365ش.
    22. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، رجال الشیخ الطوسی‌- الأبواب، چ۳، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم، 1427ق.
    23. ــــــ ، الأمالی (للطوسی)، چ۱، قم: دار الثقافة، 1414ق.
    24. عاملی، جعفر مرتضی، احیوا امرنا، چ۱، بی‌جا: مرکز نشر و آثار علامه سید جعفر مرتضی عاملی، 1396ش.
    25. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم: دار الهجرة، 1410ق.
    26. کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، چ۴، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1407ق.
    27. مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، تحقیق محمدرضا المامقانی، قم: آل البیتk، 1411 ق.
    28. ــــــ ، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف: المکتبة المرتضویه، 1352ق.
    29. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
    30. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، چ۱۰، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1371ش.
    31. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی(فهرست أسماء مصنفی الشیعه)، چ۵، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1416ق.
    32. نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران: چاپخانۀ شفق، 1412ق.
    33. نورى، حسین بن محمدتقى، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، چ۱، قم: مؤسسة آل البیتk، 1408ق.
    34. وحید بهبهانی، محمدباقر، الفوائد الرجالیه(چاپ‌شده به‌همراه رجال خاقانی)، چ۲، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.