واکاوی روایت «الْفَارُّ مِنَ الطَّاعُونِ، کَالْفَارِّ مِنَ الزَّحْفِ، وَالصَّابِرُ فِیهِ لَهُ أَجْرُ شَهِیدٍ» در جوامع روایی اهل سنت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم و معارف، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد گروه علوم و معارف، دانشگاه تربیت مدرس قرآن مشهد، مشهد، ایران

چکیده

روایت «الْفَارُّ مِنَ الطَّاعُونِ، کَالْفَارِّ مِنَ الزَّحْفِ، وَالصَّابِرُ فِیهِ لَهُ أَجْرُ شَهِیدٍ» روایت مطرح در کتب روایی اهل سنت است که به طرق گوناگون از عایشه و جابر بن عبدالله انصاری نقل شده است. ظاهر روایت بدون در نظر گرفتن جهت صدور آن و با تغییر در محتوا، از سوی خلفا جهت دستیابی به مقاصد آنان مورد بهره‌برداری سوء قرار گرفته است. نوشتار حاضر، از وجوه مختلفی به واکاوی روایت فرار از طاعون پرداخته است. تفرد عایشه در نقل روایت، وجود راویان ضعیف، اضطراب در سند و متن روایت، همچنین تضاد و تعارض آشکار آن با آیات قران از عواملی هستند که تحریف روایت را بیان می‌کنند. لذا بررسی و اعتبارسنجی این روایت امری ضروری به نظر می‌رسد. بررسی‌ها نشان می‌دهد این روایت نبوی در مصادر اهل سنت به‌درستی ضبط نشده و نقل تحریف‌یافتۀ روایت، ضمن اشاره به روحیۀ جبرگرایی و فساد حاکمان، بیانگر موضع و اغراض خاص آنان است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critical Analysis of Motzki's Approach in Dealing with Islamic Sources (case study of Traditions on Sariyyah of the murder of Ibn Abī al-Ḥuqayq)

نویسندگان [English]

  • Ali mollakazemi 1
  • Akram Aratat 2
1 Assistant Professor in Islamic Teachings, Damghan University, Damghan, Iran
2 M.A. Student in Science and Education University of Mashhad, Mashhad, Iran
چکیده [English]

The Islamic hadith, especially the traditions on the Sariyyah of the Prophet of Islam (pbuh), has been concerned by Western researchers for a long time. Also it has gained a wide scope of research during last decades. The article “The Murder of Ibn Abi al-Ḥuqayq” by Harald Motzki examines the traditions surrounding one of the Sariyyahs of the Prophet’s lifetime. The present critical-analytical research aims to show the strength and weakness of Motzki’s research. The importance of this issue ties to the necessity of preserving the original Islamic sources from the spread of some incomplete concepts based on more incomplete presuppositions. Accordingly, it concludes that Mutzki’s research includes some correct points, such as the scientific methodology and moderate approach to Islamic hadiths and some incorrect points such as basic, methodical and final problems as seen in the lack of Isnad (chain of transmitters), the lack of criteria and foundations for rijāl principles. The most important achievement of this research is to get a more analytical and detailed look at writings of one of the most prolific and prominent moderate Orientalists, i.e. Harald Motzki.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sariyyah of the Prophet (pbuh)
  • Harald Motzki
  • Hadith
  • Critique of Text and Isnad
  • Prophetic Wars
  • Ibn Abi al-Ḥuqayq

مراجع

  1.  

    1. قرآن کریم، ترجمۀ محمدمهدى فولادوند، تهران: دار القرآن الکریم، دفتر مطالعات تاریخ معارف اسلامی، 1415ق.
    2. ابی‌حاتم، عبدالرحمن،تفسیر القرآن العظیم، تحقیق أسعد محمد الطیب، صیدا: المکتبة العصریة، 1271ق.
    3. الکسی، عبد بن حمید، منتخب مسند عبد بن حمید، بی‌جا: مکتبة النهضة العربیة، 1408ق/ 1988م.
    4. ابن‌حنبل، احمد، مسند، بیروت- لبنان: دار صادر، 1420ق.
    5. انصاری قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن(تفسیر القرطبی)، تحقیق ابواسحاق ابراهیم أطفیش، بیروت - لبنان: دار إحیاء التراث العربی، 1405ق.
    6. ابو یعلی، احمد بن علی و سلیم اسد، حسین، مسند أبی یعلی الموصلی، ناشران: دار المأمون للتراث، 1405ق.
    7. المنذری، حسین، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، بی‌جا: مؤسسة الخوئی الاسلامیة، ۱۴۰۹ق.
    8. ابن‌القیم الجوزیة، شمس‌الدین ابو عبدالله محمود بن أبی‌بکر، الطب النبوی، تحقیق سید ابراهیم، القاهرة: دار الحدیث، 2004م.
    9. ابن‌عبدالبر، أبوعمر یوسف بن عبدالله، استذکار، بیروت: دار الکتب العلمیة، 2000م.
    10. ابن‌اثیر، عزالدین علی الشیبانی الجرزی، الکامل فی التاریخ، بیروت: دار الفکر، 1417ق.
    11. ابن‌حبان، محمد بن حبان بن أحمد، صحیح ابن‌حبان، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1296ق.
    12. بغوى، حسین بن مسعود، تفسیر البغوى المسمى معالم التنزیل، چ۱، بیروت - لبنان: دار إحیاء التراث العربی، 1420ق.
    13. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت: دار الفکر، 1407ق
    14. ـــــــ ، صحیح البخاری، بیروت: دار الفکر، 1401ق.
    15. جزایری‌، نعمت‌الله ‌بن‌ عبدالله‌، مسکّن ‌الشجون‌ فی‌ حکم‌ الفرار من‌ الطاعون‌، نسخۀ خطی‌ کتابخانه آیت‌الله‌ مرعشی‌ نجفی‌، ش‌ ۳۴۴۲، 1284ق.
    16. دارمی، عبدالله بن بهرام، سنن الدارمی، الطبعة الاعتدال، کویت: دار الدعوة، ۱۳۴۹ق.
    17. ذهبی، شمس‌الدین محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، بیروت: دار الکتاب العربی، 1413ق[الف].
    18. ــــــ ، سیر اعلام النبلاء، بیروت: دار الکتاب العربی، 1413ق[ب].
    19. ـــــ ، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر والاعلام، تحیق عمرعبدالسلام تدمری، بیروت: دار الکتاب العربی، 1413ق[ج].
    20. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، ما رواه الواعون فی اخبار الطاعون، لبنان- بیروت: بی‌نا‏، 1413ق.
    21. ــــــ ، جامع الصغیر، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، 1401ق.
    22. ــــــ ، الدر المنثور، بیروت: دار المعرفة للطباعة والنشر، 1414ق.
    23. صفاری، سعدی، «نقش پیش‌فرض‌ها در ترجمۀ حدیث»، فصلنامه علمی‌تخصصی علوم حدیث، شمارۀ 35 و 36، 1384ش، ص10۱ـ۱۰۳.
    24. صدوق، ابوجعفر محمد بن على بن حسین بن بابویه قمى، معانی الأخبار، ترجمۀ عبدالعلی محمدی شاهرودی، چ۳، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1385ش.
    25. طباطبایى، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چ۲، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1390ق.
    26. طبرسى، فضل بن حسن، ‏مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏، تهران: نشر ناصرخسرو، 1372ش‏.
    27. طبرانی، سلیمان بن احمد، معجم الأوسط، بی‌جا: دار الحرمین للطباعة والنشر والتوزیع، 1404ق.
    28. عسقلانی، احمد بن علی بن حجر، فتح الباری، بیروت- لبنان: دار المعرفة للطباعة والنشر، 1379ق.
    29. ــــــ ، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، بیروت: دار الفکر، 1404ق.
    30. طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چ۲، تهران: اسلام، 1386ش.
    31. عجلی، احمد بن عبدالله بن صالح العجلی أبوالحسن، معرفة‌ الثقات، قم: مؤسسۀ فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان، ۱۴۰۵ق.
    32. عروسی، عبد علی، تفسیر نور الثقلین، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق.
    33. عجلونی، اسماعیل بن محمد، کشف الخفاء، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1406ق.
    34. عاملی، سید امین، اعیان الشیعه، بیروت - لبنان: دار التعارف، 1421ق.
    35. فیض کاشانی، المحجِة البیضاء فی تهذیب الأحیاء، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم، ۱۳۸۳ق.
    36. المناوی، عبدالرئوف، فیض القدیر، شرح الجامع الصغیر، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1415ق.
    37. کوفی اهوازی، حسین بن سعید، الزهد، تحقیق و تصحیح غلامرضا عرفانیان یزدی، چ۲، قم، المطبعة العلمیة، 1402ق.
    38. کلینی‌، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1362ش.
    39. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، چ10، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1390ش.
    40. ‏ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، تهران: دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۳ق.
    41. متقی هندی، علاءالدین علی بن حسام‌الدین، کنز العمال، الطبعة الخامسة، بیروت: مؤسسة الرسول، 1405ق.
    42. مسلم ‌بن‌ حجاج‌، صحیح‌ مسلم‌، استانبول: چاپ‌ محمدفؤاد عبدالباقی‌، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
    43. نسایی، احمد بن شعیب، سنن نسایی، بیروت: دار الفکر، 1421ق.
    44. ـــــ ، احمد بن شعیب، ضعفاء و المتروکون، بیروت: دار الفکر، 1348ق.
    45. هیثمى، مجمع ‌الزوائد، یبروت: دار الکتب العلمیة، 1408ق.
    46. هلالى، سلیم بن قیس‏، أسرار آل محمدk، ترجمۀ اسماعیل انصارى زنجانى خوئینى، ترجمۀ کتاب سلیم‏، چ۱، قم: نشر الهادی،‏ ‏1405ق.‏
    47. یزدی، محمدکاظم، غایة القصوى در ترجمه عروة الوثقى، طهران: انتشارات المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریه، 1428ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار